Δον Κασμούρο

«Τώρα, για ποιον λόγο κανένα από αυτά τα ιδιότροπα πλάσματα δεν μ’ έκανε να ξεχάσω την πρώτη αγάπη της καρδιάς μου; Ίσως γιατί καμία δεν διέθετε τα παλλιροϊκά της μάτια, εκείνα της πονηρής τσιγγάνας. Δεν είναι, όμως, αυτό που πραγματικά μένει
από το βιβλίο. Αυτό που απομένει είναι να μάθουμε εάν τα γνωρίσματα του χαρακτήρα της “Καπιτού της παραλίας τής Γκλόρια” υπήρχαν ήδη μέσα στην “Καπιτού της οδού Μάτα-καβάλος” ή αν τα γνωρίσματα της δεύτερης μετατράπηκαν σε αυτά της πρώτης, εξαιτίας κάποιου τυχαίου γεγονότος».

Λίγα μυθιστορήματα διερευνούν τα τερτίπια της ζήλιας με τόση οξύνοια όσο ο Δον Κασμούρο. Δημοσιευμένο το 1899, αυτό το βιβλίο παραμένει μία από τις πιο συναρπαστικές και βαθιές αναλύσεις προδοσίας, οι οποίες, υποθετικά, όπως ο προσεχτικός αναγνώστης θα παρατηρήσει, είναι πολυεπίπεδες. Όλα βγαίνουν στο φως όταν ο Μπεντσίνιο τροποποιεί τα γεγονότα για να επιβεβαιώσει τις δικές του υποψίες. Τα πάντα εκφράζονται με μεράκι και ευφυΐα, σ’ ένα μυθιστόρημα αριστούργημα της βραζιλιάνικης λογοτεχνίας που ποτέ δεν φαίνεται να εξαντλεί τις παραδοχές της ανάγνωσής του. Τόσο πολύ, ώστε κριτικοί όπως ο Roberto Schwarz και η Susan Sontag θεωρούν το έργο τού Machado ως μία από τις πιο λαμπρές στιγμές της Δυτικής Πεζογραφίας του τέλους τού 19ου αιώνα.