Η αρπαγή της Ευρώπης

Η ευρωπαϊκή ιδέα έχει στερέψει σαν το ποτάμι που με τα χρόνια έχει χάσει την ορμή του και έχει γίνει ξεροπόταμος. Η διαδικασία ενοποίησης έχει ξεστρατίσει σήμερα σε δρόμους λιγότερο φιλόδοξους. Και όμως η Πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης δεν είναι μια έμπνευση μερικών οραματιστών, μια πολυτέλεια περιττή ή επιζήμια, είναι προϋπόθεση απαραίτητη για την επιβίωση.
Την οραματισθήκαμε τότε για να ξεχάσουμε ένα επαίσχυντο παρελθόν εμφύλιας διαμάχης. Την χρειαζόμαστε ακόμη περισσότερο σήμερα για να αντέξουμε στις προκλήσεις της Παγκοσμιοποιημένης διεθνούς κοινωνίας.
Η οικονομική ολοκλήρωση που επιδιώκουμε δεν είναι νοητή χωρίς πολιτική εξουσία που να παρέχει το πλαίσιο της οικονομικής δραστηριότας, να επιτρέπει την παραγωγή πλούτου και να μεριμνά για την αναδιανομή του.
Το πέρασμα στο δεύτερο στάδιο ολοκλήρωσης με την πολιτική ενοποίηση είναι το κεντρικό πρόβλημα για τη σημερινή Ευρώπη, γιατί έτσι που παρασύρεται μέσα στη δίνη των προκλήσεων χωρίς συνοχή και ενιαίο πολιτικό λόγο κινδυνεύει να συντριβεί.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



H μία από τις τρεις αρετές του βιβλίου είναι ότι δίνει μια γενική θέαση του θέματος. H ευρωατλαντική σχέση είναι σχέση πολυδιάστατη που εκτείνεται αφενός σε μεγάλο βάθος χρόνου και αφετέρου σε πολλά πεδία ταυτόχρονα - την οικονομία, την άμυνα, την εσωτερική πολιτική, την κοινωνία. Αυτή την πολυδιάστατη σχέση την απεικονίζει πράγματι το βιβλίο. Παραθέτει την πορεία της αμερικανικής στάσης απέναντι στην Ευρώπη, μας θυμίζει τα πολλά βήματα που χρειάστηκε να κάνει η Ευρώπη για να φτάσει εκεί όπου έφτασε σήμερα - ή μάλλον εκεί όπου περιμένει να φτάσει. Πολλά από αυτά τα εξελικτικά βήματα τόσο της αμερικανικής όσο και της ευρωπαϊκής πολιτικής υπάρχουν μεν αποθηκευμένα στη μνήμη μας αλλά χρειάζεται να μας τα ζωντανέψει και μάλιστα με πολλή σαφήνεια το βιβλίο του Λυμπερόπουλου.



Διαθέσεις της κάθε πλευράς



Φυσικά, χώρια από τις ιστορικές πτυχές που τοποθετούν τις σημερινές εξελίξεις στο σωστό πλαίσιό τους, υπάρχουν και οι άλλες διαστάσεις. Γιατί, πράγματι, η στρατιωτική, ας πούμε, διάσταση που έχει η κάθε πλευρά του Ατλαντικού παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των σχέσεών τους. H τάση για συνεχή αύξηση της στρατιωτικής δύναμης των ΗΠΑ και η παράλληλη αντίθετη τάση των Ευρωπαίων να κάνουν τις λιγότερες δυνατές δαπάνες για την άμυνα αποτέλεσε και αποτελεί καίριο σημείο που ρυθμίζει τις ευρωατλαντικές σχέσεις. H οικονομική πλευρά έχει λιγότερο εμφανείς αλλά, σε τελευταία ανάλυση, εξίσου σημαντικές επιπτώσεις όταν η εισροή ευρωπαϊκών κεφαλαίων συγκαλύπτει σήμερα κατά μεγάλο μέρος το παθητικό ισοζύγιο εμπορικών συναλλαγών της Αμερικής. Και πέρα από αυτά υπάρχουν, βεβαίως, και οι ευρύτερες και βαθύτερες κοινωνικές αντιλήψεις.

Μια δεύτερη αρετή του βιβλίου είναι η σαφήνεια στην έκφραση, η άνετη παράθεση της σκέψης, η διατύπωση περίπλοκων εννοιών και συλλογισμών, που όμως προσφέρονται με τρόπο ξεκάθαρο. Αλλά και η τρίτη αρετή του βιβλίου είναι σημαντική. Πρόκειται για την προσπάθεια που διακρίνει το κείμενο να είναι αντικειμενικό στην κρίση των δύο κεντρικών πρωταγωνιστών που είναι οι ΗΠΑ και η EE. Σε ένα θέμα το οποίο τόσο συζητείται, η προσπάθεια κριτικής εξισορρόπησης ανάμεσα στους δύο πόλους του όλου προβλήματος είναι καίριο στοιχείο. Χρησιμοποιώ τη λέξη «προσπάθεια». Αν υπάρχει κάποια ελαφρά απόκλιση προς την ευρωπαϊκή πλευρά, θα έλεγα ότι αυτή υπάρχει στον τίτλο του βιβλίου: H αρπαγή της Ευρώπης. Δεν εφηύρε τον τίτλο ο Λυμπερόπουλος. Αυτός είναι ο τίτλος με τον οποίον μάς είναι γνωστός ο μύθος. Αλλά είναι άραγε σωστός; Ας γυρίσουμε πίσω στον ίδιο τον μύθο!

H Ευρώπη, μια ξένοιαστη βασιλοπούλα, παίζει μπιτσμπόλ με τις φίλες της στην πλαζ της Σιδώνας. Βλέπει να πλησιάζει ένας πανέμορφος ταύρος, ο παμπόνηρος Δίας. Ξαπλώνει στην άμμο κοντά της. Και η Ευρώπη θαυμάζει τη μοναδική λευκότητα του δέρματός του, τα υπέροχα κέρατα που είναι κατά τον μύθο σαν στεφάνι φεγγαριού. Γοητευμένη η κοπέλα τον χαϊδεύει, του λέει γλυκόλογα θαυμασμού και τελικά ξεθαρρεύει και ανεβαίνει στη ράχη του. Τι ωραία να την κάνει μια βόλτα στην παραλία! Αλλά ώσπου να γυρίσεις να δεις, ο Ταύρος-Δίας βουτάει στη θάλασσα παίρνοντας μαζί του την άμυαλη νέα, για να την βγάλει τελικά στην Κρήτη, αφού, εννοείται, της έκανε και τρία παιδιά.



Αντικειμενική εξιστόρηση



Αυτό τώρα πώς θα το λέγαμε; Αρπαγή; Μάλλον θα έλεγα ότι είναι «εκουσία απαγωγή». Αν το πούμε όπως επικράτησε να λέγεται, η «αρπαγή της Ευρώπης», παρεκκλίνουμε, έστω και λίγο από την αντικειμενική εξιστόρηση. Για να δούμε, όμως, μήπως και η δική μας Ευρώπη πήγε φιρί φιρί να συνευρεθεί με τον Ταύρο. Δεν περίμενε πώς και πώς η Ευρώπη την αμερικανική επέμβαση στον A' Παγκόσμιο Πόλεμο; Και στον Μεσοπόλεμο δεν ζήτησε τη βοήθειά της για να ξεμπλέξει τις θηλιές που είχε μόνη της δημιουργήσει με τα περί πολεμικών επανορθώσεων στη Συνθήκη των Βερσαλλιών; Και ο Αμερικανός Κέλογκ δεν πρωτοστάτησε με τον Μπριάν στο σύμφωνο για την καταδίκη του πολέμου; Και όταν άρχισε ο B' Παγκόσμιος Πόλεμος δεν προσέβλεπε η απειλούμενη από τον ναζισμό-φασισμό Ευρώπη στην αμερικανική βοήθεια; Και μετά το τέλος του πολέμου; Ποιος παρακαλούσε για το Δόγμα Τρούμαν; Και ποιος για το Σχέδιο Μάρσαλ;

Χωρίς να ανατρέχει σε αυτή την προϊστορία των ευρωαμερικανικών σχέσεων, ο Λυμπερόπουλος ξέρει να κρατήσει την ισόρροπη αντικειμενικότητα και επισημαίνει ξεκάθαρα τις αδυναμίες, για να μην πούμε τα αμαρτήματα της Ευρώπης. Αμαρτήματα πρόσφατα. Την επιπόλαιη απόφαση να πραγματοποιήσει ταυτόχρονα διεύρυνση και εμβάθυνση. Την ανεύθυνη σκέψη πως για όλα αυτά όχι μόνο δεν χρειάζεται να διατεθούν περισσότερα χρήματα αλλά πως ίσως μπορούν να περικοπούν κοινοτικά κονδύλια. Την ελαφρότητα με την οποία γίνεται λόγος για ενιαία ευρωπαϊκή άμυνα την ώρα που δεν έχει μπορέσει να αρθρώσει ενιαία εξωτερική πολιτική. Και τέλος τον ζουρλομανδύα του λεγομένου «συμφώνου σταθερότητας» από τον οποίον δεν ξέρει πώς να απαλλαγεί. Επισημαίνοντας αυτές τις πολλαπλές αδυναμίες της Ευρώπης, ο Λυμπερόπουλος τις εξισορροπεί με την απαρίθμηση όλων εκείνων των στοιχείων που κάνουν από καιρό τώρα την αμερικανική πολιτική επικίνδυνη όχι μόνο για την Ευρώπη αλλά για όλον τον κόσμο. Είναι σκέψεις, είναι προβληματισμοί που απασχολούν και πρέπει να απασχολούν τον καθένα μας. Το βιβλίο του Λυμπερόπουλου μας δίνει μια ευπρόσδεκτη ευκαιρία, να δούμε αυτές τις σκέψεις που πολλοί συμμεριζόμαστε διατυπωμένες σε ένα ολοκληρωμένο κείμενο.



Βύρων Θεοδωρόπουλος (πρέσβης ε.τ.)

Το ΒΗΜΑ, 19/06/2005