Η Άβυδος του Ελλήσποντου και η περιοχή της

Το προσωπικό μου ενδιαφέρον για τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις (ειδικά της ύστερης αρχαιότητας και των μεσαιωνικών χρόνων) που επηρέασαν και εν πολλοίς καθόρισαν τον ανθρώπινο ιστορικό βίο στη Μικρά Ασία είναι αρκετά παλαιό. Ανέκυψε σε πρώιμο στάδιο ήδη από τα προπτυχιακά φοιτητικά χρόνια, αν όχι ακόμη νωρίτερα, αλλά διαμορφώθηκε και αναπτύχθηκε περαιτέρω κατά τη διάρκεια των μετέπειτα μεταπτυχιακών μου σπουδών και ερευνών. Η ενασχόληση αυτή, αρχικά θεωρητικού και αναγνωστικού χαρακτήρα, κατέστη προοδευτικά όλο και πιο πρακτική· άρχισε να μετουσιώνεται στη συγγραφή και δημοσίευση ειδικών μονογραφιών και άρθρων, τα οποία εξετάζουν συγκεκριμένα ιστορικά προβλήματα ή ποικίλα ευρύτερα ζητήματα που αφορούν άμεσα ή έμμεσα στην ανωτέρω γεωγραφική περιοχή. Η μελέτη ωστόσο ειδικά των περιφερειών της βορειοδυτικής Μ. Ασίας, μετά από μία αρκετά μεγάλη χρονική περίοδο σχεδόν αποκλειστικής διερεύνησης των ανατολικών περιοχών του Βυζαντίου (κυρίως κατά τον 11ο αι.), με έχει απασχολήσει ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια.

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ… σελ. xi, ΒΒΙΛΙΟΓΡΑΦΙΑ… σελ. xiii, Ι. Βραχυγραφίες… σελ. xiii, ΙΙ. Πηγές… σελ. xxx, ΙΙ. Mελέτες… σελ. xlviii, ΕΙΣΑΓΩΓΗ (Αντικείμενο έρευνας, περιεχόμενα και στόχοι της μελέτης)… σελ. 1, ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ (Η περιοχή, τα υλικά ευρήματα και ο πρώιμος ιστορικός βίος της Αβύδου… σελ. 9, Α1. Ο Ελλήσποντος και τo Στεν?ν τ?ς ?βύδου… σελ. 11, Α2. Ο φυσικός λιμένας της Αβύδου και οι οικονομικές συνθήκες της ευρύτερης περιοχής… σελ. 19, Α3. Ενδοαστικός και περιαστικός χώρος της Αβύδου (τοπογραφικά δεδομένα - υλικά ευρήματα - μαρτυρίες περί κτισμάτων και πληθυσμιακών μεγεθών)… σελ. 27, Α4. Νομισματοκοπείο και νομίσματα της Αβύδου (6ος αι. π.Χ. - 3ος αι. μ.Χ.)… σελ. 42, Α4α. Γενικές παρατηρήσεις για τα νομισματοκοπεία της βορειοδυτικής Μ. Ασίας και τα προβλήματα της σύγχρονης νομισματικής έρευνας… σελ. 42, Α4β. Το αβυδηνό νομισματοκοπείο από τον 6ο έως τα μέσα του 4ου αι. π.Χ… σελ. 47, Α4γ. Το αβυδηνό νομισματοκοπείο από τα τέλη του 4ου έως το 2ο αι. π.Χ… σελ. 54, Α4δ. Το αβυδηνό νομισματοκοπείο από τον 1ο αι. π.Χ. έως τα μέσα του 3ου αι. μ.Χ… σελ. 67, Α4ε. Εικονογραφία και επιγραφές των αβυδηνών νομισμάτων… σελ. 78, Α4στ. Η παύση λειτουργίας του αβυδηνού νομισματοκοπείου (μέσα 3ου αι. μ.Χ.) … σελ. 84, Α5. Η Άβυδος και η περιοχή της από τους ομηρικούς έως τους ελληνιστικούς χρόνους (12ος - 2ος αι. π.Χ.) … σελ. 88, Α5α. Η περιφέρεια της Αβύδου πριν από την ίδρυση της ομώνυμης ελληνικής πόλεως (υπομυκηναϊκή περίοδος - γεωμετρική εποχή, 12ος - 8ος αι. π.Χ.)… σελ. 88, Α5β. Η ίδρυση της Αβύδου (ca. 680-650 π.Χ.)… σελ. 96, Α5γ. Ονοματολογικά, ανθρωπωνύμια, σκωπτικά, μυθολογικά και συγγραφείς της αρχαίας Αβύδου… σελ. 103, Α5δ. Η Άβυδος κατά τους αρχαϊκούς και κλασικούς χρόνους: ιστορία, πολίτευμα και αστικοί θεσμοί (7ος - 4ος αι. π.Χ.)… σελ. 119, Α5ε. Η Άβυδος κατά τους ελληνιστικούς χρόνους - Το Κοιν?ν τ?ν πόλεων ?θην?ς ?λιάδος (4ος - 2ος αι. π.Χ.)… σελ. 170, Α6. Η Άβυδος και η περιοχή της κατά την περίοδο της ρωμαϊκής κυριαρχίας (2ος αι. π.Χ. - 4ος αι. μ.Χ.)… σελ. 213, Α6α. Η δημιουργία της ?παρχίας ?σίας και η διοικητική της οργάνωση… σελ. 213, Α6β. Οικονομία - φορολογία στην ?σίαν: Η lex Sempronia de Asia και η ρωμαϊκή διείσδυση / Η lex portorii Asiae και το τελώνιον ?βύδου… σελ. 221, Α6γ. Η Άβυδος και το λοιπό αστικό δίκτυο της ?σίας… σελ. 239, Α6δ. Ο αστικός βίος κατά την ύστερη αρχαιότητα και η περίπτωση της Αβύδου (παρακμή, μετασχηματισμός ή συνέχεια;)… σελ. 277, Α6ε. Η διοίκησις ?σιαν?ς και η ?παρχία… σελ. 323, Α6στ. Η Άβυδος, τα ?μπόρια και οι λοιποί οικισμοί του ?λλησπόντου κατά τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους… σελ. 331, ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ (Η γεωπολιτική και οικονομική σημασία της μεσαιωνικής Αβύδου, oι επικοινωνίες και οι οικισμοί της ευρύτερης περιοχής)… σελ. 349, Β1. Η στρατηγική και οικονομική σπουδαιότητα της Αβύδου και του Ελλησπόντου σύμφωνα με τις μαρτυρίες των βυζαντινών πηγών… σελ. 351, Β2. Το οδικό δίκτυο, οι θαλάσσιες επικοινωνίες, οι αποστάσεις και οι βυζαντινοί οικισμοί στην περιοχή της Αβύδου και των Στενών… σελ. 373, ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ (Η Άβυδος και ο Ελλήσποντος κατά τους 5ο - 10ο αι.)… σελ. 379, Γ1. Η Άβυδος ως σημείο ελέγχου των πλοίων και τελωνειακός σταθμός: προβλήματα και ερμηνείες (5ος - 6ος αι.)… σελ. 381, Γ1α. Το Έδικτον της Αβύδου (επιγραφή, είδος, μέρη, περιεχόμενο διατάγματος) και η annona civica… σελ. 381, Γ1β. Ο ?ρχων / κόμης ?βύδου στο δημόσιον τελωνε?ον / κομμέρκιον / δεκατευτήριον ?βύδου και στα Στενά - Χρονολόγηση / ερμηνεία του Εδίκτου της Αβύδου και η περίπτωση της annona militaris… σελ. 392, Γ1γ. H σημασία του δημοσίου τελωνείου ?βύδου και τα σύνορα της ειδικής φορολογικής και οικονομικής ζώνης της Κων/πόλεως… σελ. 408, Γ2. Η ?παρχία ?λλησπόντου επί Ιουστινιανού Α/ και ο παρεμβατικός ρόλος των ?πισκόπων στην περιφερειακή κρατική διοίκηση… σελ. 411, Γ3. H στρατιωτική οργάνωση της Αβύδου και των Στενών από τον 6ο αι. και εξής (?ρχων / κόμης, κένταρχος, χαρτουλάριος, Στεν?ται, στρατι?ται)… σελ. 415, Γ4. Η οικονομική και διοικητική οργάνωση της Αβύδου και των Στενών κατά τους 7ο - 10ο αι… σελ. 419, Γ4α. Οι νέες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες και η περαιτέρω ενίσχυση της σημασίας της Αβύδου κατά τους 7ο - 8ο αι… σελ. 419, Γ4β. ?ποθ?και, κομμερκιάριοι και κομμέρκια στην περιοχή του Ελλησπόντου και στην Άβυδο… σελ. 422, Γ4γ. Αξιωματούχοι και υπάλληλοι στην Άβυδο κατά τους 8ο - 10ο αι. (?ρχων / κόμης, παραφύλαξ / φύλαξ, στράτωρ, τουρμάρχης, luminarchus, κομμερκιάριος, φορολόγος, μετρητής, ?βυδικός, ?βυδιτικός, ?βυδάριος, ?πολόγιος, ?πείκτης, βικάριος, ταβουλάριος, νοτάριος, ξυλοκάλαμος, γραφεύς)… σελ. 437, ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ (Η Άβυδος και ο Ελλήσποντος κατά τους 11ο - 15ο αι.)… σελ. 453, Δ1. Διοικητικές μεταβολές και λοιπές εξελίξεις στα Στενά κατά τον 11ο αι.: o στρατηγ?ς ?βύδου… σελ. 455, Δ2. Η διοικητική υπαγωγή της Αβύδου: «θέμα Αβύδου», ?ψίκιον ή Α?γα?ον; … σελ. 458, Δ2α. Το πρόβλημα: παράθεση και αξιολόγηση των αναφορών των πηγών και των σύγχρονων απόψεων… σελ. 458, Δ2β. Η προτεινόμενη λύση: η υπαγωγή του κόμητος / ?ρχοντος / παραφύλακος / στρατηγο? ?βύδου στον δρουγγάριον το? πλοΐμου και της περιοχής της Αβύδου στο ?ψίκιον… σελ. 468, Δ3. Η εμφάνιση των Τούρκων και οι επιπτώσεις της για την περιοχή της Αβύδου (τέλη 11ου - 12ος αι.)… σελ. 474, Δ3α. Ο κατεπάνω (ή δο?ξ) ?βύδου… σελ. 474, Δ3β. Η βενετική παρουσία στην Άβυδο… σελ. 478, Δ3γ. Η Εκκλησία της Αβύδου: από την ?πισκοπήν στη μητρόπολιν… σελ. 481, Δ3δ. Η στρατιωτική ενίσχυση της περιοχής της Αβύδου και οι Τούρκοι… σελ. 486, Δ4. H περιοχή της Αβύδου κατά τους 13ο - 15ο αι.: το λυκόφως της βυζαντινής κυριαρχίας στα Στενά και οι πρώιμοι οθωμανικοί χρόνοι… σελ. 497, Δ4α. Φράγκοι, Βενετοί, Γενουάτες και Βυζαντινοί στον Ελλήσποντο κατά το 13ο αι. - Η ανάδειξη της Λαμψάκου εις βάρος της Αβύδου… σελ. 497, Δ4β. Η τουρκική κατάκτηση της βορειοδυτικής Μ. Ασίας (αρχές 14ου αι.)… σελ. 509, Δ4γ. Η ερήμωση της Αβύδου και της ευρύτερης περιοχής της (ca. 1304-1310/18) και το θρακικό οικωνύμιο ?βυδηνοί (ca. 1326/27)… σελ. 514, Δ4δ. Οι Οθωμανοί στη βορειοδυτική Μ. Ασία και στον Ελλήσποντο (μέσα 14ου αι.)… σελ. 522, Δ4ε. Νέες συνθήκες στον Ελλήσποντο και στην ευρύτερη περιοχή: Kale-i Sultaniye (νεότ. Canakkale) αντί Αβύδου (τέλη 14ου - μέσα 15ου αι.)… σελ. 526, ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ… σελ. 534, SUMMARY… σελ. 570, ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I: Περί ?ποθηκ?ν και βασιλικ?ν κομμερκίων… σελ. 577, ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II: Περί κομμερκιαρίων… σελ. 592, ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ… σελ. 603, ΧΑΡΤΗΣ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ… σελ. 636