Η Τασσώ

Ελάχιστα γνωστός στην εποχή του και λησμονημένος μετά το θάνατό του, ο Αχιλλεύς Λεβέντης με αυτό το μυθιστόρημα αποδεικνύεται σήμερα ένας προικισμένος πεζογράφος της ρομαντικής μας εποχής, πρόδρομος του ελληνικού ψυχολογικού αφηγήματος. Εφαρμόζοντας επιλεκτικά τις αρχές της Φυσιογνωμικής (σύμφωνα με την οποία ο ψυχικός κόσμος του ανθρώπου καθρεφτίζεται στη μορφή του), ο Λεβέντης αφηγείται ένα πλούσιο σε εσωτερικές συγκρούσεις ερωτικό δράμα, κατά τη διάρκεια του οποίου η ηρωίδα βιώνει την εμπειρία ενός συμπυκνωμένου και τραγικού Bildungsroman. Χάρη στις ψυχογραφικές του ικανότητες ο Λεβέντης μπορεί να θεωρηθεί, μαζί με άλλους πεζογράφους της εποχής, φορέας μιας πρώιμης ρεαλιστικής συνείδησης.



Αγνώστων βιογραφικών στοιχείων κηρύσσεται ο Αχιλλεύς Λεβέντης, παρ' ότι τυγχάνει γιος του Φιλικού Γεωργίου Λεβέντη και ο ίδιος υπήρξε στρατιωτικός. Και όμως η οργάνωση του στρατού στάθηκε το πρώτο μέλημα του ελληνικού έθνους την επομένη της Επανάστασης του 1821. Κατά συνέπεια, τα στρατιωτικά αρχεία θα πρέπει να ήταν από τα πρώτα που τακτοποιήθηκαν. Οπότε θα αναμενόταν όσοι παλαιότεροι απολαμβάνουν τη διπλή ιδιότητα του στρατιωτικού και του συγγραφέα να διασώζονται της λήθης.


Η Α. Βογιατζόγλου αναφέρει τον πατέρα του Γεώργιο Λεβέντη, τον προπάππο του Γεώργιο Λεβέντη, πρωτοπαλίκαρο του Κωνσταντίνου Κολοκοτρώνη, ενώ για τον ίδιο αντλεί πληροφορίες από τη μυθιστορηματική αυτοβιογραφία Η κιβδηλεία, ήτοι μία αληθής ιστορία των ημερών μας του Στέφανου Ξένου (1821-1894), σύμφωνα με τον οποίον ο Αχ. Λεβέντης ήταν φίλος και συμφοιτητής του στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Σε βιβλιοκρισία της η Γ. Γκότση προσθέτει την πληροφορία ότι το 1848 ο Αχ. Λεβέντης ήταν υποπρόξενος στο ελληνικό προξενείο Ιασίου.


Σε αυτά τα ολίγα θα προσθέσουμε ορισμένα βιογραφικά του Αχ. Λεβέντη, τον οποίο συνεχίζουμε να ιχνηλατούμε. Γεννήθηκε το 1819 στο Αστρος Κυνουρίας, δηλαδή όχι μακράν του Κορακοβουνίου, όπου έζησε και παντρεύτηκε ο παππούς του Θεόδωρος Λεβέντης και γεννήθηκε ο πατέρας του Γεώργιος. Εισήλθε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων το 1834 και αποφοίτησε με τον βαθμό του ανθυπασπιστή του Πυροβολικού στις 18 Σεπτεμβρίου 1841. Πριν από την εισαγωγή του στη Σχολή, που από το 1834 είχε έδρα την Αίγινα, υπάρχει ένδειξη πως φοίτησε στο Κεντρικό Σχολείο Αιγίνης.


Με βάση τα στρατιωτικά αρχεία διασταυρώνεται η πληροφορία ότι μετά την αποφοίτησή του από τη σχολή διετέλεσε πρόξενος στο Ιάσιο Ρουμανίας. Επίσης παρέμεινε επί διετία στη Γαλλία για μετεκπαίδευση. Δυστυχώς στις 10 Ιουλίου 1856 ο Αχ. Λεβέντης, ανθυπολοχαγός τότε, αποφάσισε να παραιτηθεί, οπότε τα στρατιωτικά αρχεία δεν παρέχουν πληροφορίες για το υπόλοιπο του βίου του. Περισσότερα περιμέναμε να μάθουμε από τον επιφανή πατέρα του. Οι βιογραφίες όμως του Γεωργίου Λεβέντη εστιάζονται κυρίως στη δράση του ως Φιλικού. Τα μόνα στοιχεία για την οικογένειά του είναι ότι απέκτησε πέντε γιους ­τον Αγησίλαο, τον Αχιλλέα, τον Ηρακλή, επίσης αξιωματικό του Πυροβολικού, τον Λεωνίδα και έναν πέμπτο­ και δύο κόρες ­τη Χαρίκλεια, με λόγιες επιδόσεις, και την Ταρσία, σύζυγο Α. Χαραλάμπη.


Ισχνή η ως σήμερα εργογραφία του Αχ. Λεβέντη, με ένα και μοναδικό πεζογραφικό έργο, την «Τασσώ», που άρχισε να δημοσιεύεται σε συνέχειες στην «Πανδώρα» τον Απρίλιο του 1858. Μετά τις δύο πρώτες συνέχειες η δημοσίευση διακόπηκε και το έργο εκδόθηκε τον ίδιο χρόνο σε βιβλίο. Παρά την τελική έκταση που πήρε «Η Τασσώ», ο Αχ. Λεβέντης τη χαρακτήριζε διήγημα. Η Α. Βογιατζόγλου εκκινεί την εισαγωγή της με την παρατήρηση: «Το έτος που δημοσιεύεται στο Παρίσι η Μαντάμ Μποβαρύ του Φλωμπέρ (1857) ο Αχιλλεύς Λεβέντης συνθέτει το πρώτο νεοελληνικό "ψυχογραφικό" πεζογράφημα...».


Ένα άλλο όμως βιβλίο που εκδόθηκε στο Παρίσι, το 1857, νομίζουμε ότι ερέθισε και παρακίνησε τον Αχ. Λεβέντη στη συγγραφή της «Τασσώς»: Ο βασιλεύς των ορέων του Εντμόντ Αμπού, που το επόμενο έτος μεταφράστηκε και στα ελληνικά. Με αυτό συνομιλεί ο Αχ. Λεβέντης όταν αποκαλεί την ηρωίδα του, «Τασσώ, η βασίλισσα των βουνών» και την περιγράφει «αρρενωπού καλλονής, η ιδανικότης της Ηπειρώτιδος».


Ο Αχ. Λεβέντης συνθέτει ένα ιστορικό και εν μέρει ληστρικό «διήγημα» στα χρόνια του Αλή Πασά, στο οποίο αναμειγνύει ταξιδιωτικές εντυπώσεις και ιδεολογικές απόψεις. Η Τασσώ απλώνεται από την κοιλάδα της Δρυινούπολης και το Λιμπόχοβο, νοτίως του Αργυροκάστρου, στα παράλια της Θεσπρωτίας και στη Λευκάδα. Μέρη που ο συγγραφέας πιθανώς επισκέφτηκε μετά την αποφοίτησή του στα 1841-1842, όταν ο πατέρας του ήταν πρόξενος Ελλάδος στην Ηπειρο και στην Αλβανία, με έδρα την Πρέβεζα.


Την εποχή που γράφτηκε «Η Τασσώ» ο Αχ. Λεβέντης θα πρέπει να ήταν πολύ οργισμένος τόσο με τους εξ Ανατολών εχθρούς όσο και με τους εκ Δυσμών. Ανοιξη του 1854 είχε σκοτωθεί σε μάχη με τους Τούρκους ο αδελφός του Αγησίλαος κατά την επανάσταση της Θεσσαλίας που οι δυτικές δυνάμεις είχαν καταδικάσει. Αν η κυρίως ιστορία της Τασσώς δείχνει την απανθρωπιά του Αλή Πασά και των μισθοφόρων του, η ένθετη μελοδραματική διήγηση ενός γέροντα αντιπαραθέτει τη θηριωδία των Ενετών.


Θιασώτης της Μεγάλης Ιδέας ο συγγραφέας επιδεικνύει αρχαιομάθεια αναφερόμενος σε παλαιά τοπωνύμια και μυθικές δοξασίες. Το «διήγημά» του φουσκώνει πατριωτικών αισθημάτων. Αν και ρομαντικά εκείνα τα χρόνια, ο Αχ. Λεβέντης εκπλήσσει με τις ρεαλιστικές περιγραφές άγριων σκηνών συμπλοκής στα ηπειρωτικά βουνά αλλά και με την ενδελεχή ψυχογραφία των ηρώων, την οποία η Α. Βογιατζόγλου σχολιάζει εν εκτάσει.


Ωστόσο, όταν ο συγγραφέας σκιαγραφεί τον ψυχικό κόσμο της ηρωίδας του, γίνεται μάλλον διδακτικός. Παρά τις τόσες αρετές της, η κόρη κατά μόνας ενδίδει στην ανάγνωση νοσογόνων μυθιστοριών εξ Εσπερίας.


Υπό την επιρροή τους παρασύρεται προς στιγμήν από τον έρωτα ενός Τουρκαλβανού, τάχιστα όμως συνέρχεται και δρα ως έντιμη Ελληνίδα. Να θυμίσουμε πως η «Πανδώρα» δημοσίευσε την Τασσώ σε εσωτερικές σελίδες και όχι ως πρωτοσέλιδο, όπως συνήθιζε να δημοσιεύει τις μυθιστορίες τα πρώτα χρόνια, προτού δεχθεί, καλοκαίρι του 1856, την επίθεση της εφημερίδας «Αθηνά» για συνεργία στη διάδοση πρωτότυπων και μεταφρασμένων ρομάντζων.


Εν κατακλείδι εξακολουθούμε να αγνοούμε πότε και πού πέθανε ο Αχ. Λεβέντης, τα ίχνη του, για μας τουλάχιστον, χάνονται μετά το 1865 στο Γαλάτσι Ρουμανίας. Πάντως, αν πράγματι δεν έγραψε άλλο μυθιστόρημα πέραν της Τασσώς, σαφώς αδίκησε εαυτόν. Επίσης να σημειώσουμε πως αναζητώντας τον Αχ. Λεβέντη συμπληρώσαμε τα βιογραφικά και ενός άλλου στρατιωτικού και συγγραφέα της ίδιας εποχής, του Βασίλειου Νικολαΐδη.

ΜΑΡΗ ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΥ, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 04-03-2001