Αναλογικές ταυτότητες

Το βιβλίο μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε πως ο Χριστιανικός κόσμος είναι ένας και ενιαίος, ο ένας Χριστιανικός Ελληνο-δυτικός κόσμος. Παρά τις διαφορές τους, ο Γρηγόριος Παλαμάς και ο Θωμάς Ακινάτης μπορούν να «συνομιλήσουν» με άνεση. Ανθρωπολογικές προτάσεις προερχόμενες από την μία άκρη του κόσμου αυτού, αφορούν απολύτως και στην άλλη άκρη, η οποία μάλιστα συχνά τις έχει ήδη, θεολογικά ή φιλοσοφικά προαισθανθεί ή και προετοιμάσει. Η παλαιά διαλεκτική Ανατολής-Δύσης δεν έχει πλέον το νόημα που ίσως είχε κάποτε και θα πρέπει να αντικατασταθεί με την εσωτερικήν αυτή σχέση, η οποία φυσικά είναι παντελώς ξένη προς κάθε μορφής εξομοιωτική πολτοποίηση των διαφορών, όπου πράγματι αυτές υπάρχουν. Με τον τρόπον αυτό (και μόνον έτσι) η Ορθόδοξη θεολογία επανακάμπτει στη σύγχρονη οικουμενική συζήτηση – διά της βασιλικής οδού μάλιστα, μετά και από τη Δυτική «ανακάλυψη» των Ελλήνων Πατέρων, ήδη κατά τον περασμένον αιώνα. Η στάση και μέθοδος συνεπώς αυτή αντιπαρατίθεται επίσης και σε ανάλογα σύνδρομα περιθωριοποίησης της Ελληνικής πλευράς του Ελληνο-δυτικού θεολογικού κόσμου, ορατά σε παλαιότερους, αλλά, δυστυχώς και σύγχρονους Δυτικούς συγγραφείς, Ρωμαιοκαθολικούς κυρίως, συνήθως με την μορφή της υπαγωγής της Ελληνικής Πατερικής θεολογικής παραγωγής σε δήθεν Δυτικές επιδράσεις, με βεβιασμένα επιχειρήματα, όπου, αίφνης, ο Μάξιμος Ομολογητής καθίσταται ευγνώμων μαθητής του... Αυγουστίνου, ενώ ο Παλαμάς ελάχιστος προσκυνητής του Duns Scotus κ.λπ... Πρόκειται και εδώ γι’αυτό που ονομάζω «πολιτιστικοί πόλεμοι», με Ομολογιακή μεταμφίεση εν προκειμένω, που συντρίβουν όμως εξίσου το βάθος, την πρωτοτυπία και την ελευθερία κάθε γνήσιας θεολογικής επίγνωσης...

Σε κάθε περίπτωση, όπως το έχουν ήδη επισημάνει διαπρεπείς σημερινοί Ευρωπαίοι στοχαστές, από τον Marion και τον Taylor, ως τον Caputo, τον Kearney, τον Lacoste, τον Milbank, τον Ward, ή την Pickstock, οι θεολογικές πηγές του Ελληνο-δυτικού εαυτού υπόσχονται συνταρακτικές νέες προοπτικές λύσεων για τις σημερινές ανθρωπολογικές δυσκολίες ή και αδιέξοδα. Αυτό που δεν φαίνεται να γνωρίζουν οι παραπάνω ωστόσο είναι η πιθανή συνεισφορά της Ελληνικής θεολογικής πλευράς στην αναζήτηση αυτή – όχι σε αντίθεση πάντοτε προς τις Δυτικές προσπάθειες, αλλά πάντοτε με εκπληκτική πρωτοτυπία, δημιουργικότητα και φρεσκάδα.