Η Γαλλία του θεάτρου και του πολέμου

Κριτική
Ο Λιδωρίκης αντιμετωπίζει τον συντευξιαζόμενο σαν γιατρός, σαν ανακριτής, σαν εξεταστής, σαν δικαστής και ταυτόχρονα σαν δάσκαλος, δάσκαλος σωκρατικός, γεμάτος απορίες. Ειρωνικός με τη σωκρατική έννοια του όρου, καμώνεται τον διαπορούντα, υποκρίνεται τον αγοούντα, στήνει παγίδες, ρίχνει στα άδεια, παραπλανά, ερεθίζει, προκαλεί και κυρίως εκμαιεύει. Η συνέντευξη είναι μια δύσκολη γέννα, χρειάζεται συχνά εμβρυουλκό. Οι συνεντευξιαζόμενοι, όταν μάλιστα είναι διάσημοι, ευγενείς, άνθρωποι αποφασισμένοι να προστατέψουν ή να προβάλουν την εικόνα τους, κρύβονται, μεταμφιέζονται, θολώνουν τα νερά, ναρκισσεύονται, λοξοδρομούν, πλαγιοσκοπούν, σερφάρουν. Συχνά το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι παίζεται με συνεχή αντικατάσταση των ρόλων.



Δεκατρείς συνεντεύξεις που «εξαντλούν όλο το φάσμα της γαλλικής θεατρικής δημιουργίας, της σκηνοθετικής, της υποκριτικής και της συγγραφικής», κατά τον Κ. Γεωργουσόπουλο που συντάσσει τον πρόλογο. Εν τούτοις, φοβόμαστε μήπως και το βιβλίο δεν συγκινήσει ένα ευρύτερο αναγνωνιστικό κοινό, που τυχαίνει να έχει ελλιπή γαλλική θεατρική κουλτούρα. Μια συναγωγή συνεντεύξεων δεν έχει την αυτάρκεια ενός μυθιστορήματος ή μιας μελέτης, οπότε η αναγνωρισιμότητά της στηρίζεται στο ενδιαφέρον που προκαλούν, κατ' αρχήν, οι συνεντευξιαζόμενοι και, δευτερευόντως, αυτός που παίρνει τη συνέντευξη. Γι' αυτό και πιστεύουμε ότι παρόμοια βιβλία χρειάζονται περαιτέρω στήριξη με την παράθεση πληροφοριακού υλικού: Βιογραφικά σημειώματα, έστω κι αν συνεντεύξεις εφ' όλης της ύλης, όπως αυτές του Αλ. Λιδωρίκη, σκιαγραφούν και τα πρόσωπα. Επίσης, εισαγωγικά, επισκόπηση αδρομερώς του γαλλικού θεάτρου κατά τον Μεσοπόλεμο και το μεταιχμιακό έτος 1939, όταν δόθηκαν οι συνεντεύξεις.


Δεν αποκλείεται όμως όλα αυτά να είναι περιττά για το σημερινό θεατρόφιλο, αθηναϊκό αλλά και ευρύτερα ελληνικό, κοινό. Ποιος δεν γνωρίζει τους «τέσσερις» της αλλοτινής γαλλικής σκηνής· Ντυλλέν, Μπατύ, Ζουβέ και τον ρωσικής καταγωγής Πιτόγιεφ, με νωπό τον θάνατό του, το καλοκαίρι του 1939; Ή το θέατρο του «Βιέ Κολομπιέ» ενός Ζακ Κοπώ και τον διάδοχό του, το «Καρτέλ»; Ας ανακεφαλαιώσουμε, λοιπόν, τις συνεντεύξεις χωρίς μεμψιμοιρίες.


Κατ' αρχήν, τέσσερις θεατράνθρωποι, ηθοποιοί και σκηνοθέτες· οι δύο ομήλικοι του «Καρτέλ», πενηνταπεντάρηδες το 1939, ο Σαρλ Ντυλλέν και ο Γκαστόν Μπατύ, ο μαθητής του Σ. Ντυλλέν, ο πολύς Ζαν-Λουί Μπαρό, τότε, μόλις είκοσι επτά χρόνων, στην αρχή της σταδιοδρομίας του και η όλως ιδιαίτερη περίπτωση του πενηντάρη εκείνη την εποχή Ρενέ Ροσέ. Δίπλα σε αυτούς ένας κριτικός και συγγραφέας, ο μικρότερος αδελφός του μυθιστοριογράφου και άρτι, τότε, νομπελίστα, Ροζέ Μαρτέν ντυ Γκαρ, Μωρίς, και οκτώ ακόμη συγγραφείς. Ας τους αναφέρουμε με ηλικιακή σειρά, αρχίζοντας από τους πρεσβύτερους: Ο γιατρός Λυκ Ντυρταίν (ψευδώνυμο του Αντρέ Νεπβέ), γνωστότερος ως ποιητής και ταξιδευτής, ο σημαντικός μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας Ζαν Ζιροντού, ανώτατος «κομισάριος» του Κέντρου Πληροφοριών στον Πόλεμο, θα πεθάνει λίγους μήνες πριν από την Απελευθέρωση, ο Ανρύ Λενορμάν, που μεσουρανεί την πρώτη δεκαετία του Μεσοπολέμου με θεατρικά έργα φροϋδικής εμπνεύσεως, ο άξιος συγγραφέας του «βουλεβάρτου» Ντενί Αμιέλ, ο προδρομικός για την εποχή του Ζαν-Ζακ Μπερνάρ, ο πολυτάλαντος Ζαν Κοκτό, ο Μαρσέλ Ασάρ, ένας άλλος πολυγράφος του «βουλεβάρτου» και ο σχεδόν ομήλικος του Αλ. Λιδωρίκη, Ζαν Ανούιγ, που πέθανε ένα χρόνο νωρίτερα, το 1987.


Οι δώδεκα συνεντεύξεις δημοσιεύθηκαν στα εβδομαδιαία «Νεοελληνικά Γράμματα», που διηύθυνε ο Δημ. Φωτιάδης, από τις 22.7 ως τις 2.12.1939, ανελλιπώς τους δύο πρώτους μήνες και μετά σποραδικά· περιοδικό με μεγάλη κυκλοφορία τα χρόνια της μεταξικής δικτατορίας. Η τελευταία συνέντευξη, 28.12.1939, με τον Ζ. Ζιροντού, δημοσιεύθηκε στον «Ασύρματο», εφημερίδα στην οποία εργαζόταν τότε ο Αλ. Λιδωρίκης και ως ανταποκριτής της βρισκόταν στο Παρίσι. Συνεντεύξεις με πολιτικούς άνδρες και άλλους επιφανείς, δημοσιευμένες στον «Ασύρματο», διαβάσαμε το 1922 στο βιβλίο του «Μίλησα με μορφές του αιώνα μας», όπου υπάρχει και λεπτομερές βιο-εργογραφικό του. Συνεντεύξεις γλαφυρές και ταυτόχρονα ενημερωτικές για τον άνθρωπο και το έργο του, τα θεατρικά πράγματα στη Γαλλία της εποχής και την απειλή του κινηματογράφου. Ο Αλ. Λιδωρίκης δεν ξεχνά να αναφέρει τα έργα του συνεντευξιαζόμενου που είχαν ανεβεί σε αθηναϊκές σκηνές και ζητεί πάντα τις εντυπώσεις του από την Ελλάδα.


Όπως παραστατικά παρατηρεί ο Κ. Γεωργουσόπουλος, «η συνέντευξη είναι μια δύσκολη γέννα» και «ο Λιδωρίκης είναι ένας δημοσιογράφος μάμμος». Ομήλικος ο Αλ. Λιδωρίκης του Δημ. Ψαθά και του Α. Τερζάκη (κι αυτός γεννημένος το 1907, απήλαυσε όμως εννέα επιπλέον έτη), μοιράστηκε κι αυτός ανάμεσα στο θέατρο και στην εφημεριδογραφία. Χάρη όμως σε σεβαστικούς φίλους, το έργο και των τριών διασώζεται ανασυρόμενο από τα φθαρτά σώματα εφημερίδων και περιοδικών.

ΜΑΡΗ ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΥ, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 8-04-2001