Αμερικάνικες ταυτότητες

Οι "Αμερικανικές Ταυτότητες" αποτελούν την πρώτη εμπεριστατωμένη και μεθοδική επισκόπηση της φυσιογνωμίας του αμερικανικού πολιτισμού με κύριο σημείο αναφοράς τη λογοτεχνία της χώρας αυτής. Με σημείο εκκίνησης το έτος 1603, όπου τίθενται οι βάσεις της πουριτανικής σκέψης και φαντασίας, το βιβλίο χαρτογραφεί τις κυριότερες τάσεις και τα κινήματα που εμφανίστηκαν στους τρεις επόμενους αιώνες (ρομαντισμός, ρεαλισμός, μοντερνισμός και μεταμοντερνισμός) και καταλήγει σε μια ενδελεχή παρουσίαση της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνικής σκηνής, με έμφαση στη φεμινιστική γραφή και στον εθνοτικό λόγο. Προκειμένου να αποδοθεί η πολυμορφία και ιδιαιτερότητα της λογοτεχνίας αυτής, χρησιμοποιείται ένας μεγάλος αριθμός θεωρητικών προσεγγίσεων, χωρίς ωστόσο να εμποδίζεται η προσβασιμότητα του κειμένου ή να μειώνεται η διαύγεια του επιστημονικού λόγου των συγγραφέων. Οι "Αμερικανικές Ταυτότητες" είναι ένα χρήσιμο εγχειρίδιο για τον Έλληνα σπουδαστή και λάτρη της αμερικανικής λογοτεχνίας αλλά και ένα απολαυστικό ανάγνωσμα για τον απλό φίλο της καλής λογοτεχνίας.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ιδιαίτερα επίκαιρη είναι η έκδοση του συγγράμματος Αμερικανικές Ταυτότητες: Η Λογοτεχνική Ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών 1603-2000 των καθηγητών Πολ Λιβάιν και Ντόρας Τσιμπούκη, καθώς οι ΗΠΑ βρίσκονται για μία ακόμη φορά στο επίκεντρο των παγκόσμιων εξελίξεων, όπως - δυστυχώς - συμβαίνει με αυτόν τον απαράδεκτο πόλεμο των ημερών μας. Δεν είναι όμως μόνο τα πεδία μάχης του Ιράκ που μας προβληματίζουν. Ο αμερικανικός πολιτισμός, με την πορεία που χάραξε η χώρα από την ανεξαρτησία της, αποτέλεσε συχνά έναν γρίφο για τους Ευρωπαίους. Κάθε προσπάθεια κατανόησης, επομένως, του αμερικανικού πολιτισμού είναι ευπρόσδεκτη. Στην προκειμένη περίπτωση, η προσέγγιση γίνεται μέσω της λογοτεχνίας, μιας από τις σημαντικότερες εκφάνσεις κάθε πολιτισμού. Η αμερικανική λογοτεχνία έχει μάλιστα να επιδείξει μια εξαιρετικά πλούσια και ενδιαφέρουσα παραγωγή, η οποία έχει διεισδύσει - βοηθούντων της γλώσσας, του κινηματογράφου, αλλά και της μουσικής - σε όλον τον κόσμο. Ποιος δεν έχει ακούσει για τους εξερευνητές και τους Ινδιάνους του Τζέιμς Φένιμορ Κούπερ και για τις περιπέτειες του Χακ Φιν στον ποταμό Μισισιπή, στο έργο του Μαρκ Τουέιν, ή, πιο πρόσφατα, για τους αντι-ήρωες του Χέμινγκγουεϊ και για τους μποέμ υπαρξιστές του Κέρουακ που κάνουν οτοστόπ χαράζοντας τη δική τους πορεία ζωής;



Η έννοια «Αμερικανός»



Οι συγγραφείς του βιβλίου αναζητούν μέσω της λογοτεχνίας την ταυτότητα - ή, ακριβέστερα, τις πολλαπλές ταυτότητες - του αμερικανικού πολιτισμού. Στο πρώτο μέρος ο Πολ Λιβάιν εστιάζει την προσοχή του στην απαρχή και μετέπειτα τη σφυρηλάτηση της έννοιας του Αμερικανού, από τον πουριτανισμό της αποικιακής περιόδου ως τις επιδράσεις του Διαφωτισμού στο πνεύμα των πατέρων της νέας αμερικανικής δημοκρατίας και την ενηλικίωση του έθνους στη διάρκεια του 19ου αιώνα, όταν η χώρα αρχίζει να αποκτά τόσο πολιτική όσο και οικονομική δύναμη. Αυτό το παράξενο αλλά συχνά συναρπαστικό κράμα - το ότι συνυπάρχουν, δηλαδή, στοιχεία του πουριτανισμού, της πίστης στον άνθρωπο και της κοινωνίας της αφθονίας - παραμένει και σήμερα συνυφασμένο με τον αμερικανικό πολιτισμό. Ακόμη και το γνώριμο «αμερικανικό όνειρο» έχει διττή υπόσταση: δηλώνει πνευματικές αξίες (το αναφαίρετο δικαίωμα του ατόμου στην ελευθερία και την ευτυχία), αλλά και καθαρά υλικές αξίες (το δικαίωμα του πλουτισμού).



Η νέα Εδέμ



Από τις αρχές του 19ου αιώνα αναδύεται μια αμερικανική λογοτεχνία, η οποία σαφώς διαφοροποιείται από την αγγλική. Λαμπρές μορφές, όπως οι Εμερσον, Χόθορν και Γουίτμαν, επιμένουν στην ανάπτυξη ενός ανεξάρτητου, «γηγενούς» πολιτισμού. Οπως έγραψε ο Γουίτμαν στην «Ευρωπαϊκή Ποίηση» την περίφημη επιστολή του στον Εμερσον, τα λογοτεχνικά πρότυπα, οι φόρμες και οι τεχνικές πρέπει να καταστραφούν, ώστε να μπορέσουν η αμερικανική λογοτεχνία και ο πολιτισμός να μεγαλουργήσουν στο μέλλον, απελευθερωμένα πλέον από το βάρος της επίδρασης και του παρελθόντος. Η νέα αμερικανική γλώσσα που θα δημιουργηθεί θα πρέπει να είναι απλή και πρακτική. Ο δε καλλιτέχνης θα επικεντρώνεται στην καθημερινότητα, η οποία ωστόσο διαθέτει κάτι το ξεχωριστό που την υπερβαίνει. Κατά παρόμοιο τρόπο, συγγραφείς όπως ο Κούπερ εκμεταλλεύονται την επιβλητική φύση της αμερικανικής ηπείρου, προσπαθώντας να εκφράσουν το δέος που νιώθει ο άνθρωπος μπροστά σε μια τέτοια θέα. Δεν είναι τυχαίο ότι η φύση ως ιδεατή υπόσταση έχει τόσο σημαντική θέση στο φιλοσοφικό σύστημα του υπερβατισμού του Εμερσον. Επιπλέον, η επιβλητική φύση υπήρξε καταλυτική και στη δημιουργία του ιδεολογήματος του «Αμερικανού Αδάμ», με άλλα λόγια του ατόμου που βρίσκεται στη «Νέα Εδέμ» της Βόρειας Αμερικής για ένα καινούργιο ξεκίνημα μετά την «πτώση».

Ο καταστροφικός εμφύλιος όμως καταδεικνύει και πάλι τη δυαδικότητα που συναντά κανείς στον αμερικανικό πολιτισμό, όπως άλλωστε είχαν τονίσει λογοτεχνικά ο Μέλβιλ αλλά και ο πρώην σκλάβος Φρέντρικ Ντάγκλας πριν από την έναρξη του πολέμου. Αν η αθωότητα και ο κήπος της Εδέμ είναι η μία όψη της Αμερικής, η άλλη όψη είναι σαφώς περισσότερο σκοτεινή. Ετσι, ο Τουέιν πενθεί το τέλος της ατομικότητας και της πραγματικής ελευθερίας, χαρακτηριστικά που ενσαρκώνονται από τον Χακ Φιν, ενώ η κάποτε αθώα αμερικανική κοινωνία εμφανίζεται στο έργο του υποκριτική και διεφθαρμένη. Προς τα τέλη του αιώνα ο Χένρι Τζέιμς φέρνει τους αμερικανούς ταξιδιώτες του αντιμέτωπους με τον πολιτισμό του παλαιού ευρωπαϊκού κόσμου, διαγράφοντας μια πορεία από τη Νέα Εδέμ προς έναν νέο πτωτικό κύκλο. Η Αμερική ενηλικιώνεται.

Στη διάρκεια του 20ού αιώνα, η αμερικανική λογοτεχνία αποκτά ένα αξιοθαύμαστο εύρος, με το οποίο καταπιάνεται η Ντόρα Τσιμπούκη στο δεύτερο μέρος του βιβλίου. Νέοι καλλιτέχνες, όπως οι Ελιοτ, Πάουντ, Χέμινγκγουεϊ, καθώς και η Γερτρούδη Στάιν ταξιδεύουν στην Ευρώπη για να συμμετάσχουν στη δημιουργική έκρηξη του μοντερνισμού. Και άλλοι σπουδαίοι λογοτέχνες, λιγότερο κοσμοπολίτες, αγκαλιάζουν την πρωτοπορία της εποχής (π.χ. οι Γουάλας Στίβενς, Γουίλιαμ Κάρλος Γουίλιαμς, Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ και ο μοναδικός Γουίλιαμ Φόκνερ). Η αμερικανική λογοτεχνία παύει να είναι περιφερειακή. Επιπλέον, οι αρχές του 20ού αιώνα αποτελούν μια ιδιαίτερα γόνιμη περίοδο για γυναίκες συγγραφείς, όπως μαρτυρούν τα καινοτόμα ποιητικά έργα των Μάριαν Μουρ, Αμτι Λόουελ και Χίλντα Ντούλιτλ, καθώς και η ενδιαφέρουσα πεζογραφία, κυρίως ρεαλιστικής τεχνοτροπίας, των Κέιτ Τσόπιν, Γουίλα Κάθερ και άλλων. Ο ρεαλισμός και, πιο ακραία, ο νατουραλισμός (π.χ. Κρέιν, Ντράιζερ, Νόρις) έχουν ταυτιστεί με τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα και τις κρίσεις που συχνά συνθλίβουν τον παράγοντα άνθρωπο (φτώχεια, καταπίεση, πόλεμοι, το κραχ του 1929 κτλ.). Τα έργα αυτά μας υπενθυμίζουν, όπως άλλωστε και Ο υπέροχος Γκάτσμπυ του Φιτζέραλντ, ότι η αίγλη της «εποχής της τζαζ» και του κοσμοπολιτισμού είναι απατηλή.



Πλουραλισμός



Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο γίνεται ακόμη πιο δύσκολη η χαρτογράφηση της αμερικανικής λογοτεχνίας, αφού δημιουργείται μεγαλύτερη πληθώρα τάσεων και υφών. Αξίζει να αναφερθούμε στην αναβίωση ενός νεορομαντικού ρεύματος μεταπολεμικά, όπως αυτό εκφράστηκε μεταξύ άλλων από τη «Γενιά των Μπιτ». Μάλιστα, οι αντικομφορμιστές Κέρουακ, Γκίνσμπεργκ και Μπάροουζ - o αρχικός πυρήνας των Μπιτ - αρνούνται να συμβιβαστούν με το μεταπολεμικό οικονομικό «θαύμα», προετοιμάζοντας έτσι το έδαφος για την αμφισβήτηση της δεκαετίας του '60. Επίσης, οι καινοτομίες των Μπιτ, μαζί με τις επιδράσεις της γαλλικής λογοτεχνίας και του υπαρξισμού, εισάγουν τον μεταμοντερνισμό στην αμερικανική λογοτεχνία, με σημαντικότατους εκπροσώπους τους Τόμας Πίντσον και Ντον Ντελίλο. Τέλος, μεγάλη άνθηση γνωρίζουν η φεμινιστική, η αφρο-αμερικανική και η εθνοτική λογοτεχνία, γεγονός που τονίζει τον πολυεθνικό και πολυπολιτισμικό προσανατολισμό του αμερικανικού πολιτισμού. Η Αμερική πλέον προβάλλει τη δική της άποψη για τον σύγχρονο πολιτισμό.

Δύσκολο, ομολογουμένως, το εγχείρημα της καταγραφής της ιστορίας της λογοτεχνίας διότι ως είδος κριτικής οφείλει να διευρύνει τους ορίζοντες του αναγνώστη προς ένα μεγάλο φάσμα συγγραφέων, υφολογικών τάσεων, εννοιών και λοιπών ζητημάτων. Στο σημείο αυτό οι Αμερικανικές Ταυτότητες επιτυγχάνουν απόλυτα. Ωστόσο, μας προβληματίζει το γεγονός ότι μια ιστορία της λογοτεχνίας οφείλει, ταυτόχρονα, να βρίσκεται σε διάλογο με την κριτική ώστε να προτείνει, μέσω κάποιου θεωρητικού πλαισίου, μια άποψη για το πώς θα πρέπει να γράφεται η ιστορία της λογοτεχνίας. Χωρίς αυτό το θεωρητικό πλαίσιο, οι επιλογές των κριτικών μπορεί να μοιάζουν αυθαίρετες ή απλώς να μην πείθουν. Για παράδειγμα, λείπει εντελώς από το πρώτο μέρος του βιβλίου η πιο «σκοτεινή» πλευρά της αμερικανικής λογοτεχνίας, η οποία ξεκινά από τον Τσαρλς Μπρόκντεν Μπράουν και φθάνει ως τον Εντγκαρ Αλαν Πόε, συγγραφείς που αντιμετώπισαν με μεγάλη δυσπιστία την υπερτίμηση των δυνατοτήτων του ατόμου και της αμερικανικής κοινωνίας που τόσο ευαγγελίζονται άλλοι λογοτέχνες, στοχαστές και κριτικοί. Πώς να εκληφθεί μια τέτοια παράλειψη, όταν μάλιστα ο Μπράουν αναγνωρίζεται σήμερα ως ο πρώτος πραγματικά αμερικανός μυθιστοριογράφος (εμφανίζεται το 1798) και ο Πόε ως ο πρώτος σημαντικός αμερικανός κριτικός και ένας από τους σπουδαιότερους λογοτέχνες του 19ου αιώνα παγκοσμίως;

Το βιβλίο Αμερικανικές Ταυτότητες δεν παύει, όμως, να είναι χρήσιμο στον αναγνώστη που ενδιαφέρεται να προσεγγίσει την αμερικανική λογοτεχνία. Είναι το πρώτο έργο του είδους του γραμμένο για το ελληνικό κοινό και αναμφίβολα θα συμβάλει με το πλούσιο υλικό του στην κατανόηση του αμερικανικού πολιτισμού.



Θανάσης Δούβρης (διδάκτωρ αμερικανικής λογοτεχνίας)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 20-04-2003






ΚΡΙΤΙΚΗ



Τούτη την κρίσιμη στιγμή που οι Ηνωμένες Πολιτείες, με τη βοήθεια του Ηνωμένου Βασιλείου και κάποιων άλλων συμμαχικών τους δυνάμεων, φορούν την πανοπλία του «παγκόσμιου σερίφη» που θα βάλει το «σαλούν» του κόσμου σε τάξη, στο όνομα μιας κάποιας παγκόσμιας ειρήνης, χρειάζεται να κατανοήσουμε το φαινόμενο της Αμερικής από τις ρίζες του, τις απαρχές του, ως ένα ρητορικό, λογοτεχνικό, κοινωνικό και πολιτικό γεγονός. Η «κατανόηση» του φαινομένου της Αμερικής και της Αμερικής ως φαινομένου, δηλαδή ως μιας ταυτότητας που αναζητά τον εαυτό της, κυρίως μέσα από την παγκόσμια εικόνα της που προωθείται, είτε θετικά είτε αρνητικά, από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, δεν σημαίνει μόνο συγκέντρωση πληροφοριών που καταγράφουν την πολυσχιδή προσωπικότητά της, όπως αυτή διαφαίνεται μέσα από τον πολυ-πολιτισμικό χαρακτήρα, κυρίως των μεγάλων αστικών της κέντρων (για παράδειγμα της Νέας Υόρκης, του Σαν Φρανσίσκο και άλλων) ή τη μονομανή πλανηταρχική συμπεριφορά της, όταν επιχειρεί να διευρύνει την εξουσία της πάνω στον πλανήτη με την ίδια μανία που ο καπετάνιος Αχαμπ του Μέλβιλ επιμένει να καταδιώκει τον Μόμπι Ντικ. Η πραγματική διερεύνηση της ταυτότητας ή, καλύτερα, των συχνά αντιφατικών και παράδοξων ταυτοτήτων της Αμερικής κυρίως σημαίνει την εμβάθυνση στα ιδεολογικά της στοιχεία που θα βοηθήσουν εμάς, τους «άλλους» του πλανήτη, ν' αντισταθούμε στις τάσεις της παγκόσμιας ηγεμονίας της «Αμερικής», όχι μόνο ως πολιτικό φαινόμενο αλλά και ως τρόπο σκέψης. Γιατί αν η γνώση δεν μας βοηθά να αντισταθούμε, τότε μάταιος ο ρόλος της.

Το βιβλίο των Levine-Tσιμπούκη επιχειρεί να χαρτογραφήσει και να καταγράψει αυτό το «φαινόμενο» από τη σκοπιά της αμερικανικής λογοτεχνίας και του πολιτισμού. Γραμμένο από δύο ακαδημαϊκούς που διδάσκουν Αμερικανική Λογοτεχνία και Πολιτισμό επί σειρά ετών, το βιβλίο αυτό υπόσχεται να διανύσει περίπου τέσσερις αιώνες ιστορίας της αμερικανικής λογοτεχνίας αλλά και των ταυτοτήτων της χώρας αυτής. Ο τελευταίος όρος, «ταυτότητες», δυσκολεύει ιδιαίτερα το έργο των συγγραφέων μιας και αναφέρεται στην πληθώρα φωνών, θεωρητικών και λογοτεχνικών, οι οποίες προσπάθησαν να ορίσουν και να καταγράψουν την ιδέα και την πράξη της Αμερικής και του λόγου της από διάφορες οπτικές και θέσεις, όπως αυτές διαμορφώθηκαν και μεταλλάχτηκαν μέσα σε τέσσερις αιώνες.

Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε δύο ενότητες: η πρώτη αποτελείται από τα κεφάλαια 1 έως 11, που έγραψε ο Paul Levine, και η δεύτερη αποτελείται από τα κεφάλαια 12 έως 22, που έγραψε η Ντόρα Τσιμπούκη. Το πρώτο μέρος διαγράφει την πορεία της Αμερικής από τη στιγμή της ανακάλυψής της ως χώρας, και τη στιγμή της ανακάλυψής της ως «φαινομένου», το οποίο εκδηλώνεται μέσα από τη ρητορική και ηθική των πρώτων μεταναστών-πουριτανών του δέκατου έβδομου αιώνα, έως τα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα. Σ' αυτό το μέρος, ο συγγραφέας κάνει μια γρήγορη σκιαγράφηση της πουριτανικής κοινωνίας/αποικίας, αναφερόμενος σε μια σειρά πηγών από Ευρωπαίους διανοούμενους, όπως ο Alexis De Tocqueville και ο Michel-Guillaume Jean De Crevecoeur, οι οποίοι προσπάθησαν να ορίσουν την αμερικανική ταυτότητα σε σχέση και αντίθεση με την ευρωπαϊκή, όπως εκείνοι την αντιλήφθηκαν μέσα από τη γαλλική τους εθνικότητα. Αν και ο Levine αναφέρει ιστορικούς όπως ο Sacvan Bercovitch, του οποίου το έργο «The Rites of Assent» είναι γνωστό για την εξονυχιστική ανάλυση της πουριτανικής ρητορικής και της βίας που εκείνη επέβαλε προκειμένου να δαμάσει τον «άγριο τόπο» και τους ιθαγενείς του, αποφεύγει ν' αναφερθεί σε κείνα τα σημεία της ανάλυσης του Bercovitch, αλλά και άλλων πηγών, που φανερώνουν με ποιο βίαιο και καταστροφικό τρόπο, ειδικά για τους μη λευκούς και μη Αγγλοσάξονες, «οι τρεις ομάδες -οι ερυθρόδερμοι, οι λευκοί και οι μαύροι- κατέληξαν άρρηκτα συνδεδεμένες» (Levine & Τσιμπούκη 20). Ετσι, η ολοσχερής καταστροφή των ιθαγενών Αμερικανών (Ινδιάνων) και του πολιτισμού τους, ο μακροχρόνιος ιδεολογικός, πολιτικός και κοινωνικός θεσμός της δουλείας και γενικότερα η καταπίεση της διαφορετικότητας παρουσιάζονται ως απλά γεγονότα στο βωμό της δημιουργίας της Αμερικής. Ακόμα και όταν αναφέρεται στο δουλεμπόριο και στο παράδοξο του Thomas Jefferson, γόνου πλούσιας οικογένειας με φυτείες στη Virginia, ο οποίος αποτελεί μία από τις κύριες φωνές της «Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας» που πρεσβεύει την ελευθερία και την ισότητα του ατόμου απέναντι στο «αμερικανικό όνειρο» χωρίς όμως ο ίδιος ξεκάθαρα να αποκηρύττει τη δουλεία, ο συγγραφέας γρήγορα ξεγλιστρά απ' αυτή την αντίφαση με την παρουσίαση και ανάλυση της Αμερικής ως μιας χώρας που απλώς αντέχει, και μάλιστα δημιουργείται μέσα από τέτοιες αντιφάσεις. Αν και ο αναγνώστης συλλέγει πολλές πληροφορίες σχετικά με τις πηγές που θα τον οδηγήσουν σε μια εμβάθυνση της γένεσης της πουριτανικής έννοιας της Αμερικής, θα ήταν καλό να ανατρέξει και σε άλλες πηγές που δεν αναφέρονται από το συγγραφέα και που εγκύπτουν στον τρόπο που η πουριτανική ρητορική σφυρηλατεί την «Αμερική» ως πολιτική και πολιτιστική ιδέα στο βωμό όπου σφαγιάζεται η διαφορετικότητα. Χαρακτηριστικά αναφέρω τα βιβλία της Suzan Howe «The Birth-mark: unsettling the wilderness in American literary history» (Wesleyan University Press, 1993) και του William V. Spanos «The Errant Art of Moby Dick» (Duke University Press, 1995) και «America's Shadow: The Anatomy of an Empire» (Minnesota University Press, 1999) για τους αγγλομαθείς αναγνώστες και σπουδαστές.

Το δεύτερο μέρος ακολουθεί μια διαφορετική τακτική. Ξεκινώντας από την εποχή της νεωτερικότητας και του μοντερνισμού και φτάνοντας μέχρι πιο σύγχρονες στιγμές και κείμενα του εικοστού αιώνα, η Ντόρα Τσιμπούκη δεν αποφεύγει να παρουσιάσει τις αντιφάσεις της αμερικανικής κοινωνίας που μάχεται να ορίσει τον πολυσχιδή εαυτό της, πολλές φορές κάτω από την πίεση της «λευκής κουλτούρας».

Για παράδειγμα, τα κεφάλαια πάνω στην αναγέννηση του Χάρλεμ και στη γενιά του '60 καλύπτουν το φάσμα οργιωδών αντιθέσεων που χαρακτηρίζουν την αμερικανική κοινωνία. Κάθε κεφάλαιο ξεκινά με μια γρήγορη ιστορική αναδρομή. Ακολουθεί μια αναφορά στις πιο κρίσιμες και αντιπροσωπευτικές θεωρητικές φωνές και καταλήγει στη σκιαγράφηση του λογοτεχνικού προφίλ της περιόδου. Αν και δεν εμβαθύνει στα κείμενα που παρουσιάζει, μιας και η χρονολογική και πολιτιστική έκταση που καλύπτει και το δεύτερο μέρος είναι τεράστια, αν κανείς λάβει υπόψη τον αριθμό και τη διαφορετικότητα των φωνών που παρουσιάζονται, η συγγραφέας καταφέρνει να συνδέσει τις ιστορικές, πολιτικές και λογοτεχνικές εκφάνσεις κάθε εποχής, πετυχαίνοντας να δημιουργήσει έναν πολυφωνικό και πολυσχιδή καμβά.

Η συγγραφέας στηρίζει την άρτια αυτή σύνθεση -πλεγμένη με ύφος άμεσο και γλώσσα συγκεκριμένη και κατανοητή- σε μια εμπεριστατωμένη βιβλιογραφία, η οποία είναι χρήσιμη για τον αναγνώστη που ξεκινά το περιπετειώδες ταξίδι της εξερεύνησης της αμερικανικής λογοτεχνικής ταυτότητας. Το θετικό σημείο αυτού του δεύτερου μέρους είναι ότι εμπεριέχει πλήθος λογοτεχνικών και θεωρητικών φωνών που καλούν τους αναγνώστες του να τις αναζητήσουν και να τις μελετήσουν, ενώ συγχρόνως παρουσιάζει ένα μεγάλο αριθμό κειμένων που περιμένουν να μεταφραστούν και ν' αγγίξουν τον Ελληνα αναγνώστη.



ΑΣΗΜΙΝΑ ΚΑΡΑΒΑΝΤΑ (δρ Συγκριτικής Λογοτεχνίας)

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 23/05/2003