Τα πουλιά του αθώου δάσους

Οι αδελφές Σάρα και Κάθρην κρύβουν η καθεμιά τους από ένα μυστικό. Καθώς ο χειμώνας παραχωρεί σιγά-σιγά τη θέση του στην άνοιξη, στο θλιβερό και απομονωμένο αγρόκτημα όπου ζουν με τον πατέρα τους Τζέημς και τη μητέρα τους Τζέην, το βάρος αυτού του μυστικού γίνεται αβάσταχτο.

Η γλώσσα της Μάντεν, αυτό το σκοτεινό μωσαϊκό της ποίησής της, είναι μια διαρκής απόλαυση.

Sunday Times

ΚΡΙΤΙΚΗ



H λέξη θρίλερ (από το αγγλικό to thrill: συγκινώ, ανατριχιάζω) παραπέμπει σε αναγνώσματα ή ταινίες που προκαλούν ένταση, αγωνία και φόβο στον αναγνώστη ή στον θεατή. Ενίοτε η ίδια λέξη χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει το είδος της λογοτεχνίας που ενώ δεν έχει καταιγιστική δράση διαθέτει μια σφιχτοδεμένη πλοκή με ξαφνιάσματα, ανατροπές ή εσωτερικές συγκρούσεις των ηρώων. Αυτό συμβαίνει με ένα μυθιστόρημα που μας έρχεται από την Ιρλανδία. Είναι το μυθιστόρημα, Τα πουλιά του αθώου δάσους, γραμμένο από την Ντίαρντρι Μάντεν (Μπέλφαστ, 1960) που έχει σπουδάσει στο Τρίνιτι Κόλετζ του Δουβλίνου και στο Πανεπιστήμιο της Ιστ Ανγκλια. Εκδόθηκε από τους Faber and Faber τo 1988 και τιμήθηκε με το Βραβείο Σόμερσετ Μομ. Αντίθετα με το προηγούμενο βιβλίο, σε τούτο εδώ δεν υπάρχει ούτε τόπος ούτε χρόνος δράσης, θυμίζει παραμύθι, κάτι που ενισχύεται από τον ποιητικό τρόπο γραφής. Οι ήρωες ζουν, πεθαίνουν, ερωτεύονται, χωρίς η συγγραφέας να δώσει κάποιο στίγμα τους. Είναι ο Observer που έγραψε πως η συγγραφέας κατόρθωσε «να μετατρέψει σε θρίλερ τις αποσπασματικές αποκαλύψεις μιας ασήμαντης στην ουσία ζωής».

H Μάντεν αφηγείται σε τρίτο πρόσωπο δύο παράλληλες ιστορίες: εκείνη της Τζέιν και την άλλη των δύο δίδυμων θυγατέρων της, της Σάρας και της Κάθριν. Τα γεγονότα, στα πρώτα χρόνια της ζωής της Τζέιν (μας λέει η ανώνυμη αφηγήτρια), είχαν μια τέτοια μυθιστορηματική τραγικότητα, ώστε την παρηγορούσε η σκέψη πως ίσως όλα ήταν αποκυήματα μιας εξεζητημένης φαντασίας. Διότι, στα δυο της χρόνια αρρώστησε βαριά και ήταν να πεθάνει, αντί όμως γι' αυτήν κάηκαν ζωντανοί οι γονείς της, όταν μια φωτιά κατέστρεψε το πατρικό της σπίτι. Στη συνέχεια έζησε κοντά στη θεία της, κλείστηκε εσωτερική σε μοναστήρι και, όταν αποφοίτησε, βρήκε δουλειά σ' ένα γραφείο στην (μη κατονομαζόμενη) πόλη. Υστερα από δύο όνειρα που επανέρχονταν στον ύπνο της (στο πρώτο ήταν παγιδευμένη σ' ένα φωτισμένο δωμάτιο και στο δεύτερο κλεισμένη σ' ένα άλλο, σκοτεινό), γνώρισε έναν άντρα, τον Τζέιμς, τον οποίο και παντρεύτηκε. Ο Τζέιμς, του οποίου η μητέρα είχε πεθάνει, ζούσε σ' ένα αγρόκτημα κοντά σε μια λίμνη μαζί με τον πατέρα του και τον Τζέραλντ, έναν εργάτη.

H δεύτερη ιστορία αφορά τη διαβίωση της Σάρας και της Κάθριν στο κτήμα, όπου (τα φαινόμενα επαναλαμβάνονται) η πρώτη από τις δύο αδελφές νιώθει παγιδευμένη. Εκεί ζει η Ελεν, η γυναίκα του Τζέραλντ, μια δασκάλα μουσικής, με τον γιο της τον Πίτερ. Καθώς ο καιρός προχωρεί, οι κάτοικοι του θλιβερού αγροκτήματος αντιλαμβάνονται πως πνίγονται από τα αβάσταχτα μυστικά, ερωτικά και άλλα, που τους ενώνουν (μερικά από αυτά καταχωρίζονται στο ημερολόγιο της μιας αδελφής).

Το μυθιστόρημα Τα πουλιά του αθώου δάσους δεν είναι μια αφήγηση συγκλονιστικών γεγονότων, πράξεων ή συναισθημάτων αλλά οι καταγραφές του βίου κάποιων απλών ηρώων και ηρωίδων. Αυτό που μπορεί να συναρπάσει τον αναγνώστη δεν συνδέεται με τις ανατροπές και τα ξαφνιάσματα στη ροή της πλοκής ούτε με το πλάσιμο δυνατών χαρακτήρων. H συγκίνηση - και αυτό είναι το μέγα επίτευγμα της συγγραφέως - προέρχεται από τη ζοφερή ατμόσφαιρα που διαπνέει το βιβλίο από την αρχή ως το τέλος.

Οι τρεις γυναίκες (η μητέρα και οι κόρες της) ζουν σ' έναν σχεδόν εξωπραγματικό χώρο και ας είναι όλα τα στοιχεία που περιγράφονται ρεαλιστικά (δηλαδή το μυθιστόρημα δεν ανήκει στο είδος που αποκαλείται φανταστικό). Αγρια πουλιά κρώζουν πάνω από τη λίμνη, πόρτες ανοίγουν με τριγμούς, πίσω από κλειστούς τοίχους ακούγονται οι μεταλλικοί ήχοι των «Νυχτερινών» του Σοπέν, ο άνεμος φυσάει ανάμεσα στα δέντρα, μια καλυμμένη εχθρότητα ενδημεί στις καρδιές των προσώπων, οι αναμνήσεις από προσφιλείς νεκρούς έρχονται και επανέρχονται (ο πατέρας της Ελεν, πνιγμένος στα χρέη, αυτοκτόνησε με το περίστροφό του). Οι αρρώστιες, το σκοτάδι, η μοναξιά, ο φόβος, οι κακές σκέψεις, η λανθάνουσα θρησκευτικότητα, οι έρωτες κάτω από τις κραυγές των πουλιών δημιουργούν ένα νοσηρό κλίμα, που σπάνια συναντάμε στη λογοτεχνία. Νοσηρό ή όχι το μυθιστόρημα της Ντίαρντρι Μάντεν είναι αξιανάγνωστο.



Φίλιππος Φιλίππου (συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ, 06-07-2003