Πολυπολιτισμικότητα και σχολική ιστορία

Το βιβλίο περιλαμβάνει μελέτες και ερευνητικές προσεγγίσεις που συνιστούν αφετηρίες προβληματισμού για ορθολογική αντιμετώπιση της παραμέτρου της πολυπολιτισμικότητας αναφορικά με την ελληνική σχολική ιστορία, στη βάση μιας αποκρυστάλλωσης ιδεών και πρακτικών που σχετίζονται με τα ζητούμενα στη σημερινή εκπαιδευτική διαδικασία.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο θόρυβος που έχει ξεσπάσει τελευταία σχετικά με τα σχολικά βιβλία Ιστορίας, αποκαλύπτει ένα σοβαρό πρόβλημα διδακτικής, αλλά και περιεχομένου, το οποίο έχει τις ρίζες του στη μη συστηματική αντιμετώπιση του διδακτικού έργου. Αποτέλεσμα αυτής της προχειροδουλειάς είναι να εγκαταλείπεται η διδακτική γενικώς, αλλά και η διδακτική της Ιστορίας κυρίως, στις κατά καιρούς πολιτικές και ιδεολογικές μόδες, να παραδίδεται δηλαδή η διδακτική στις τρέχουσες ιδεολογικές συγκρούσεις.

Ετσι, η έκδοση συστηματικών εργασιών για το ζήτημα της διδακτικής, που είναι επιστημονικώς έγκυρες, έρχονται σήμερα κυριολεκτικώς πάνω στην ώρα, για να βοηθήσουν δηλαδή τη συζήτηση να ξεφύγει από την έντονη πολιτικοποίηση και να καταλήξει κάπου, στη βάση ενός συγκροτημένου διαλόγου. Εξάλλου η διδακτική της Ιστορίας είναι σήμερα ένα ζήτημα εξαιρετικά κρίσιμο, τόσο στη διαμόρφωση της ιστορικής και πολιτικής συνείδησης των νέων ανθρώπων όσο και στην προσπάθεια που γίνεται να διατυπωθεί μια ιστορικά βιωμένη παράδοση, με τρόπο που να λαμβάνει υπόψη του την πολυ-πολιτισμική πραγματικότητα του σημερινού ελληνικού σχολείου.

Ο καθηγητής του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιος Λεοντσίνης ασχολείται συστηματικά με τη διδακτική της Ιστορίας και την κοινωνική Ιστορία της νεότερης Ελλάδας και μας έχει δώσει και παλαιότερα εργασίες τόσο για τη μεθοδολογία της Ιστορίας και της διδακτικής της («Θεωρητικά και μεθοδολογικά ζητήματα διδακτικής της Ιστορίας και του περιβάλλοντος», «Καρδαμίτσας», Αθήνα 2003) όσο και μελέτες εξειδικευμένες πάνω στη διδακτική της τοπικής Ιστορίας, («Πειραματικό πρόγραμμα για τη διδασκαλία της τοπικής Ιστορίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση», Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα 2000). Οι εργασίες αυτές, αλλά και άλλες για θέματα νεότερης ελληνικής Ιστορίας συμπληρώνονται σήμερα με μια σημαντική έκδοση πάνω στο ζήτημα των σχέσεων πολυπολιτισμικότητας και σχολικής Ιστορίας.

Είναι γεγονός ότι η πραγματικότητα των σχολείων της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης, αλλά και των άλλων μεγάλων πόλεων επιβάλλει μια τροποποιημένη ματιά πάνω στη διδασκαλία της εθνικής μας Ιστορίας. Παιδιά που προέρχονται από εντελώς διαφορετικούς πολιτισμούς, με άλλες θρησκευτικές και πολιτικές πεποιθήσεις, με ριζικά διαφορετική παράδοση σκέψης και ζωής, είναι εξαιρετικά δύσκολο να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τις απαιτήσεις ενός σχολείου που έχει διαμορφώσει τις μεθόδους του, αλλά και το περιεχόμενό του, στηριζόμενο σ' έναν πολιτισμό, μία γλώσσα και μία θρησκεία ηλικίας περίπου 30 αιώνων. Διότι το ελληνικό σχολείο, στηριζόμενο σ' αυτή την τεράστια πολιτισμική παράδοση, την παράδοση του κλασικού ελληνικού, του ελληνορωμαϊκού, του βυζαντινού και του νεότερου ελληνικού πολιτισμού, είναι αρκετά δύσκολο να προσαρμόσει τη διδακτική του, με βάση τις τρέχουσες κοινωνικές ανάγκες.

Ετσι, το έργο της διδακτικής της Ιστορίας, κυρίως αυτής, είναι περίπλοκο αλλά και αναγκαίο, ώστε να εξακολουθήσει το ελληνικό σχολείο να είναι ελκυστικό και στα παιδιά που έρχονται από την Ασία, από την Αφρική και τις άλλες βαλκανικές χώρες. Ο Λεοντσίνης συμβάλλει πολλαπλώς προς αυτή την κατεύθυνση με την εργασία του, η οποία αντιμετωπίζει το πρόβλημα συστηματικά αλλά και ρεαλιστικά, ιστάμενος περίπου στο μέσον της σημερινής διαμάχης για περισσότερη ή λιγότερη «πατριωτική» σχολική ιστορία. Η μεσότητα αυτή του Λεοντσίνη, απαραίτητη και αναμενόμενη από έναν ειδικό επιστήμονα, μας επιτρέπει να δούμε καθαρότερα το ζήτημα. Ο συγγραφέας εστιάζει την έρευνα του στον προσδιορισμό του κοινωνικού περιβάλλοντος του σύγχρονου σχολείου, προτείνοντας αρχικά 12 τροποποιήσεις στο πρόγραμμα σπουδών της Ιστορίας, όπως την καθιέρωση πολυ-πολιτισμικού μαθήματος -για τις μετακινήσεις των πληθυσμών, μελέτη των διαφορετικών πολιτισμών, σχετικές δραστηριότητες κ.λπ.- τη μελέτη της ιστορικής πορείας των σύγχρονων εθνών, τη μελέτη του φαινομένου της ελληνικής διασποράς και πολλές άλλες προτάσεις που συνολικά εκσυγχρονίζουν τη διδακτική της Ιστορίας.

Το κεφάλαιο της ελληνικής διασποράς βρίσκει αρκετές σελίδες στο βιβλίο του Λεοντσίνη, καθώς, όπως πιστεύει ο συγγραφέας, είναι το καταλληλότερο πεδίο για να αναπτυχθεί μία συγκριτική των ιστορικών παραδειγμάτων από τον 19ο και τον 20ό αιώνα της ελληνικής μετανάστευσης, στον σημερινό 21ο αιώνα της ασιατικής και αφρικανικής μετανάστευσης. Εκείνο όμως που καθιστά την εργασία του Λεοντσίνη ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, είναι το κεφάλαιο που πραγματεύεται τις έννοιες Εθνος και Κράτος, την ιστορική τους πορεία προς τη σημερινή πολύχρωμη εθνικά πραγματικότητα της Ευρώπης. Ο Λεοντσίνης διακρίνει κατ' αρχάς την ιστορική δυναμική του ευρωπαϊκού εθνικισμού, στον οποίο οφείλουμε τη διαμόρφωση των σύγχρονων δυτικών δημοκρατιών και ταυτόχρονα επισημαίνει τη ριζική αλλαγή του σημερινού κόσμου, ο οποίος πολύ δύσκολα μπορεί πλέον να λειτουργήσει με τις πραγματικότητες του 18ου και 19ου αιώνα, εφόσον η εθνική ομοιογένεια έχει σημαντικά αποδυναμωθεί. Ετσι, στηριζόμενος σε μια συγκροτημένη θεωρητική προσέγγιση των εννοιών και προτείνοντας μία εκσυγχρονισμένη διδακτική της Ιστορίας, ο Λεοντσίνης αποδεικνύει πως οι τρέχουσες συγκρούσεις για το περιεχόμενο των νέων σχολικών βιβλίων είναι χωρίς ουσία, αν δεν παραμείνουμε στο αυστηρά επιστημονικό πεδίο της συστηματικής έρευνας. Διότι μόνον αυτή, εν τέλει, μπορεί να υποδείξει ασφαλέστερα και τις κατάλληλες εκπαιδευτικές διεξόδους.



ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 16/02/2007