Δανάη Το αηδόνι του έρωτα

Δανάη, ένα όνομα με μουσικότητα. Η Μεγάλη, η ιδανική ερμηνεύτρια, «το αηδόνι» του Αττίκ. Η φίλη και συνεργάτις του Χιλιανού ποιητή Πάμπλο Νερούδα, που μετέφρασε, μεταξύ άλλων, από τα ισπανικά το έργο του "Κάντο Χενεράλ".
Μια φυσιογνωμία με πολυδαίδαλη πορεία που παρασημοφορήθηκε με το Μετάλλιο της Πόλης της Αθήνας σε αναγνώριση της μεγάλης καλλιτεχνικής και πνευματικής προσφοράς της στον ελληνικό πολιτισμό. Από την Ένωση Αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης για την προσφορά της στον αγώνα κατά τη γερμανική Κατοχή. Από τη Δημοκρατία της Χιλής, με το παράσημο του Orden Libertador Bernardo O'Higgins, για την προσφορά της στον πολιτισμό της Χιλής και το λαό της.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ενας ζωντανός θρύλος παραμένει η Δανάη Στρατηγοπούλου. Στα 89 της χρόνια είχε τη χαρά προσφάτως να παρακολουθήσει στη Στοά του Βιβλίου την παρουσίαση της βιογραφίας της, ενός βιβλίου γεμάτου με τις δικές της αναμνήσεις αλλά και τις πληροφορίες που προσέθεσε η βιογράφος Πόπη Μαγουλά-Γαϊτάνου. Είναι εμφανής στις αφηγήσεις της Δανάης μια κοκεταρία grande dame. Ακόμη και οι λεζάντες των φωτογραφιών της, που τις επιμελήθηκε η ίδια, είναι εμποτισμένες με το ήθος μιας άλλης εποχής: «Μου είπαν πως σ' αυτή τη φωτογραφία είμαι γλυκύτατη. (Υπομονή, εγώ)», σημειώνει λόγου χάρη κάτω από μια φωτογραφία της. Σ' αυτά τα πλαίσια κινείται και η βιογράφος, η οποία αφήνει κάποιες φορές τον συναισθηματισμό να την κυριεύσει όταν σχολιάζει τις αφηγήσεις της Δανάης.

Γιατί λοιπόν η Δανάη είναι Μεγάλη, όπως καθιερώθηκε να την αποκαλούν; Μπορεί να έμεινε στη μνήμη όλων ως ιδανική ερμηνεύτρια του Αττίκ και του Χαιρόπουλου, αλλά πριν από αυτό η Δανάη είναι μια πνευματική προσωπικότητα, στιχουργός, συνθέτρια, ποιήτρια, εικαστική καλλιτέχνις, αισθητικός της τέχνης, μεταφράστρια. Εχει γράψει περισσότερα από 300 τραγούδια, πολλά σε στίχους δικούς της, και περισσότερα από 50 βιβλία, δικά της και μεταφράσεις. Διετέλεσε καθηγήτρια φωνητικής στο Ωδείο και καθηγήτρια της ελληνικής λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Σαντιάγο της Χιλής. Μετέφρασε, μεταξύ άλλων, τα δημοτικά μας τραγούδια στα ισπανικά και το «Canto General» του Πάμπλο Νερούδα στα ελληνικά. Υπήρξε πολυταξιδεμένη και πολύγλωσση, γνώρισε λαούς και κουλτούρες, αλλά παρέμεινε «Ρωμιά στη σκέψη, στην εκδήλωση, στους πόθους...», όπως είχε γράψει ο Αλέκος Λιδωρίκης το 1943. Η αφήγηση ξεκινάει από τις οικογενειακές καταβολές της και το αθηναϊκό περιβάλλον των αρχών του 20ού αιώνα.

Ολοι στην οικογένειά της είχαν ροπή προς την αναζήτηση νέων ευκαιριών. Οταν η Δανάη ακολούθησε τους γονείς της στο Παρίσι, ήταν μόλις τριών-τεσσάρων ετών και όταν η οικογένεια επέστρεψε στην Αθήνα, κάποια χρόνια αργότερα, ήταν ήδη μια μικρή γαλλιδούλα. Ακόμη και σήμερα, η βιογράφος συγκινήθηκε με εκείνο το «au revoir, ma cherie» που της πέταξε η Δανάη αποχαιρετώντας την. Οταν αρχίζουν οι αποκαλύψεις, έχει κανείς την αίσθηση πως την ακούει να μιλάει, αφού τα λόγια της παρατίθενται αυτούσια, εντός εισαγωγικών: «Ενας ορμητικός έρωτας για μένα, που έτυχε να με συναντήσει σε νεανική συντροφιά λογοτεχνιζόντων της εποχής, εισβάλλει στην καρδιά του κομψού Ιθακήσιου νεαρού Παναγή Λεκατσά (...), που στα είκοσί του χρόνια με ερωτεύεται άγρια». Ο ατυχής αυτός έρωτας καταλήγει με το σχόλιο της Δανάης «Και... μη τον είδατε τον Παναγή!». Οι αφηγήσεις αποκαλύπτουν, εκτός από υψηλοφροσύνη, μια διάθεση «έξω καρδιά» της βιογραφουμένης.

Παράλληλα με τη ζωή της Δανάης αναπλάθεται το κλίμα των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα, η κίνηση στους αθηναϊκούς δρόμους, οι πολύκροτες υποθέσεις που έγιναν τραγούδια («Αχ, καημένε Αθανασόπουλε / τι σου 'μελλε να πάθεις / από κακούργα πεθερά / τα νιάτα σου να χάσεις...»), οι φράσεις μεγάλων δημοσιογράφων, όπως του Γεωργίου Βλάχου της «Καθημερινής» που είχε πει στον Χρήστο Χαιρόπουλο: «Κατά τη γνώμη μου, Λαλάκη, το ωραιότερο προϊόν του τόπου μας δεν είναι ούτε το λάδι, ούτε ο καπνός, ούτε η σταφίδα. Αλλά το ελαφρό λαϊκό τραγούδι, που μια Δανάη το έκανε σημαία...». Μεγάλο μέρος βέβαια των αφηγήσεων καταλαμβάνει η γνωριμία με τον Αττίκ, ο οποίος είχε τη δική του πολυτάραχη πορεία στην τέχνη και στους έρωτες. Ακολουθεί η γνωριμία με τη Μαρίκα Κοτοπούλη, η οποία έφθασε να δανείσει στην πρωτόβγαλτη Δανάη ένα δικό της βραδινό φόρεμα, αυτό που βλέπουμε στη φωτογραφία του εξωφύλλου της βιογραφίας, για να τραγουδήσει στη Μάντρα του Αττίκ, οπότε η Δανάη σχολιάζει: «Αισθάνθηκα όπως ο... Πάτροκλος στην πανοπλία του Αχιλλέα».

Στο μεταξύ η Ελλάδα μπαίνει στον πόλεμο, η Δανάη συναντά τον συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Δαβάκη κατάκοιτο σε νοσοκομείο, μπαίνει στην Εθνική Αλληλεγγύη, μεταβάλλει την κιθάρα της σε όργανο «πολέμου», γνωρίζει τον Χρήστο Καπράλο και άλλους αντιφασίστες γλύπτες, περνάει τον χειμώνα του 1940 με όλους τους καλλιτέχνες, μουσικούς, συγγραφείς, δημοσιογράφους που διώκονται, στην Αθήνα. Φθάνει κάποια στιγμή το τέλος του πολέμου, και νέες περιπέτειες αρχίζουν για όλους. Στο βιβλίο περιλαμβάνονται και μαρτυρίες του βετεράνου κονφερασιέ Χρήστου Πύρπασου καθώς και της τραγουδίστριας Νάντιας Κωνσταντοπούλου. Η βιογράφος έχει κάνει σπουδαία δουλειά, αν και ενίοτε μπαίνει η ίδια στο επίκεντρο και μοιάζει να προβάλλει το πρόσωπό της άνευ λόγου: «Μέσα μου νιώθω να ανατρέπονται όλα στην αγωνιώδη προσπάθεια ν' αγγίξω τη ζωή και το έργο της...». Το βιβλίο ολοκληρώνεται με την εργογραφία της Δανάης και ένα CD με γνωστά τραγούδια της, όπως εκείνο το αξέχαστο «Θα ξανάρθεις, όσα χρόνια κι αν περάσουν θα ξανάρθεις...».



ΜΑΙΡΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ

ΤΟ ΒΗΜΑ , 19-05-2002