Οι διαφορές της ορθόδοξης εκκλησιάς με την ρωμαιοκαθολική

Η θεολογική διαφοροποίηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τη Ρωμαιοκαθολική -θεματική εσαεί επίκαιρη – εκφράστηκε, κατά τη μακρά περίοδο της οθωμανικής και βενετικής κυριαρχίας στον ελλαδικό χώρο, με αλλεπάλληλες συγγραφές αντιρρητικών έργων περί των λεγομένων Πέντε Διαφορών (παπικό πρωτείο, filioque, Καθαρτήριο, μακαριότητα και θεοπτία των δικαίων προ της Δευτέρας Παρουσίας, χρήση αζύμου άρτου στη λατινική λειτουργία). Το αντιρρητικό έργο του επισκόπου Κερνίτσης και Καλαβρύτων Ηλία Μηνιάτη (1669-1714) Πέτρα Σκανδάλου αποτέλεσε σημείο αναφοράς στον διάλογο ελληνικής ανατολής και λατινικής δύσης. Η θεολογικο-ιστορική αυτή μελέτη, με πλήθος επανεκδόσεων από το 1718 μέχρι σήμερα, συνεξετάζεται, στο παρόν έργο, συγκριτικά, με ανάλογα έργα ορθοδόξων θεολόγων, στη μακρά χρονική διάρκεια από τον 16ο ώς το πρώτο ήμισυ του 18ου αιώνα, όπως και με εκείνα των «αντιπάλων» ενωτικών-ουνιτών από τη Ρώμη, ώστε να αποκαλυφθούν αλληλοπεριχωρήσεις αντιλήψεων, ταυτίσεις ή αποκλίσεις στα θεολογικά πιστεύματα. Παράλληλα, στο κηρυκτικό έργο του Ηλία Μηνιάτη Διδαχαί και Λόγοι, το οποίο προσέδωσε στον συγγραφέα του φήμη ανέσπερη και άληκτη με πολλαπλές επανεκδόσεις από το 1716 μέχρι σήμερα, ερευνώνται θεματικές δυτικής εκπορεύσεως, όπως η Άσπιλη Σύλληψη της Θεοτόκου, η ικανοποίηση της θείας δικαιοσύνης και η Μετουσίωση. Συγκλίσεις και αποκλίσεις, επιρροές και επιδράσεις υπήρξαν ιστορικώς αναπόφευκτες μεταξύ ανατολής και δύσης στον ευρωπαϊκό κόσμο των Νεωτέρων Χρόνων. Αμφότερα τα έργα του Ηλία Μηνιάτη αποκαλύπτουν έναν προικισμένο θεολόγο με βαθύτατη, πηγαία ορθόδοξη αυτοσυνειδησία, στιβαρό θεολογικό και ιστορικό οπλισμό, ρωμαλέα, συγκλονιστική γλώσσα, νου φιλοπερίεργο και διαυγή.

Πρόλογος : ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΟΥΚΟΥΣΑΣ