Ο περίπλους του Βαλτάσαρ

Ο αφηγητής αυτής της ιστορίας, ο Βαλτάσαρ Εμπριάκο, Γενοβέζος της Ανατολής και έμπορος σπάνιων αντικειμένων, παίρνει τους δρόμους, το 1665, αναζητώντας ένα βιβλίο, που υποτίθεται ότι φέρνει τη Σωτηρία σ' έναν κόσμο που οδεύει προς την καταστροφή. Αναζητάει επίσης κάτι που θα δώσει νόημα στην ίδια του την ύπαρξη. Στον περίπλου του στη Μεσόγειο, και πιο πέρα, γνωρίζει χώρες που συντρίβονται, πόλεις που καίγονται, γνωρίζει το φόβο, το δόλο και την απογοήτευση. Αλλά και την αγάπη, όταν δεν την περιμένει πια.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Το 1665, ένας Γενοβέζος της Ανατολής, έμπορος σπάνιων αντικειμένων, παίρνει τους δρόμους αναζητώντας ένα βιβλίο που υποτίθεται ότι φέρνει τη Σωτηρία, σ' έναν κόσμο που οδεύει προς την καταστροφή. Αναζητά, όμως, και κάτι που θα δώσει νόημα στην ύπαρξή του. Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Χίος, Γένοβα, Λονδίνο. Ο Βαλτάσαρ στον περίπλου του στη Μεσόγειο γνωρίζει χώρες που συντρίβονται, πόλεις που καίγονται, έρχεται αντιμέτωπος με τον φόβο, τον δόλο και την απογοήτευση. Γνωρίζει όμως και την αγάπη, όταν δεν την περιμένει πια, και επιστρέφει στον τόπο των προγόνων του. Σ' αυτόν τον άξονα κινείται «Ο περίπλους του Βαλτάσαρ», το καινούργιο μυθιστόρημα του πολυδιαβασμένου Γαλλολιβανέζου συγγραφέα Αμίν Μααλούφ, που μόλις κυκλοφόρησε.

Γεννημένος στον Λίβανο το 1949, ο Αμίν Μααλούφ είναι καθολικός και μαθήτευσε σε σχολή Ιησουιτών, όπου διδάχθηκε γαλλικά, λατινικά και αρχαία ελληνικά. Το 1976 εγκαταστάθηκε στη Γαλλία και εργάστηκε για δώδεκα χρόνια ως δημοσιογράφος. (Διετέλεσε διευθυντής του περιοδικού «Αn Νahar Ιnternational» και του περιοδικού «Jeune Αfrique», όπου εξακολουθεί να γράφει το κύριο άρθρο). Από το 1983, μετά την επιτυχία του πρώτου του βιβλίου, «Οι σταυροφορίες από την πλευρά των Αράβων», το οποίο θεωρείται πια κλασικό, έχει αφοσιωθεί στο συγγραφικό του έργο. Ιστορικά μυθιστορήματα τα περισσότερα έργα του, κινούνται με άνεση ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, σε διαφορετικές εποχές, κουλτούρες και θρησκείες. Όπως, άλλωστε, και ο ίδιος...

Μήπως, λοιπόν, ο Βαλτάσαρ είναι ο αγαπημένος ήρωας του συγγραφέα; «Δεν έχω αγαπημένο χαρακτήρα. Απλώς, σε κάποια στιγμή της ζωής σου υπάρχουν πράγματα που πρέπει να εκφραστούν και ο χαρακτήρας έρχεται έτσι απλά», λέει στα «ΝΕΑ» ο Μααλούφ. Για παράδειγμα, το βιβλίο «Ο Λέων ο Αφρικανός» (κυκλοφορεί επίσης από την «Ωκεανίδα»), το οποίο περιγράφει τις περιπέτειες του πρεσβευτή από το Μαγκρεμπί που συλλαμβάνεται και δίνεται ως δώρο στον Λέοντα Ι, για να γίνει αργότερα ο γεωγράφος Ιωάννης-Λέων των Μεδίκων, «γράφτηκε αφού είχα φύγει από τον Λίβανο και έπρεπε να προσαρμοστώ σε μια διαφορετική γλώσσα και κουλτούρα. Ήταν το τι αντιμετωπίζει κανείς όταν φεύγει από τη χώρα του».



Ο Βαλτάσαρ



«Ο περίπλους του Βαλτάσαρ» εκφράζει «ένα συναίσθημα για τα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο. Αισθανόμαστε σαν να έρχεται το τέλος του κόσμου. Ίσως να είναι το πέρασμα από τον έναν αιώνα στον άλλον. Σήμερα περιμένουμε ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν κατά κάποιον τρόπο που να θυμίζει την Αποκάλυψη. Αλλοι λένε ότι αυτή θα είναι η αυγή και άλλοι ότι θα καταρρεύσουν πολλά πράγματα», τονίζει ο συγγραφέας.

Όσο για τον Βαλτάσαρ, «έχει πρόβλημα ταυτότητας, αφού είναι Γενοβέζος ο οποίος ζει σε μια χώρα στην οποία αποτελεί μια μικρή μειονότητα και γνωρίζει ότι είναι διαφορετικός από τους ανθρώπους γύρω του. Είναι, όμως, και άνθρωπος της λογικής, πεφωτισμένος, και παρ' όλο που πιστεύει στη λογική, δεν εμπιστεύεται την ίδια του τη λογική. Είναι πολύ ανθρώπινος. Δεν είναι ήρωας. Είναι απλώς ένας άνθρωπος που προσπαθεί να τα βγάλει πέρα με τη ζωή, να επιβιώσει, να καταλάβει... πολύ κοντά σ' εμένα δηλαδή, αλλά και σε πολλούς άλλους. Στο τέλος βρίσκει μια λύση που είναι η καλύτερη γι' αυτόν. Επιστρέφει στο μέρος όπου οι άνθρωποι δεν τον θεωρούν απόλυτο ξένο».

Τα γεγονότα στο βιβλίο εξελίσσονται λίγο πριν και λίγο μετά το 1666, τη «Χρονιά του Θηρίου» κατά την οποία, σύμφωνα με τους ανθρώπους της εποχής, θα επερχόταν η συντέλεια του κόσμου. Γιατί εκείνη την εποχή; «Ήταν μια παράξενη στιγμή στην Ιστορία. Υπάρχουν ακόμη και σήμερα άνθρωποι που πιστεύουν ότι αυτός ο αριθμός έχει ειδικό νόημα. Υπήρχε η πίστη ότι κάτι ασυνήθιστο θα γινόταν και πράγματι συνέβησαν κάποια ανησυχητικά πράγματα, όπως η μεγάλη φωτιά στο Λονδίνο και η μεγάλη πανούκλα, τα οποία εμφανίστηκαν στους ανθρώπους ως οιωνός κάποιας ανώτερης δύναμης».

Υπάρχουν, άραγε, ομοιότητες της εποχής του Βαλτάσαρ με την σημερινή εποχή; «Υπάρχουν στιγμές στις οποίες αισθανόμαστε, ίσως λόγω της αλλαγής της ισορροπίας στον κόσμο, ότι θα συμβούν πράγματα που θα αλλάξουν όλα όσα γνωρίζουμε για τον κόσμο. Δεν μου αρέσει η ιστορική σύγκριση. Κάθε στιγμή είναι μοναδική και δεν μπορεί να συγκρίνεται υπερφυσικά».

Ωστόσο, ο Αμίν Μααλούφ αισθάνεται ότι από την αρχή της νέας χιλιετίας «συμβαίνουν καθοριστικά γεγονότα. Είχαμε ένα θεαματικό γεγονός, την 11η Σεπτεμβρίου, και όλοι έχουν την αίσθηση ότι βαδίζουμε σε άγνωστους κόσμους. Οι άνθρωποι νόμιζαν ότι έπειτα απ' αυτό θα υπήρχε κάποια κίνηση συνοχής και αλληλεγγύης και ότι όλες οι χώρες θα συμφωνούσαν να προχωρήσουν στην επίλυση μεγάλων προβλημάτων, όπως η μόλυνση του περιβάλλοντος, η ρύπανση, η αλλαγή του κλίματος, η φτώχεια».

Αλλά αντί γι' αυτό, είχαμε «φανατισμούς, μίση και λιγότερη κατανόηση ανάμεσα στις χώρες. Δεν θα απέδιδα την ευθύνη σε μία πλευρά, αλλά υπάρχει μια ανησυχητική ατμόσφαιρα στον κόσμο. Πιθανόν επειδή βασικά προβλήματα κάποιων πολιτισμών δεν έχουν προσεχθεί από κανέναν: υπάρχουν άνθρωποι που αισθάνονται περιθωριοποιημένοι, αισθάνονται ότι κανένας δεν τους σέβεται. Αυτά είναι σοβαρά προβλήματα, τα οποία δεν έχουν λυθεί ακόμα και στις πιο αναπτυγμένες και καλά οργανωμένες κοινωνίες, π.χ. το πρόβλημα της ενσωμάτωσης των μεταναστών σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες. Πρέπει να σκεφτούμε γι' αυτά τα ευαίσθητα θέματα. Ζούμε σε μια στιγμή, που ενώ έχουμε τεράστιο πλούτο και δυνατότητα παρέμβασης, οι άνθρωποι πεθαίνουν κι εμείς δεν τους δίνουμε κάτι λίγο για να ζήσουν», υποστηρίζει ο Γαλλολιβανέζος συγγραφέας.



Ο στόχος



Πάντως, ο ήρωάς του, ο Βαλτάσαρ, στο τέλος βρίσκει τον δρόμο του, την ταυτότητά του... Ο Αμίν Μααλούφ, ζώντας μεταξύ Ανατολής και Δύσης, την βρήκε; «Όταν κάποιος προσπαθήσει να αναλογιστεί την πορεία του και ταξιδεύει, βλέπει ότι οι στόχοι του αλλάζουν ανάλογα με τη στιγμή. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στόχοι. Όμως, κάποιοι στόχοι ήταν πάντα εκεί, όταν άρχισα να τους συνειδητοποιώ. Έχουν σχέση με την κοινωνία και τη χώρα από την οποία κανείς προέρχεται. Εγώ προέρχομαι από μια διχασμένη χώρα, από μια μικρή μειονότητα. Η ελπίδα μου ήταν πάντα να ζήσω σ' έναν κόσμο, του οποίου όλοι οι άνθρωποι θα αισθάνονται ισότιμα μέλη, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους. Αλλά αισθάνομαι ότι σήμερα όλοι αποτελούμε μειονότητες του κόσμου. Υπάρχουν άλλοι που αισθάνονται ως πλειοψηφία και θέτουν τους κανόνες για τους υπόλοιπους. Όμως, όλοι χρειαζόμαστε να είμαστε μέρος κάτι μεγαλύτερου. Πρέπει να μάθουμε πώς να συμβιώνουμε σε κοινωνίες ανοιχτές, δημοκρατικές, που αποδέχονται την ισότητα και στις οποίες οι άνθρωποι διατηρούν την αξιοπρέπειά τους. Αυτή είναι η ελπίδα μου για το μέλλον».

Γιατί όταν κανείς ελπίζει, «θέτει τους κανόνες με τους οποίους θα κάνει το ταξίδι». ?λλωστε, «δεν μετρά μόνο το ταξίδι, αλλά και ο τρόπος που το κάνεις...».



ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΑ ΠΕΛΩΝΗ

ΤΑ ΝΕΑ , 22-03-2003