Ελευθέριος Βενιζέλος 1864-1910

Καμία άλλη προσωπικότητα της νεότερης ελληνικής ιστορίας δεν υπήρξε τόσο αινιγματική και αμφιλεγόμενη όσο ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Το προφανές παράδοξο της εντυπωσιακής πολιτικής τροχιάς του είναι η εναλλαγή του ρόλου του τολμηρού επαναστάτη με αυτόν του νομομαθούς που είναι προσηλωμένος στις νομότυπες διαδικασίες. Η πολυεπίπεδη μεταρρυθμιστική, επαναστατική και ηγετική σταδιοδρομία του νεαρού Βενιζέλου δεν έχει ωστόσο φωτιστεί άπλετα. Ο ερευνητής δεν πρέπει να ξεχνά ότι ο μεγάλος εθνικός ηγέτης ήταν άνθρωπος της εποχής και του τόπου του. Όταν γεννήθηκε, η Κρήτη ετοίμαζε τον μεγάλο ξεσηκωμό του 1866-69. Στα χρόνια που ακολούθησαν η οικογένειά του αντιμετώπισε εξορίες και οικονομικές θυσίες, και οι συντοπίτες του ζούσαν με την ελπίδα της ελληνικής παρέμβασης και της βοήθειας των Μεγάλων Δυνάμεων. Ο στόχος του για το μέλλον της Κρήτης ήταν σαφής: πρώτα απελευθέρωση και μετά ένωση με την Ελλάδα· στην επίτυξή του ο ίδιος ακολούθησε την τακτική «ντουφέκι και παζάρι», γεγονός που έδωσε αφορμή για παρεξηγήσεις όχι μόνο στους αντιπάλους του αλλά και στο στενό πολιτικό του περιβάλλον. Ο Βενιζέλος όμως έδειξε ότι ήταν ικανός για ριψοκίνδυνες επιλογές· όπως έγραψε ο Π. Πρεβελάκης, είχε το χάρισμα να «νιώθει την ψυχή του λαού να καίγει τα ρουθούνια του.»