Ο Αρχιδιάολος που πήγε και παντρεύτηκε

Ο Πλούτωνας δεν μπορεί να καταλάβει γιατί όσοι έχουν καταδικασθεί στο πυρ το εξώτερον το έχουν πάθει από γυναίκα. Στέλνει λοιπόν στη γη έναν από τους επιτελείς του Αρχιδιαόλους να παντρευτεί, να μάθει, να γυρίσει και να του πει.
Μια ειρωνική θεώρηση του θεσμού του γάμου και συγχρόνως μια εξαίρετη, καυστική σάτιρα των δεισιδαιμονιών και της θρησκοληψίας.

Ο "Αρχιδιάολος που πήγε και παντρεύτηκε" είναι το μοναδικό αφηγηματικό κείμενο του Μακιαβέλι. Μορφολογικά εντάσσεται στο λογοτεχνικό είδος της νουβέλας που επί διακόσια χρόνια άνθισε εκείνη την εποχή στην Ιταλία, σατιρικό κοινωνικών καταστάσεων αλλά με διδακτική διάθεση, από το οποίο προέρχεται και το "Δεκαήμερο" του Βοκακίου. Χαρακτηριστικό του αφηγήματος του Μακιαβέλι είναι η ανάμειξη στοιχείων της ελληνικής μυθολογίας και της χριστιανικής θεολογίας. Τον Αδη κυβερνά ο Πλούτωνας, κριτές είναι ο Μίνωας κι ο Ραδαμάνθυς, με εκτελεστικά όμως όργανα τους διαόλους, που κατά τη χριστιανική θρησκεία ήταν παλιά άγγελοι που ξέπεσαν στην κατάσταση αυτή μετά την ανταρσία του Εωσφόρου. Παράλληλα, δε λείπει η ειρωνεία για τις δεισιδαιμονίες και τη θρησκοληψία.