Ο πάσχων

ΚΡΙΤΙΚΗ



Κάθεται σε μια άβολη καρέκλα - βαρύς, αμίλητος, άκεφος. Χιλιάδες αθέατα μάτια τον παρατηρούν. Αυτό όμως δεν τον ενοχλεί. Ο Πάσχων του Αλκη Μαλλίδη αντέχει πολλά: από τη μία τους «Αλλους», τους αόρατους παρατηρητές του. Και από την άλλη τον εαυτό του, που υποβάλλοντας κάθε σκέψη στη βάσανο της λογικής τη μετατρέπει τελικά σε βασανιστήριο. Μαζί του βασανίζονται και οι αναγνώστες. Ο ήρωας του βιβλίου γίνεται ομιλητικότατος. Και αυτό όχι με ευχάριστο τρόπο. Στο «Ημερολόγιό» του, που αποτελεί τον κύριο κορμό του έργου, κάνει συνεχή κατάχρηση των επιθετικών προσδιορισμών. Οι εκστάσεις είναι φλογισμένες, η φύση μοιραία, η κατάρα αναπότρεπτη. Ο Πάσχων πάσχει από λεκτική υπερδιέγερση.

Τα βάσανα όμως αξίζουν τον κόπο. Το βιβλίο είναι ενδιαφέρον. Και αυτό χάρη σε μια ιδιότυπη διαλεκτική, που μετατρέπει τις αμέτρητες νεκρολογίες, όπως «η γραφή είναι νεκρή», «ο λόγος είναι μάσκα» ή «το είναι δεν είναι», στο ακριβώς αντίθετό τους - σε γλωσσικό περιβόλι. H καταγγελία της γραφής, των Γραφών και των λοιπών συναφών είναι συγχρόνως η λογοτεχνική τελείωσή τους. Ο Πάσχων είναι ένα είδος νεανικού μανιφέστου για την κρίση της γλώσσας - ο Μαλλίδης το έγραψε προ δεκαετίας, στα 26 του. Κατά έναν τρόπο θυμίζει τον Βαθμό μηδέν της Γραφής του Ρολάν Μπαρτ. H διαφορά τους: ενώ ο Μπαρτ δείχνει την κρίση της γραφής ως παραγώγου της εξέλιξης της αστικής κοινωνίας, ο Πάσχων αντανακλά μια κρίση χωρίς εξέλιξη. H ομοιότητά τους: η αντίληψή τους περί γλώσσας, όχι μόνο ως κοινής ιδιοκτησίας, που κατανέμεται οριζόντια σε όλους τους χρήστες της, αλλά και ως ύφους, ως ιδιωτικού κτήματος που «αντλεί μόνο από τη μυστική μυθολογία του δημιουργού, την υποφυσική του λόγου του» (Μπαρτ) και είναι αγκυρωμένη κάθετα στη γραφή του. H άγκυρα του Μαλλίδη είναι ο «ανάλαφρος» σχεδόν μηδενισμός του.

Ο Πάσχων είναι από τη φύση του «παθός». Επόμενο έτσι να υποφέρει, γιατί δεν αποδέχεται μια ζωή «όπως οι άνθρωποι την όρισαν. Μέσα του επαναστατεί, παλεύει, μα δεν το δείχνει. Προσαρμόζεται με συνειδητές μάσκες για να αμυνθεί, για να επιβιώσει», όπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου. Επιβίωση σημαίνει εδώ κρυφτό. Στο τέλος του βιβλίου ο Πάσχων δηλώνει σίγουρος ότι οι «Αλλοι» δεν θα ανακαλύψουν ποτέ την ύπαρξή του. «Το κρυμμένο, αθέατο από τα βλέμματά τους ρόδο δεν θα μαραθεί ποτέ, γιατί ποτέ δεν υπήρξε» λέει. Μόνο που ακόμη και ανύπαρκτο μοσχοβολά και στις 107 σελίδες του «Ημερολογίου».



ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΣ

Το ΒΗΜΑ, 06/08/2006