Πειραιάς 1834-1912

Ο Πειραιάς αναφέρεται συνήθως ως λιμάνι. Ειδικότερα, ο Πειραιάς του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού -ο Πειραιάς της μεγάλης ευημερίας και της ακμής- σημειώνεται κυρίως για τη βιομηχανική του ανάπτυξη. Όμως, το επίνειο της Αθήνας ήταν μια πόλη που έσφυζε από ζωή, ένα ολοκληρωμένο αστικό κέντρο με δυναμισμό σε όλους τους τομείς, εντούτοις διαφορετικό από τα υπόλοιπα περιφερειακά, χάρη στη γενναιοδωρία των γεωγραφικών και των γεωμορφολογικών του συντεταγμένων, αλλά και εξαιτίας της υποταγής του στη μοίρα της πρωτεύουσας Αθήνας -που δεν αποτελούσε πάντα πλεονέκτημα.

Δυσανάλογα προς την πλούσια ιστορία του και τις πολυπληθείς μαρτυρίες, η επιστημονική διερεύνηση και η τεκμηριωμένη καταγραφή των χαρακτηριστικών του νεώτερου Πειραιά είναι περιορισμένες. Το έλλειμα αυτό, σε συνδυασμό με την αυξημένη ευαισθησία της συγγραφέως για τον τόπο της καταγωγής της, αποτέλεσαν τα κίνητρα για την ενασχόλησή της με την ιστορία του τόπου, από τη σκοπιά του χώρου. Τα αποτελέσματα της υπερδεκαετούς διερεύνησης του αντικειμένου περιλαμβάνονται σ' αυτήν τη μελέτη και αφορούν, τόσο στη λειτουργική συγκρότηση και την πολεοδομική εξέλιξη της νεώτερης πόλης, όσο και στην αρχιτεκτονική της ταυτότητα, από τα πρώτα βήματά της, το 1834, μέχρι το 1912, έτος οριακό για την ολοκλήρωση του σημερινού ιστορικού κέντρου της. Το πεδίο της μελέτης έχει αναπόφευκτα διευρυνθεί με την αποδελτίωση και την ερμηνεία των συνιστωσών, που είχαν καταλυτική επίδραση στην παραγωγή του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και καθόρισαν -σε μεγαλύτερο ή σε μικρότερο βαθμό- την ανάπτυξη και τη διάρθρωσή του.

Ο στόχος αυτού του πονήματος είναι διττός για τον μελετητή του. Από τη μια, η ιστορικότητα και η ποικιλομορφία, ο σημαντικός αστικός πολιτισμός, το ενδιαφέρον πρόσωπο και οι ιδιαιτερότητες αυτού του τόπου, του «άξιου μνείας», ν' απορρέουν και ν' αναδεικνύονται σ' αυτόν μεσ' από τα τεκμήρια. Από την άλλη, το σχεδόν «αθέατο» και η λανθάνουσα απαξίωση αυτού του αξιοπρόσεκτου πλούτου, που σήμερα επικρατούν, να εγείρουν τον ενεργό προβληματισμό του.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου