Η Αυτού Βασιλική Υψηλότης

Για τον πρίγκηπα Κλάους Χάϊνριχ η ζωή είναι μια ατέλειωτη υποταγή στους κανόνες της εθιμοτυπίας τους οποίους ακολουθεί με τυφλή υπακοή...
Μέχρι τη στιγμή που συναντά την πλούσια και εξωτική δεσποινίδα Σπόελμαν με το ελεύθερο μυαλό, το ανεξάρτητο πνεύμα και μια πολύ πλατιά γνώση του κόσμου. Στην διάρκεια του ανορθόδοξου και δονκιχωτικού έρωτά του, ο Κλάους Χάϊνριχ φθάνει να γνωρίσει βαθύτερες πτυχές του εαυτού του, και ανακαλύπτει το πραγματικό νόημα της ύπαρξης και της λέξης «καθήκον» [...]





ΚΡΙΤΙΚΗ



Στο μυθιστόρημά του «Η αυτού βασιλική υψηλότης» ο Μαν σχεδιάζει το σκηνικό και τα πρόσωπα με ανάμικτα αισθήματα συμπάθειας και ειρωνείας. Η «ζωή» ως μορφή του χθαμαλού (της φυσιολογίας, που έχει σχέση με το ποιόν του αστισμού, μοιάζει να λέει ο συγγραφέας), αλλά και ως εκπρόσωπος των νέων, ανοιχτών, θερμών ιδεών και αισθημάτων, «χτυπάει την πόρτα» του Οίκου του Μέγα Δούκα Γιόχαν Αλμπρεχτ: ο δευτερότοκος γιος του, πρίγκιψ Κλάους Χάινριχ, γεννιέται με δυσπλασία στο αριστερό του χέρι... Ταυτοχρόνως οι νέοι κοινωνικοί όροι, στο τέλος του 19ου αιώνα, αρχίζουν να επιβάλλουν την παρουσία τους (π.χ. ο νεαρός, χαμηλής καταγωγής δόκτωρ Ζάμετ, που υπερέχει του αυλικού γιατρού σε γνώσεις, είναι ένα καλό παράδειγμα των ανατρεπτικών εξελίξεων). Ο διάδοχος ανατρέφεται και συμπεριφέρεται «δημοκρατικά» με τη βοήθεια «διαφωτιστών» δασκάλων (ο δόκτωρ Ιμπερμπάιν, ας πούμε, είναι μια παράδοξη, φιλελεύθερη φυσιογνωμία).

Έχει γραφεί, πολύ εύστοχα, ότι το έργο αυτό του Μαν είναι μια απόπειρα να συμφιλιωθεί η «φόρμα» με τη «ζωή», το «τελετουργικό» με το «αυθόρμητο». Γοητευμένος και από τους δύο πόλους (την αίγλη και τις αξίες της φεουδαρχίας και τα προτερήματα του αστισμού), ο Μαν προτείνει έναν υπόκωφο κλαυσίγελω μπροστά στη συγκεκριμένη διαμάχη. Ένα συνδυασμό, όπως λέει και ο ίδιος, μιας αριστοκρατικής, μελαγχολικής συνείδησης με τις «νέες απαιτήσεις».

Ο δημιουργός του «Μαγικού βουνού» δεν έχει τις ξεκάθαρες προθέσεις τού, πολύ μεταγενέστερού του, Λαμπεντούζα, ο οποίος δεν διστάζει να θρηνήσει για την πτώση της ιταλικής αριστοκρατίας. Ο Μαν, αντίθετα, (αν και όχι με μεγάλη σαφήνεια είναι αλήθεια) δεν επιλέγει μια σταθερή οπτική. Είναι διχασμένος -πάνω απ' όλα συγγραφέας που ελκύεται από διαφορετικά και κάποτε αλλοπρόσαλλα τοπία- και παίζει με τα σταθμά. Ο Κλάους Χάινριχ είναι ένας διαθέσιμος, τραυματικός φεουδάρχης, που βιώνει την πτώση, ακόμα και την προσωπική, ως μία ενδιαφέρουσα εμπλοκή, όχι μόνο μέσα στην ηδονή του εκφυλισμού, αλλά και μέσα στη νέα, άγνωστη περιοχή των καινοφανών δεδομένων. Ο Μαν θέλοντας να ξεφύγει από το μονοδιάστατο ρόλο που του είχαν αναθέσει οι κριτικοί (μετά τους «Μπούντενμπροκ»), δηλαδή του «χρονικογράφου της παρακμής» και του «θαυμαστή του νοσηρού και του θανάτου», προσπάθησε στην «Υψηλότητα» να αποστασιοποιηθεί από το σχετικό κλίμα, αν και για τη συγκεκριμένη περίπτωση «κατηγορήθηκε» επίσης με τον ίδιο τρόπο.

Ο Κλάους Χάινριχ, εν αντιθέσει με τον πατέρα του, ο οποίος σε ανάλογη περίπτωση θα φερόταν υπεροπτικά και περιφρονητικά προς το «νέο αίμα», δείχνει ...πολύ δημοκρατικά το δρόμο της εξόδου σε έναν έμπορο, χαμένο στους λαβυρίνθους του παλατιού: μια σκηνή διαυγής αν και υπερβολικά καταδηλωτική. Επίσης η γνωριμία του με την πλούσια και εξωτική δεσποινίδα Σπόελμαν, μια γυναίκα με ελεύθερο πνεύμα, τον ωθεί ακόμα περισσότερο να προβληματιστεί πάνω στις πατροπαράδοτες αξίες.

Η «Υψηλότης» είναι ένα άνισο μυθιστόρημα, που χωλαίνει εξαιτίας της (συνηθισμένης άλλωστε στη μανιέρα του Μαν) υπερβολικής διεξοδικότητας των περιγραφών της: ο σημερινός αναγνώστης, καίτοι νιώθει δέος απέναντι στον όγκο του υλικού, αντιμετωπίζει το κείμενο με ανάμικτα αισθήματα. Γι' αυτή την εμμονή του ο Μαν θεωρήθηκε περισσότερο κλασικότροπος εν σχέσει προς τους σύγχρονούς του Ευρωπαίους πεζογράφους. Η ορθολογισμένη του αντίληψη, στο βάθος, λειτουργεί αρνητικά, το άρωμα των πραγμάτων κάποτε εξαφανίζεται και «οι ιδέες» βαραίνουν, τα σχήματα υπερτερούν. Όμως την ίδια στιγμή ο κόσμος που ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας έχει από μόνος του τόσες εσωτερικές διαθλάσεις και επίπεδα ώστε σε αποζημιώνει για τα όποια λάθη της φόρμας.

ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 16/02/2001<\p>