Η μαγική εκδρομή

Η Ειρήνη και η Άννα είναι δυο κορίτσια, το ένα ογδόντα δύο χρονών και κατάκοιτο, το άλλο είκοσι έξι χρόνων. Μαζί θα κάνουν την πιο μαγική εκδρομή της ζωής τους ανακαλύπτοντας πως ο χρόνος δεν είναι παρά ένα γελοίο σκιάχτρο πως ένα ολόκληρο ταξίδι χωρά ανάμεσα στο κρεβάτι και το παράθυρο της κάμαράς σου, αρκεί να ξέρεις αληθινά να ζεις.

Ο κύριος Επαμεινώνδας είναι ένας εργένης συνταξιούχος. Βγαίνοντας ένα πρωί με την πιτζάμα και τις παντόφλες απ' το σπίτι, του για ν' αγοράσει τσιγάρα, κάνει ένα ολόκληρο ταξίδι· όμως στο τέλος της ημέρας είναι ο ίδιος, κι ας έχουν αλλάξει τα πάντα στη ζωή του. Δεν έχει μάθει τίποτε, γιατί δεν θέλει να μάθει κι ούτε μπορεί.

Δύο νουβέλες που διανύουν το ανθρώπινο φάσμα από τη φιλία έως τη μοναξιά, από τη δύναμη της φαντασίας έως την πεζότητα και την απανθρωπιά, μεσ' από δύο ταξίδια: ένα παραμυθένιο και διασκεδαστικό, σ' έναν κόσμο γεμάτο θαυμαστές περιπέτειες, κι ένα σκληρό και ειρωνικό στον κόσμο μας.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Πιράνχας-λεπτοδείχτες τσιμπολογούν το πρόσωπο νεαρών κοριτσιών, ένα ρολόι εκκρεμές κρύβεται σαν άλλο τέρας του Λοχ Νες στα βάθη γυάλινης λίμνης, ανάσες-τυφώνες σκορπούν στα πέρατα του πλανήτη τα χνούδια του χρόνου, τερατώδη ψαλίδια αποψιλώνουν αγρούς νημάτων, μια σεληνιακή κούκλα ταξιδεύει στο σύμπαν αναζητώντας το σπίτι της, ένας συνταξιούχος ταξιδεύει για πρώτη φορά στην πόλη του. Γοητευμένος και ο ίδιος από την ευρύτητα της φαντασίας του και προικισμένος με εξαιρετική ικανότητα στον εντοπισμό και την αξιολόγηση αδιόρατων ψηφίδων τής καθημερινότητας, εμφανίζεται και στο τελευταίο του βιβλίο ο Μιχάλης Μακρόπουλος. Τρία χρόνια μετά το υπερμέγεθες τέρας του που επιβουλευόταν τα εύφλεκτα, ούτως ή άλλως, Βαλκάνια, ο συγγραφέας χαμηλώνει το βλέμμα σε μικροσκοπικούς, αν όχι αόρατους, δαίμονες της οικείας πραγματικότητας. Τα γηρατειά και η θλιβερή συνοδεία τους, ο εσωτερικός μαρασμός, η παραίτηση, η μισανθρωπία ως απόληξη μιας στραγγισμένης ζωής, κυκλώνουν τούς ήρωές του, τους εθίζουν στη φθορά, τόσο που νιώθουν σπίτι τους το κενό και το ίδιο. Η επανάληψη γίνεται θαλπωρή και ασφάλεια. Ο Μακρόπουλος φυλάκισε σ' ένα παραμύθι και σε μια αναγνωρίσιμη φέτα ζωής τα μικροσκοπικά αλλά ακατάβλητα τέρατα της καθημερινότητας. Οι δύο νουβέλες που απαρτίζουν το ανά χείρας βιβλίο παρατηρούν από απόσταση αναπνοής δύο ανθρώπινα ράκη που φαίνεται πως έχουν χάσει αμετάκλητα τη μάχη τους με το χρόνο.



Φαντασία και πραγματικότητα



Η Ειρήνη και ο κύριος Επαμεινώνδας αποτελούν τούς κεντρικούς πρωταγωνιστές των δύο ιστοριών. Με αφετηρία την προχωρημένη τους ηλικία, ο Μακρόπουλος καταγράφει δύο αποκλίνουσες περιπτώσεις σωματικής και ψυχικής καταρράκωσης. Η ειδοποιός διαφορά των δύο προσώπων εντοπίζεται στη θέληση και την άρνηση, αντίστοιχα, να συμμετάσχουν σε όσα τούς περιβάλλουν. Η κατάκοιτη Ειρήνη θα ανακαλύψει πως ο κόσμος έρχεται να σε συναντήσει στο δωμάτιό σου αρκεί ν' ανοίξεις το παράθυρο, ενώ ο κύριος Επαμεινώνδας, έπειτα από ένα περιπετειώδες και επίπονο ταξίδι στην πόλη του, θα παραμείνει νοσταλγός του αραχνιασμένου διαμερίσματός του. Στην αισιόδοξη εκδοχή, η Αννα, μια νεαρή κοπέλα, προσλαμβάνεται ως συντροφιά της κλινήρους ηλικιωμένης. Η ζωντάνια και η ενεργητικότητα της κοπέλας επηρεάζουν την Ειρήνη σε βαθμό που να επιθυμεί μια εκδρομή. Η Αννα αντιμέτωπη με το ανέφικτο της επιθυμίας, το μόνο που κάνει είναι ν' ανοίξει το παράθυρο. Από τη στιγμή αυτή το δωμάτιο μαγεύεται, οι κούκλες που το στοίχειωναν σκονισμένες και ασάλευτες ζωντανεύουν, η ηλικιωμένη γίνεται κορίτσι και ο χρόνος μεταλλάσσεται στο δράκο των παραμυθιών. Μια ετερόκλιτη στρατιά αποτελούμενη από τα δυο κορίτσια, τις κούκλες, βούρτσες, σκουπόξυλα, ξεσκονιστήρια, ψαλίδια, μπιζουτιέρες και πουδριέρες ξεκινά για να εξουδετερώσει το χρόνο. Ο Μακρόπουλος βάζει τους μηχανισμούς της φαντασίας του να δουλέψουν εντατικά. Η φαντασμαγορική στρατιά του διατρέχει απίθανους κινδύνους, αμύνεται εναντίον καινοφανών τεράτων, γνωρίζει πολύχρωμα τοπία αλλά και το απόλυτο σκοτάδι, μέχρι να συναντηθεί με τον σαρκοβόρο εχθρό. Στα διαλείμματα της παράδοξης αυτής προέλασης, μια από τις κούκλες αναλαμβάνει να ψυχαγωγήσει τις φίλες της με εξιστορήσεις για μια διαστημική κούκλα. Με άλλα λόγια, ο Λούις Κάρολ διαλέγεται με τον Ντε Σεντ- Εξιπερί. Ωστόσο, μέσα από τις δαιδαλώδεις επινοήσεις και τα διαδοχικά θαύματα διακρίνεται καθαρά ο στοχασμός του συγγραφέα πάνω στο χρόνο. Οι σκέψεις του προβάλλουν συγκροτημένες και έξυπνα συνταιριασμένες με το περιβάλλον μέσα από το οποίο προκύπτουν. Οι αλληγορίες μεταφράζονται εύκολα ενώ η προβλέψιμη νίκη των κοριτσιών υποβοηθά την εξαγωγή συμπερασμάτων. Ο Μακρόπουλος αφηγείται σαν παραμύθι την τυραννία του χρόνου, ξεγλιστρώντας από την καταθλιπτική χροιά της αναπαριστώμενης συνθήκης. Οι άφθαρτες κούκλες έχουν πολλά να ζηλέψουν από τα τρωτά κορίτσια. Οι αναμνήσεις τους είναι το αντίδοτο που ακυρώνει το χρόνο. Χάρη στην αποθησαύριση βιωμάτων γερνά κανείς χωρίς να παλιώνει. Καθώς, όπως επανειλημμένα τονίζει ο συγγραφέας, πιο θλιβεροί κι από ανθρώπους εμφανώς σημαδεμένους από το χρόνο είναι άνθρωποι παλιωμένοι, κούφιοι και αχρηστεμένοι σαν άπαιχτο παιχνίδι.

Εναν παλιωμένο άνθρωπο παρακολουθεί για το διάστημα μιας μέρας η δεύτερη νουβέλα. Ο κύριος Επαμεινώνδας είναι απόλυτα συμφιλιωμένος με τη σκόνη, την ακινησία και τη νεκρική αταραξία τής καθημερινότητάς του. Δεν έχει ανάγκη από συντροφιά ενώ η παραμικρή συναναστροφή μπορεί να τον ανησυχήσει ή ακόμα να τού εμπνεύσει το μίσος. Ιδανικός συνομιλητής και συμπαραστάτης του ο εαυτός του. Η διασταύρωσή του, επομένως, με μια πορεία αγανακτισμένων πολιτών μόνο δυσάρεστες επιπτώσεις μπορεί να είχε, όπως και είχε. Φορώντας τα σύμβολα της μονόχνοτης διαβίωσής του, δηλαδή πιτζάμες και παντόφλες, και καθηλωμένος στο πεζοδρόμιο από τη δυσοίωνη παρέλαση των διαμαρτυρόμενων, δέχεται το αδικαιολόγητο χτύπημα ενός αστυνομικού. Ο τραυματισμός του τον καθιστά θέαμα τόσο των γειτόνων όσο και του τηλεοπτικού φακού, χαρίζοντάς του το μερίδιο αθανασίας που του αναλογεί μέχρι να διακομιστεί στο νοσοκομείο. Η παραμονή του στο νοσοκομείο προσφέρει την ευκαιρία στο συγγραφέα να γράψει τις καλύτερες ίσως σελίδες του βιβλίου. Οσο ο ήρωάς του περιμένει στο διάδρομο επειγόντων περιστατικών, ο Μακρόπουλος εκμεταλλεύεται με τον προσφυέστερο τρόπο την οξεία παρατηρητικότητά του και την απεικονιστική του δεινότητα. Ο νοερός διάλογος του κυρίου Επαμεινώνδα με έναν αιμόφυρτο τραυματία αποτελεί αδιαμφισβήτητα την κορυφαία στιγμή του βιβλίου. Εκτός από τον τραυματία, περιστασιακοί συνομιλητές του ήρωα κατά την παραμονή του στο νοσοκομείο γίνονται ένας ρακοσυλλέκτης, μια αλλοδαπή, ο περιπτεράς της γειτονιάς του και ο ταξιτζής που τον μεταφέρει στο διαμέρισμά του. Συναντήσεις που αφήνονται μετέωρες, συζητήσεις που καταλήγουν μονόλογοι, εφήμερες συντροφιές που δεν ανακουφίζουν. Ο κύριος Επαμεινώνδας δεν ακούει, δεν μιλάει, δεν βλέπει την ώρα να κλειστεί σπίτι του. Με την επιστροφή του όμως, το μόνο που αντικρίζει είναι μια λεηλατημένη Ιθάκη.



Δύο διαφορετικά ταξίδια



Ο Μακρόπουλος και στις δύο νουβέλες περιγράφει ένα ταξίδι. Στην πρώτη νουβέλα η ηρωίδα ταξιδεύει στο παρελθόν και συλλέγει αναμνήσεις για να ανακόψει την επέλαση του χρόνου. Στη δεύτερη ο πρωταγωνιστής ταξιδεύει στην τωρινή πραγματικότητα που συντελείται έξω ακριβώς από την πόρτα του σπιτιού του και την οποία ηθελημένα αγνοεί. Ταξίδι με προορισμό το αδιέξοδο, όπως προοιωνίζεται η έλλειψη κάθε στοιχείου φαντασίας από τη συγκεκριμένη νουβέλα. Ωστόσο, αν και αφήνουμε τον ήρωα εντελώς αδειασμένο ψυχικά, ο αναγνώστης κερδίζει πολύ περισσότερα από αυτόν παρά από τη λυτρωμένη σύντροφό του στο βιβλίο. Η πρώτη ιστορία είναι αναντίρρητα ψυχαγωγική, διασκεδαστική, συγκινητική, αγωνιώδης και με ευτυχές τέλος, όπως συμβαίνει με όλα τα καλά παραμύθια. Ομως πάσχει και από ένα κακό των παραμυθιών, το διδακτισμό. Οι εμβόλιμες επαναλήψεις ηθικών διδαγμάτων καταντούν από ένα σημείο ενοχλητικές, και κυρίως ανώφελες, καθώς οι συμβολισμοί της ιστορίας είναι παραπάνω από έκδηλοι. Επίσης, η άνεση του συγγραφέα στο χειρισμό της φαντασίας του τον παρασύρει κάποιες στιγμές στη φλυαρία. Η συσσώρευση εκτυφλωτικών εικόνων ξεθωριάζει ενίοτε το σύνολο. Επίσης, η γοητευτική και έντονα ποιητική γλώσσα τού συγγραφέα σε λιγοστά σημεία γίνεται άστοχα γλυκερή. Πολύ πιο ευτυχής, η περίπτωση του κυρίου Επαμεινώνδα. Μολονότι και εδώ δεν λείπουν οι έμμεσες παραινέσεις προς τον αναγνώστη και κοινοτοπίες όπως οι σχετικές με τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, την αποξένωση και τον ατομισμό, η νουβέλα παρατηρεί με ένταση πτυχές τής σημερινής πραγματικότητας. Ο Μακρόπουλος αποδεικνύεται εξαιρετικός στο να ξεδιαλέγει τις κρίσιμες εκείνες λεπτομέρειες που καθορίζουν τον ιλαροτραγικό χαρακτήρα της ζωής μας. Λεπτομέρειες που εναποθέτει στις σελίδες του με προσοχή, ευρηματικότητα και πολύ χιούμορ. Οι όποιες αντιρρήσεις που έχουν διατυπωθεί δεν αναιρούν, σε καμία περίπτωση, το γεγονός ότι ο Μακρόπουλος είναι ένας συγγραφέας τολμηρός, με την έννοια της πρωτοτυπίας και του πειραματισμού.



ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 08/04/2005