Ο Ηλίας Τσιριμώκος και η πορεία του σοσιαλισμού 1945-1967

Η προσωπικότητα του Ηλία Τσιριμώκου, αναγνωρίσθηκε από φίλους και αντιπάλους γιατί, μαζί με ελάχιστους άλλους πολιτικούς της νεοελληνικής ιστορίας, έβαλε τη σφραγίδα του και άφησε τα ίχνη του στον αγώνα για την ελευθερία της χώρας, τη Δημοκρατία και το σοσιαλισμό.
Συνέβη αρκετές φορές κάποιες ενέργειές του, να προκαλέσουν βίαιη επίθεση στην αρχή. Πάντοτε όμως ακολούθησε η στιγμή της άμεσης και έμμεσης αναγνώρισης της πολιτικής του, γιατί μοναδικός σκοπός του ήταν η σωτηρία της Δημοκρατίας και η εξυπηρέτηση του Λαού. Μεγάλωσε δίχως πλούτο και δίχως ένδεια. Έγινε δικηγόρος-ποινικολόγος, πασίγνωστος, ο πρώτος της γενιάς του. Έπειτα μπήκε στο λαίκό κίνημα, αργότερα στη Βουλή, κι αναγνωρίσηκε σαν κορυφαίος κοινοβουλευτικός ρήτορας και άφθαστος τεχνίτης του γραπτού λόγου. Από νέος, αφοσιώθηκε σε ό,τι ήταν ανθρωπισμός: Δημοκρατία - Σοσιαλισμός. Κι έπειτα αυτά να τα μεταβάλει σε κίνημα, σε πράξη, μέσα στη δύσκολη Ελληνική πραγματικότητα. Αδιάλλακτος απέναντι στο μονοκομματικό κράτος της Δεξιάς, έγινε διαλλακτικός με τα κεντρώα αστικά κόμματα, όταν πείστηκε πως άλλος τρόπος δεν υπήρχε για να προχωρήσει ο τόπος. Αλλεπάλληλες υπήρξαν οι προσπάθειές του να στήσει στα πόδια του ένα ευρύ δημοκρατικό κόμμα, μόνο ικανό για την ελληνική πραγματικότητα των μεταπολεμικών χρόνων. Απογοητεύτηκε συχνά, αλλά δεν εγκατέλειψε τον αγώνα. Ο άνθρωπος, που το 1936 είχε πρωτοστατήσει στην ίδρυση της «Ένωσης υπέρ των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτου», τόνιζε πάντα ότι «Η δημοκρατία για να ζήσει, πρέπει να προχωρήσει». Παρεξηγήθηκε όσο κανείς άλλος όταν ανέλαβε την πρωτοβουλία, τον Αύγουστο του 1965, να βγάλει τη χώρα από το αδιέξοδο με θυσία της δημοτικότητάς του, σε μια προσπάθεια να μην φτάσουμε στο γκρεμό τη δικτατορίας. Και μέχρι την τελευταία στιγμή -μέσα στη θύελλα των παθών- πρότεινε τη μόνη εφικτή λύση: Ανασυγκρότηση των δημοκρατικών δυνάμεων και συνεργασία όλων των μετριοπαθών στοιχείων.