Το παιχνίδι του Θεού

ΚΡΙΤΙΚΗ



Η Ρέιτσελ Κάμερον, η ηρωίδα στο μυθιστόρημα «Το Παιχνίδι του Θεού» της καναδής συγγραφέως Μάργκαρετ Λώρενς που αυτοκτόνησε στα 60 της χρόνια (1987) όταν έμαθε ότι πάσχει από καρκίνο, είναι μια ανύπαντρη γυναίκα 34 χρόνων που μένει μαζί με την ηλικιωμένη μητέρα της σε μια μικρή πόλη του Καναδά. Παγιδευμένη στον συμβατικό ρόλο της «καλής κόρης», ζει μέσα σε απελπιστική μοναξιά, ανάμεσα σε δύο πραγματικότητες εξίσου αληθινές, αυτήν που υπάρχει γύρω της («το πραγματικό») και αυτήν που υπάρχει μέσα της («το φαντασιακό»). Σε αυτή τη δεύτερη πραγματικότητα, την εσωτερική, η Ρέιτσελ αφήνει τη «διαφορετικότητά» της να απελευθερωθεί, δίνοντας φωνή στην καταπιεσμένη σεξουαλικότητά της, στα αρνητικά της συναισθήματα προς τη μητέρα της και στην περιφρόνησή της προς το υποκριτικό αφεντικό της. Καταλυτικός παράγοντας στην κρίσιμη αυτή φάση της ζωής της ηρωίδας είναι ένας άντρας που μπαίνει απρόσμενα στη ζωή της. Παρά την απεγνωσμένη ανάγκη της για αναγνώριση και αγάπη, αντιστέκεται στη δημιουργία ακόμη μιας σχέσης εξάρτησης. Μέσα από αυτή τη σχέση η Ρέιτσελ καταφέρνει να ξεπεράσει τις σεξουαλικές αναστολές της και να αφυπνιστεί ερωτικά. Η αποδοχή της σεξουαλικότητάς της είναι το πρώτο βήμα στη διεκδίκηση της αυτονομίας της. Ακολουθεί η απόφασή της να μείνει ανεξάρτητη ακόμη και από τον πατέρα του παιδιού που πιστεύει ότι έχει στα σπλάχνα της. Έτσι ο αργός και επώδυνος αγώνας της Ρέιτσελ προς την αυτογνωσία είναι άμεσα συνδεδεμένος με το γυναικείο σώμα, την αποδοχή της ερωτικής επιθυμίας και την αναγνώριση των βιολογικών δυνατοτήτων του. Ακόμη και αφού μάθει ότι δεν είναι έγκυος, η Ρέιτσελ είναι σε θέση πλέον να ορίζει εκείνη τη ζωή της και να αντιστέκεται σε πλάγιους χειρισμούς που αποσκοπούν στην υποταγή της σε συμβατικούς ορισμούς της γυναικείας ταυτότητας.

Ωστόσο ο επαναπροσδιορισμός της ταυτότητας της Ρέιτσελ δεν γίνεται με βίαιο τρόπο, δεν εμπεριέχει τον χαρακτήρα της ανατροπής. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν συνεπές ούτε ως προς την αφηγηματική απεικόνιση της ηρωίδας ­ η Ρέιτσελ περιγράφεται δειλή, ήπια και υπερβολικά εσωστρεφής ­ αλλά ούτε και ως προς την ιστορική πραγματικότητα· το μυθιστόρημα πρωτοδημοσιεύθηκε το 1966, ενώ το γυναικείο κίνημα βρίσκεται ακόμη στο ξεκίνημά του. Τέλος, η απότομη μεταμόρφωση της ηρωίδας θα ερχόταν σε προφανή αντίθεση με την εθνική καναδική αφήγηση έτσι όπως αυτή διαμορφώνεται μέσα από τα κείμενα και άλλων συμπατριωτών της συγγραφέων (Margaret Atwood, Robetson Davies, W. Ο' Mitchell), η οποία χαρακτηρίζεται από μοναξιά, μετριοπάθεια και υποταγή στις μεγάλες δυνάμεις της φύσης και της ιστορίας.

Η μετάφραση ανήκει στη Νίκη Βουλγαρέλη. Η έλλειψη δράσης σε αντιδιαστολή με τη λεπτομερή καταγραφή ψυχικών καταστάσεων που χαρακτηρίζουν «Το Παιχνίδι του Θεού» δυσχεραίνει το έργο του μεταφραστή, ο οποίος αναπόφευκτα αγωνίζεται να βρει τη «σωστή λέξη». Η κυρία Βουλγαρέλη πετυχαίνει να αποδώσει το λιτό, μετριοπαθές ύφος που διακρίνει το πρωτότυπο.



Ντόρα Τσιμπούκη

ΤΟ ΒΗΜΑ, 09-05-1999