Η κίνηση των 115

Πέρασαν ήδη δέκα χρόνια από το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου. Ευρύνονται οι αγώνες της Εργατικής Τάξης, που βρίσκονται στην πρωτοπορία του ελληνικού λαού, όπως πολλές φορές σε προηγούμενες δύσκολες περιστάσεις.
Από κοντά οι αγρότες διεκδικούν μαχητικά τα δικαιώματά τους. Μαζί φοιτητές και επιστήμονες με πρωτοφανή μαζικότητα.
Αυτή την περίοδο, με την υποστήριξη κυβερνήσεων και αμερικανών συμβούλων, κρατάει ακόμη τη Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος και όλο το συνδικαλιστικό κίνημα δέσμιο η καταπιεστική ομάδα Μακρή - Θεοδώρου, υποστηριζόμενη από όλον τον κρατικό μηχανισμό με αστυνομικά μέτρα.
Τότε εμφανίζεται σοβαρή, μαζική, μαχητική η συνδικαλιστική ΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ 115 ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ.
Ένα μεγάλο ενιαίο μέτωπο σημαντικών σωματείων και εργατοϋπαλληλικών παρατάξεων δίνει την καθημερινή μάχη κατά των πρακτόρων του κρατικού μηχανισμού και των εργοδοτών.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν τα κείμενα που αναφέρονται στη μετεμφυλιοπολεμική Ελλάδα, ιδιαίτερα στα κρίσιμα χρόνια λίγο πριν από την επιβολή του καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967. Μελέτες, αυτοβιογραφικά κείμενα, μαρτυρίες, σειρές αρχειακών τεκμηρίων εμπλουτίζουν τις γνώσεις μας και τα ερωτήματα, προσθέτουν ψηφίδες σ' ένα ψηφιδωτό που παραμένει ακόμη και σήμερα στο μεγαλύτερο μέρος του ασυμπλήρωτο. Η «πολιτική άνοιξη» της δεκαετίας του 1960, η ενεργός παρουσία του νεολαιίστικου και του συνδικαλιστικού κινήματος, η πύκνωση των κοινωνικών αγώνων συνιστούν μείζονα ζητήματα, των οποίων η διερεύνηση αποτελεί απαραίτητο όρο για την κατανόηση της ιστορίας της περιόδου.

Στα χρόνια αυτά επικεντρώνει το πρόσφατο μελέτημα του ο Δημήτρης Λιβιεράτος. Ενεργός πολίτης, με μακροχρόνια κι έντονη πολιτική διαδρομή, ο συγγραφέας έχει αφιερώσει ένα σημαντικό τμήμα της συγγραφικής και ερευνητικής του δραστηριότητας στην ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος προσφέροντας πλούσιους καρπούς. Τα βιβλία του για τους κοινωνικούς και τους εργατικούς αγώνες στις δεκαετίες του 1920 και του 1930, τα συνέδρια της ΓΣΕΕ, τον εορτασμό της Πρωτομαγιάς στη χώρα μας αποτελούν χρήσιμες και ουσιαστικές συμβολές στην ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος. Προεκτείνοντας το ερευνητικό του ενδιαφέρον προς τα πρόσφατα χρόνια, ο Δ. Λιβιεράτος αφιερώνει το ανά χείρας βιβλίο του στην ιστορία ενός από τα πιο ενδιαφέροντα συνδικαλιστικά μορφώματα της δεκαετίας του 1960, των «115 Συνεργαζόμενων Εργατοϋπαλληλικών Οργανώσεων» (ΣΕΟ 115). Μέσα από την παράθεση των δραστηριοτήτων των Οργανώσεων, χρονιά τη χρονιά, με τη χρήση μαρτυριών και αρχειακών τεκμηρίων, σκιαγραφεί με ένταση τη γέννηση και τη δράση μιας κίνησης που από πολύ νωρίς υπερέβη τους όρους και τις συνθήκες δημιουργίας της.

Η Κίνηση των 115, όπως καθιερώθηκε να λέγεται, μορφοποιήθηκε στις αρχές του 1963, κυρίως από τα σωματεία που ανήκαν στις Ομοσπονδίες Κοινής Ωφελείας και Τραπεζοϋπαλλήλων, για να αντιταχθεί σε εργατικές και ασφαλιστικές ρυθμίσεις που προωθούσε η τότε κυβέρνηση της ΕΡΕ. Η ίδρυση της Κίνησης σε συνδυασμό με τις πρώτες επιτυχίες, -την απόσυρση δηλαδή των κυβερνητικών ρυθμίσεων-, ενίσχυσαν τη δυναμική και οδήγησαν στη διεύρυνσή της. Εως το τέλος της περιόδου που μελετά ο Λιβιεράτος, οι πρωτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις που συμμετείχαν στις ΣΕΟ 115 έφτασαν, σύμφωνα με το συγγραφέα, τις 682 και αναδείχθηκαν στην πρωτοπορία των συνδικαλιστικών και κοινωνικών αγώνων στα επόμενα χρόνια.

Η Κίνηση των 115 δεν αποτέλεσε ένα μεμονωμένο φαινόμενο. Εντάσσεται, όπως αναδεικνύει και ο Δημήτρης Λιβιεράτος, σε ένα γενικότερο ρεύμα συνδικαλιστικών, πολιτικών και κοινωνικών διεκδικήσεων. Σε μια εποχή έντονων πολιτικών αναταράξεων, το συνδικαλιστικό κίνημα με τη μαχητική παρουσία του αποτέλεσε μία από τις πλέον σημαντικές παραμέτρους των γεγονότων. Οι απεργιακοί αγώνες, οι διαδηλώσεις, η συμμετοχή των εργατών στα Ιουλιανά και σε όσα ακολούθησαν τις μέρες πριν από τη δικτατορία, σημάδεψαν την πολιτική ιστορία της περιόδου, ξανάφεραν στους δρόμους το μαζικό κίνημα, πολλά χρόνια μετά τη λήξη του Εμφυλίου. Η δράση της Κίνησης συνδέθηκε με άλλες αντίστοιχες προσπάθειες και κυρίως με ευρύτερα κοινωνικά αιτήματα, με συγκεκριμένους πολιτικούς χώρους. Εάν στο πρώτο διάστημα της ίδρυσής της η Κίνηση φάνηκε να συνδέεται τόσο με την Ενωση Κέντρου, κυρίως μέσα από τον ηγετικό ρόλο του τότε συνδικαλιστή των Τραπεζοϋπαλλήλων Γιάννη Αλευρά, όσο κυρίως με την Αριστερά, σύντομα και ιδιαίτερα μετά το σχηματισμό της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου το 1964, οι ΣΕΟ 115 αποτέλεσαν έναν μαζικό χώρο προνομιακά συνδεδεμένο με τη νόμιμη έκφραση της αριστεράς στην Ελλάδα, την ΕΔΑ. Με κορυφαίο συνδικαλιστή τον Ορέστη Χατζηβασιλείου η Κίνηση αντιτάχθηκε στις διορισμένες διοικήσεις της ΓΣΕΕ, επιδίωξε και πέτυχε αρχικά την εκδίωξή τους. Συγκρούστηκε σφόδρα με τις κυβερνητικές πολιτικές της ΕΡΕ και της Ενωσης Κέντρου, ενώ υπερβαίνοντας το στενό συνδικαλιστικό ρόλο της αντιτάχθηκε με σθένος στις κυβερνήσεις της αποστασίας. Στο πλαίσιο αυτό έλαβε και μια σειρά από πρωτοβουλίες που συνέπλεαν με τη γενικότερη πολιτική της Αριστεράς, όπως, π.χ., η ίδρυση του Εθνικού Αντιφασιστικού Συμβουλίου Εργαζομένων, τον Ιούλιο του 1963.

Το βιβλίο του Δημήτρη Λιβιεράτου εκκινώντας από την περίπτωση των ΣΕΟ 115 αποτελεί, όπως δηλώνει άλλωστε και ο υπότιτλός του, ένα χρονικό των κοινωνικών αγώνων της περιόδου. Για τη συγκρότησή του ο συγγραφέας βασίστηκε στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο, σε μαρτυρίες, σε πρωτογενή και δευτερογενή βιβλιογραφία. Χρησιμοποίησε ακόμη αδημοσίευτα τεκμήρια που φυλάσσονται στα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας -ιδιαίτερα στο πολύτιμο αρχείο της προδικτατορικής ΕΔΑ και στο προσωπικό αρχείο του Ορέστη Χατζηβασιλείου-, και στο Αρχείο Ιστορίας Συνδικαλισμού (ΑΡ.ΙΣΤΟ.Σ) της ΓΣΕΕ. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ο ιστορικός, διατηρώντας πάντα την πολιτική ματιά του, περιγράφει μια χρονική περίοδο με έντονες κοινωνικές συγκρούσεις, μια ηρωική και μαζική εποχή του ελληνικού συνδικαλισμού που διεκόπη απότομα με την επιβολή του δικτατορικού καθεστώτος. Τα ερωτήματα παραμένουν πολλά: Η ταυτότητα των προσώπων και των οργανώσεων που συγκρότησαν αυτό το συνδικαλιστικό κίνημα, η αυτονομία του έναντι κεντρικών πολιτικών επιλογών, η σχέση του με τις άλλες συνδικαλιστικές οργανώσεις. Το βιβλίο του Δημήτρη Λιβιεράτου αποτελεί, όμως, μια καλή αρχή για την περαιτέρω διερεύνησή τους.



ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΑΡΑΜΑΝΩΛΑΚΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 06/02/2004