Κοινωνική δικαιοσύνη

Στην εποχή μας οι γνωστές ιδεολογίες αμφισβητούνται από πολλές πλευρές και για πολλούς λόγους. Πολλές χώρες βρίσκονται σε μια διαδικασία μετάβασης σε νέες μορφές οργάνωσης της κοινωνίας τους. Αλλες χώρες αγωνίζονται να επιτύχουν στερέωση των δημοκρατικών θεσμών, σε άλλες οι δημοκρατικοί θεσμοί παρερμηνεύονται ως αυθαιρεσία και ανομία, ενώ σε άλλες καταλύονται ωμά και βίαια. [...]




ΚΡΙΤΙΚΗ


Ένα βιβλίο για το πλέγμα των σύγχρονων προβλημάτων. Από τον θεσμό της ιδιοκτησίας στο πληθυσμικό και από τις σχέσεις δικαιοσύνης και ισότητας στα μονοπώλια, στις συντεχνίες και στη φτώχεια.


Το βιβλίο του καθηγητού Θεοδώρου Π. Λιανού «Κοινωνική Δικαιοσύνη - Θεωρίες, Ιδέες, Εμπειρίες, Προτάσεις» αποτελεί προσφορά στην παιδεία προς πολιτική αυτογνωσία των νέων προπάντων, άξια να επισημανθεί, αλλά και τιμά τον συγγραφέα του για τη σεμνότητα και ειλικρίνεια της προβολής του.


Ο πρόλογος κάθε βιβλίου ενέχει κάτι σαν υπόσχεση προς τον αναγνώστη, αλλά και υποδηλώνει το ήθος του συγγραφέως. Ο πρόλογος του βιβλίου αυτού εξαγγέλλει με ήπιο τόνο την αποστολή του: χωρίς αξιώσεις πρωτοτυπίας, να εφοδιάσει τον αναγνώστη με «ορισμένες έννοιες και θεωρίες» ως «όργανα κατανόησης της κοινωνικής πραγματικότητας», ή και να παρουσιάσει «διάφορες ίσως ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις» προσωπικές του συγγραφέως. Και με τα περιεχόμενα του βιβλίου εκπληρώνεται γενναιόδωρα η προλογικά εξαγγελμένη αποστολή του.


Υπάρχουν στις σελίδες του βιβλίου συνόψεις θεωριών, κοινωνικών, οικονομικών, πολιτικών, επιλεγμένων για τη συμβολή τους προς ανάδειξη της σημασίας της διανεμητικής δικαιοσύνης, δηλαδή κατάδειξη των κριτηρίων και των συνεπειών της δίκαιης διανομής του κοινωνικού εισοδήματος, αλλά και των κοινωνικών βαρών. Η επιλογή και η έκθεση των θεωριών αυτών επιτελούνται με προσπάθεια έκδηλη πιστότητας προς το πνεύμα τους, και αποδέκτη τον κοινό πρακτικό νου των αναγνωστών. Και υπάρχουν επίσης «παρατηρήσεις» για τα ειδικότερα υπό εξέταση θέματα, οιονεί απαύγασμα της κοινωνικής εμπειρίας του συγγραφέως, έκγονη και της από την γνώση των θεωριών αυτών κατεργασμένης επιστημονικής του διάνοιας.


Με τέτοια λοιπόν συγκρότηση, αυτό το διδακτικό στην υψηλή έννοια βιβλίο δεν συναρπάζει και δεν συγκινεί, αλλά καταρτίζει και διευκρινίζει και συνακόλουθα νουθετεί. Οι σελίδες του, χωρίς εμβάθυνση φιλοσοφικού χαρακτήρα και δίχως ύφος ρητορικών εντάσεων, είναι σαν να χειραγωγούν φιλικά τον ασπούδαστο προπάντων αναγνώστη προς οικείωσή του με καίρια θέματα κοινωνικού βίου και βασικές έννοιες πολιτικού στοχασμού, άρα και προς κόσμια και ορθή κοινωνική ή και πολιτική συμπεριφορά. Σε αυτό έγκειται η αξία του, και δεν είναι μικρή.


Παρελαύνουν στις σελίδες του βιβλίου ονόματα διάσημα φιλοσόφων όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, ο Λοκ, ο Μιλ, ο Μαρξ και άλλοι νεότεροι, ως δημιουργοί κλασικών θεωριών για τον άνθρωπο και την κοινωνία και τη δικαιοσύνη. Και πέρα από αυτούς και αυτές, προβάλλονται, ή και αντιπροβάλλονται, νηφάλια εκφρασμένες γνώμες για μείζονος σπουδαιότητας κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, όπως τα κίνητρα συμπεριφοράς των ανθρώπων, οι όροι της ευτυχίας τους, η κοινωνική συνεργασία, ο θεσμός της ιδιοκτησίας και ο θεσμός της οικονομικής ελευθερίας, οι σχέσεις δικαιοσύνης και ισότητας, τα μονοπώλια, οι συντεχνίες, η φτώχεια στην Οικουμένη, ο καπιταλισμός, ο σοσιαλισμός, η κοινωνία ευημερίας και η συμβολή της παιδείας, το μέλλον της ανθρωπότητας με αναφορά στο μέγεθος του πληθυσμού, στους φυσικούς πόρους και στις εξελίξεις της τεχνικής, αλλά και στις ανθρώπινες συνειδήσεις.


Ο αναγνώστης έχει πολλά να αρυσθεί από το βιβλίο αυτό, γραμμένο, επαναλαμβάνω, δίχως εκζήτηση πρωτοτυπίας, με πνευματική εντιμότητα και με γνήσιο φρόνημα διακονίας της παιδείας. Και δικαιούμαι να βεβαιώσω υπεύθυνα την αξία του ως οργάνου πολιτικής παιδείας, καθώς για το ίδιο κεντρικό θέμα του και τις διάφορες πτυχές του έχω επίμονα επί δεκαετίες μελετήσει και στοχασθεί και αποθέσει τα πορίσματά μου στα βιβλία μου «Πολιτική Φιλοσοφία του Πλάτωνος» 1980, «Μελετήματα Πολιτικής Φιλοσοφίας», 1983 (όπου και το κεφάλαιο «Το κοινωνικό πρόβλημα κατ' Αριστοτέλη»), «Η έννοια του δικαιώματος» 1989, «Επίμαχοι Θεσμοί και άλλα θέματα» 1987 (Εκδόσεις Παπαζήση), «Aristote sur la famille et la justice» 1983 (Ousia, Bruxelles).


Ο καθηγητής κ. Θ. Λιανός δεν έχει μελετήσει τα βιβλία μου αυτά, όπου και διορθώνω λάθη όχι ολίγα και των πιο διάσημων ξένων ιστορικών της φιλοσοφίας, π.χ. ότι η Πολιτεία του Πλάτωνος ενέχει διάκριση της κοινωνίας σε τρεις τάξεις. Αν ο κ. καθηγητής είχε μελετήσει τα βιβλία μου αυτά, θα είχαν κάποια κεφάλαια του βιβλίου του ­και ας μου συγχωρηθεί από τον ίδιον και από τους αναγνώστες η ακέραιη παρρησία μου­ βάθος νοημάτων σε μεγαλύτερο βαθμό.


Αλλά η έλλειψη της μελέτης αυτής δεν εμπόδισε τον προικισμένο συγγραφέα, με την επιστημοσύνη του και την ευθυκρισία του και την εμπειρία του να πραγματευθεί πολύ εύστοχα, και πολύ επαγωγά, το σπουδαιότατο θέμα του, και να χαρίσει στους φοιτητές του και προς άλλους νέους το πολύτιμο αυτό βιβλίο, πλουσιότατο σε διαυγέστατα παρουσιασμένες θεωρίες και προτάσεις για το αρχαιόθεν μείζον αίτημα της πολιτικής, προσαρμοσμένο στα σύγχρονά μας δεδομένα.

Κωνσταντίνος Ι. Δεσποτόπουλος, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 14-01-2001