Η νέα τρομοκρατία

Με το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας επιχειρώ να προσφέρω -όσο μπορώ- σε δύο τομείς της πολιτικής σκέψης. Πρώτον, στην καταγραφή των αλλαγών που συντελούνται στον κόσμο μετά τις αγριότητες της 11ης Σεπτεμβρίου. Και, δεύτερον, στον προσδιορισμό της τρομοκρατίας που ζήσαμε τον Σεπτέμβριο του 2001, ως νέας τρομοκρατίας, η οποία απειλεί, με ένταση μάλιστα μεγάλη, πως θα καθορίσει την ιστορική εξέλιξη του πλανήτη. Μέσα από αυτές τις σκέψεις θα προσπαθήσω να καταδείξω τι είναι αυτό που πρέπει να καταδικάσουμε αποφασιστικά εμείς οι Έλληνες.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Η τρομοκρατική ενέργεια της 11ης Σεπτεμβρίου αποτέλεσε ασφαλώς ένα γεγονός πρωτοφανές στη μεταπολεμική παγκόσμια ιστορία, του οποίου μάλιστα η «απευθείας μετάδοση» από τα τηλεοπτικά μέσα σε ολόκληρο τον πλανήτη λειτούργησε πολλαπλασιαστικά ως προς την πρόσληψη των συνεπειών του. Έγινε λόγος περί μιας νέας, «μετά την 11η Σεπτεμβρίου» εποχής για την οργανωμένη κοινωνική συμβίωση, την οικονομία και τις διεθνείς σχέσεις. Και, αναμφίβολα, ευάριθμες ήταν οι ενδείξεις, το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε έκτοτε, οι οποίες τείνουν να επιβεβαιώσουν την άποψη αυτή.

Στο βιβλίο του ο Ανδρέας Λοβέρδος επιχειρεί κατ' αρχάς να απαντήσει στο πρωταρχικό ερώτημα αν η συγκεκριμένη ενέργεια αποτελεί πράγματι μια νέα μορφή τρομοκρατίας και, εν συνεχεία, αναλύει τις πολύπλευρες συνέπειες του γεγονότος. Αφού παρουσιάζονται συνοπτικά οι μέχρι σήμερα γνωστές μορφές με τις οποίες εκδηλώθηκε το φαινόμενο της τρομοκρατίας, διαπιστώνεται ότι η ενέργεια της 11ης Σεπτεμβρίου διαφοροποιείται ποιοτικά και ποσοτικά από αυτές και χαρακτηρίζεται ως κορυφαίο σύμπτωμα της «νέας τρομοκρατίας». Ο χαρακτηρισμός αυτός προκύπτει με γνώμονα τον συνδυασμό τεσσάρων βασικών στοιχείων: πρώτον, τη θρησκευτική θεμελίωση των εγκληματικών ενεργειών· δεύτερον, τη χωρίς προηγούμενο μαζικότητα και στυγερότητα των εγκλημάτων· τρίτον, τη δυνατότητα να επιφέρει απρόβλεπτες και αλυσιδωτές συνέπειες στην παγκόσμια τάξη· και, τέταρτον, το αόρατον των δραστών της, αφού ουδείς ανέλαβε την ευθύνη για τον σχεδιασμό της. Το πανισλαμικό μήνυμα βίας που εξέπεμψε η 11η Σεπτεμβρίου έλαβε λοιπόν αναπόδραστα ως απάντηση τον «ασύμμετρο» πόλεμο που κήρυξαν οι ΗΠΑ εναντίον κάθε υπόπτου.

Αναζητώντας τις συνέπειες της τρομοκρατικής ενέργειας της 11ης Σεπτεμβρίου ο συγγραφέας επισημαίνει, κατ' αρχάς, ότι κατ' ουσίαν παγιδεύει τις ΗΠΑ, ως «παγκόσμιο ηγεμόνα», σε μια πολιτική και στρατιωτική αντίδραση πολλαπλά επιζήμια, που αναπαράγει τον φαύλο κύκλο της βίας και συμβάλλει στην περαιτέρω εξάπλωση του φοβικού συναισθήματος ότι απειλείται η ζωή όλων. Πρωτίστως όμως η 11η Σεπτεμβρίου παραμέρισε τα ουσιώδη ζητήματα της διεθνούς πολιτικής, οδήγησε σε οικονομική ύφεση και στον αυταρχικό περιορισμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών, αυτοπεριόρισε τους πολίτες από την άσκηση στοιχειωδών ελευθεριών τους, όπως η ασφαλής μετακίνηση, και ενίσχυσε τα ρατσιστικά φαινόμενα στις χώρες της Δύσης.

Κεντρική θέση του βιβλίου είναι ότι από τη νέα τρομοκρατία προκαλούνται μόνο αρνητικές συνέπειες, ενώ αποκλείεται, με ιδιαίτερη έμφαση, οποιαδήποτε σκέψη συμψηφισμού ευθυνών των ΗΠΑ και των πολιτών τους με ό,τι προηγήθηκε της 11ης Σεπτεμβρίου. Επίσης ο συγγραφέας καταδικάζει επίμονα τις βιαστικές προβλέψεις για τη βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη εξέλιξη της σύγκρουσης μεταξύ του θρησκευτικού φονταμενταλισμού και της Δύσης. Ωστόσο υποστηρίζει ότι σε τελική ανάλυση δεν θα αποτελέσει παρά μια παρένθεση στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, μια παρένθεση που είχε ως αφετηρία την 11η Σεπτεμβρίου και απροσδιόριστη ημερομηνία λήξης.

Υπήρξε όμως πράγματι η 11η Σεπτεμβρίου μια τομή στη ροή της παγκόσμιας ιστορίας; Στο βιβλίο η θέση αυτή τεκμηριώνεται πειστικά, με έναν τρόπο γραφής άμεσο, προσωπικό, σχεδόν βιωματικό, αποφεύγοντας όλα εκείνα τα στοιχεία του πολιτικού και επιστημονικού λόγου που τον καθιστούν δυσπρόσιτο ή κουραστικό για τον μέσο αναγνώστη. Από μια άλλη σκοπιά, πάντως, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η 11η Σεπτεμβρίου δεν υπήρξε παρά ακραία έκφραση μιας εποχής όπου ήδη κυριαρχούσε η διάχυτη ανασφάλεια, προερχόμενη από τους νέους διεθνείς κινδύνους, από προϊούσες περιβαλλοντικές καταστροφές, από την ανεξέλεγκτη χρήση των νέων τεχνολογιών. Από αυτή τη σκοπιά, ίσως η 11η Σεπτεμβρίου δεν αποτελεί μια παρένθεση με ημερομηνία λήξης αλλά απλώς ένα σημαντικό επεισόδιο στην εποχή της αβεβαιότητας που διανύουμε τις τελευταίες δεκαετίες.



Ξενοφών Κοντιάδης

ΤΟ ΒΗΜΑ, 02-12-2001