Πλην ενός

«Έφυγε ξυπόλητος απ' το χωριό, με τα πόδια έφθασε στον Πύργο, σ' όλο το δρόμο παραμιλούσε κι έβριζε, ορκίστηκε να γυρίσει πίσω και να τον υπολήπτονται οι πάντες, θα τους δείξει αυτός, ακόμη τους βλέπει να γελάνε μέσα απ' το βρώμικο τζάμι του καφενείου, να κάνουν γκριμάτσες ενώ αυτός περίμενε το σαράβαλο της γραμμής που για κακή του τύχη ποιος ξέρει σε ποιο παλιόρεμα είχε βρει να χαλάσει. Τόσο είχε ντραπεί και σκυλιάσει που έβαλε το σακούλι με τα λιγοστά του πράγματα στον ώμο κι έφυγε περπατώντας, αργά όμως και με το μέτωπο ψηλά, δεν ήθελε να τους δώσει την ικανοποίηση πως τον πτόησαν, κάποια στιγμή μάλιστα, πριν στρίψει στη γωνία, κι ενώ σουρούπωνε, γύρισε και τους κοίταξε επίμονα και με νόημα, έχει ο καιρός γυρίσματα, κι αυτοί, που σκάμπαζαν από τέτοια, τα είχαν δοκιμάσει στη γούνα τους, κατέβασαν το κεφάλι».





ΚΡΙΤΙΚΗ



Φιλόλογος η Ε. Λιαροπούλου έκανε την παρθενική της εμφάνιση με μικρή καθυστέρηση έναντι των ομηλίκων της, το 1994, με τη συλλογή διηγημάτων Οι άλλες. Πρωτοεμφανιζόμενος με βιβλίο πεζογραφίας ο Κ. Καφαντάρης έχει δημοσιεύσει μόλις δύο διηγήματα σε λογοτεχνικά περιοδικά. Ωστόσο κάποιοι θα θυμούνται τον τόμο με τις Μακεδονικές Ιστορίες του Γεωργίου Μόδη που είχε ετοιμάσει μαζί με τον Γιώργο Ιωάννου, το 1984. Πρεσβύτερος της τριάδας ο Σ. Χαλικιάς συγκαταλέγεται στους τακτικούς συνεργάτες της «Ινδίκτου», κυρίως με άρθρα σχετικά με τη Γαλλία, γραμμένα από το κατοπτευτήριο των Βρυξελλών. Στις ίδιες εκδόσεις κυκλοφορούν σε μετάφρασή του τα Κείμενα από την Ιαπωνία του Λευκάδιου Χερν, όπως και ένα ταξιδιωτικό με τίτλο Στο δρόμο του μεταξιού. Αναζητώντας τα ελληνικά ίχνη.

Με το δεύτερο βιβλίο της η Ε. Λιαροπούλου προχωρεί ένα ακόμη βήμα μέσα στον αλλόκοτο κόσμο των ενδοστρεφών ατόμων. Οι ιστορίες της πρώτης συλλογής ψυχογραφούν μια νεαρή γυναίκα, ή μάλλον παραλλαγές της γυναικείας υπόστασης, καθώς αυτή αναζητεί διέξοδο από την καθημερινή ρουτίνα των σχεδόν αυτόματων σκέψεων και των μηχανικών ενεργειών. Τα έξι διηγήματα της καινούργιας συλλογής παρουσιάζονται περισσότερο φιλόδοξα. Κατ' αρχήν, απλώνονται σε έκταση, ορισμένα θα χαρακτηρίζονταν και νουβέλες. Και ύστερα, διαθέτουν πλοκή που εκτυλίσσεται σε διαφορετικούς τόπους και χρόνους. Από ένα ορεινό θέρετρο για φυματικούς κάπου στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου σε κωμόπολη της Πελοποννήσου τη δεκαετία του '50. Και από το ελληνικό στράτευμα τον καιρό της Μεταπολίτευσης στο σημερινό Βερολίνο με συνταξιούχους προσκολλημένους στα χρόνια του ναζισμού ή στις αθηναϊκές συνοικίες όπου πληθαίνουν οι πεινασμένοι Αλβανοί.

Η συγγραφέας επιδίδεται στην ακτινογραφία ακραίων ψυχισμών. Εκ πρώτης όψεως συνηθισμένοι τύποι, ωστόσο για ποικίλους λόγους αποδιοπομπαίοι, καταλήγουν να έχουν οριακή συμπεριφορά, κατ' εξαίρεση του κοινωνικού συνόλου. Ακριβώς όπως δηλώνει και ο τίτλος του βιβλίου που παίρνει αφορμή από το τελευταίο διήγημα, το Τρέσσας Αριστόδημος. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο πρόκειται για εκείνον τον ένα από τους τριακόσιους του Λεωνίδα που λιποτάκτησε κατά τη μάχη των Θερμοπυλών. Παραδόξως, αντί να φύγει όσο μακρύτερα, αυτός επέστρεψε στο πατρώο έδαφος και υπέστη την περιφρόνηση των Λακεδαιμόνων. Μόλις ένα χρόνο όμως αργότερα, ξέπλυνε την ντροπή πέφτοντας ηρωικώς στη μάχη των Πλαταιών.

Ο πρωταγωνιστής του ομότιτλου διηγήματος, που φέρει αυτό το επαίσχυντο παρωνύμιο, είναι ένας «καραβανάς» από τον Πύργο της Ηλείας που κατετάγη την εποχή του «συμμοριτοπόλεμου». Αμφίσημο το παρατσούκλι, καθώς τρέσσας σημαίνει και σιριτάκιας, δηλαδή αυτός που γέρασε χωρίς προαγωγή στον βαθμό του υπαξιωματικού. Ενας νοσταλγός της αυστηρής πειθαρχίας, όταν η συναίνεση και η μαλθακότητα ροκανίζουν το στράτευμα. Μέσα από την ταύτιση του στρατιωτικού με τον Αριστόδημο της Ιστορίας, η συγγραφέας ειρωνεύεται τη στρατιωτική νοοτροπία.

Οι ήρωες της Ε. Λιαροπούλου, για να επιβιώσουν μέσα σε έναν εχθρικό περίγυρο, είτε ταυτίζονται με ιδανικά πρότυπα, όπως ο ταχυδρόμος αθηναϊκής συνοικίας που φαντασιώνει εαυτόν άγγελο αρχαιοελληνικής τραγωδίας, είτε ενδίδουν στη γοητεία αλλά και στην ασφάλεια ολοκληρωτικών ιδεολογιών, όπως ο γερμανικός εθνικοσοσιαλισμός ή η σταλινική ορθοδοξία. Η προσέγγιση τόσο διαφορετικών ψυχισμών, μάλλον ανοίκειων για τη συγγραφέα, φαίνεται επισφαλές εγχείρημα. Ωστόσο τα αδύνατα σημεία, όταν υπάρχουν, δεν εντοπίζονται στην ψυχοσύσταση των ηρώων, αλλά μάλλον στις απροσδόκητες καταστάσεις και στα ενίοτε βεβιασμένα χρονικά γεφυρώματα που απαιτεί η εξέλιξη μιας ιστορίας. Τελικά πάντως εκείνο που υπερισχύει στην αφήγηση είναι οι μηδενιστικές ως κακόβουλες σκέψεις και τα αλλεπάλληλα μαζοχιστικά και σαδιστικά αισθήματα.



Μάρη Θεοδοσοπούλου

ΤΟ ΒΗΜΑ, 29-11-1998