Θεωρίες κοινωνικών συστημάτων

Το ανά χείρας έργο έχει έναν πολύ απλό, αλλά συνάμα δύσκολο στόχο: να συνενώσει τρεις διαφορετικές κοινωνικές θεωρίες υπό μία ενιαία αφηγηματική συνέχεια. Οι θεωρίες των Parsons, Luhmann και Habermas αξιοποιούν και οι τρεις τη μεθοδολογική παράδοση του λειτουργισμού και συγκροτούν μαζί μια ειδικότερη επιστημολογική παράδοση η οποία χαρακτηρίζεται από την κατανόηση και την ερμηνεία των κοινωνικών σχέσεων υπό τη μορφή συστήματος.

Ο Parsons είναι ο πρωτοπόρος του συστημικού μοντέλου ερμηνείας των κοινωνικών φαινομένων κατά τον 20ό αιώνα ενώ ο Luhmann και ο Habermas, εκκινώντας και οι δύο από την παρσονική θεωρία, παρέθεσαν καθένας το δικό του μοντέλο.

Ο Luhmann πηγαίνει την παρσονική θεωρία στα άκρα κερδίζοντας, κατά τον Lallement, «το Όσκαρ του λειτουργισμού». Το υποκείμενο δράσης «χάνεται» υπό το βάρος του συστήματος που επικαθορίζει την ατομική δράση. Όλες οι επιμέρους δράσεις των δρώντων υποκειμένων αποκτούν νόημα μόνο όταν στοχεύουν στην αναπαραγωγή των λειτουργιών του συστήματος.

Ο Habermas από την άλλη μετατρέπει τη βασική τετραδική κατάτμηση του κοινωνικού του Parsons, το παράδειγμα των τεσσάρων λειτουργιών, σε δυαδική, επιδιώκοντας να προσδώσει στην παρσονική θεωρία τη διάσταση της κριτικότητας που της έλειπε. Η κοινωνία κατά τον Habermas έχει χάσει λίγο-πολύ τον έλεγχό της επί των διαφοροποιημένων υποσυστημάτων της οικονομίας και της πολιτικής και το μόνο που απομένει πλέον είναι η αποφυγή της επέκτασης της μόλυνσης και στον Βιόκοσμο.

Οι τρεις θεωρίες ταλαντεύονται μεταξύ της περιγραφής και της αιτιακής ερμηνείας των κοινωνικών φαινομένων, πάντα υπό το πρίσμα του λειτουργισμού και της συστημικής μεθοδολογίας, προβάλλοντας παράλληλα μέσα από τις αναλύσεις που μας παραθέτουν τις ιδεολογικές τους αποφάνσεις.