Από τη Μεγάλη Ιδέα στην καταστροφή

Πριν από 100 χρόνια τερματιζόταν, με αιματηρό τρόπο, η πιο τυχοδιωκτική εξόρμηση των Ελλήνων καπιταλιστών –η Μικρασιατική Εκστρατεία– και συντριβόταν το πιο αντιδραστικό ιδεολόγημά τους, η Μεγάλη Ιδέα.

Στο ιστορικό πλαίσιο των Βαλκανικών Πολέμων και του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, σε εκείνη την άγρια περίοδο της «ξαναμοιρασιάς» του κόσμου, με έπαθλο στην περιοχή τα τμήματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το ελληνικό κράτος και ο ελληνικός στρατός δεν πολέμησε για να «απελευθερώσει» εδάφη και πληθυσμούς. Πολέμησε για να κατακτήσει εδάφη και πληθυσμούς, που θεωρούσε απαραίτητους για να αναδειχθεί ο ελληνικός καπιταλισμός σε πρωτεύουσα δύναμη στην περιοχή. Το κόστος πλήρωσε, με τεράστιες απώλειες, ο απλός κόσμος που υποχρεώθηκε να ζήσει μια δεκαετία σκληρότατων πολεμικών συγκρούσεων.

Αυτή η επιλογή επιχειρήθηκε με την πρόσδεση του ελληνικού καπιταλισμού και του κράτους του στην ουρά των Αγγλογάλλων. Μόνο έτσι είχαν πιθανότητες επιβολής οι υπερφίαλες επιδιώξεις της Μεγάλης Ιδέας. Στο τέλος αποδείχθηκε ότι ούτε έτσι ήταν ρεαλιστική η προοπτική της Ελλάδας «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών», παρά το αίμα που χύθηκε.

Μετά το 1922, οι εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία δεν έγιναν δεκτοί στην Ελλάδα ως «αδελφοί»: η ρατσιστική κατηγορία περί «τουρκόσπορων» ήταν η βάση για να μετατραπούν σε φτηνό εργατικό δυναμικό στα νέα εργοστάσια της δεκαετίας του ’30.