Στοχασμοί ενός απολιτικού

O Tόμας Mανν εκδιπλώνει μπροστά μας τη μεγαλειώδη εικόνα της δυτικής πνευματικότητας. H Eυρώπη δεν είναι ένα αδιαίρετο και ομοιογενές σύνολο. Eίναι, αντίθετα, δύο κόσμοι που θα συγκρούονται ακατάπαυστα. Aπό τη μία πλευρά η Eυρώπη της προόδου και των επιστημών και από την άλλη η Eυρώπη του σταυρού, του αίματος και της θυσίας. H Eυρώπη του υλικού πολιτισμού που μετατρέπει τα πάντα σε εμπόρευμα και η Eυρώπη της ψυχής, του προορισμού και της μεταφυσικής παρηγορίας. Tις παραμονές του 21ου αιώνα της παγκοσμιοποίησης, οι Στοχασμοί Eνός Aπολιτικού, που μεταφράζονται για πρώτη φορά στη γλώσσα μας, αποκτούν έτσι τεράστια σημασία, έστω και μόνο για να μας θυμίσουν τι αφήνουμε πίσω μας και τι πάμε να συναντήσουμε.

«Το έργο αυτό είναι η εναντίωσή μου με όλες μου τις δυνάμεις σε ό,τι ονόμασα "δημοκρατία", δηλαδή την πολιτικοποίηση του πνεύματος· στο όνομα της κουλτούρας και της ελευθερίας. Το βιβλίο ήταν μια διαμαρτυρία εναντίον των ισοπεδωτικών τάσεων του ανατέλλοντος εκμηχανισμένου πολιτισμού και της "εξέγερσης των μαζών" του, μια διαμαρτυρία εναντίον της ψυχικής ερήμωσης, της κυριαρχίας του χρήματος και της διαφθοράς του "πολιτικού ανδρός". Αγωνιζόμουν υπέρ της Γερμανίας την οποία γνώριζα και αγαπούσα, υπέρ της Γερμανίας η οποία μπορούσε να ευδοκιμεί ακόμη και μέσα στην ατμόσφαιρα νεοπλουτισμού της αυτοκρατορίας του Κάιζερ Γουλιέλμου, μια πνευματική στάση που ταυτίζονταν με τη μουσική, τη μεταφυσική, την ψυχολογία, με μια πεισματική ηθική και με έναν ατομικιστικό και ανθρωπιστικό ιδεαλισμό, απέρριπτε όμως υποτιμητικά το πολιτικό στοιχείο. Συνεπώς οι στοχασμοί ήταν ένα κείμενο μάχης, στην ουσία όμως και μια παράφορη εργασία αυτοέρευνας και αναθεώρησης των θεμελιακών μου αρχών. Μα η αυτοέρευνα είναι ήδη τις περισσότερες φορές το πρώτο βήμα για τη μεταβολή, και συνειδητοποίησα ότι κανένας δεν παραμένει όπως ακριβώς ήταν όσο διαρκεί η προσπάθεια να γνωρίσει τον εαυτό του. Οι ίδιοι οι "Στοχασμοί" ήταν ήδη η έκφραση μιας κρίσης -το προϊόν μιας καινούργιας κατάστασης που προέκυψε από τα εξόχως συνταρακτικά ιστορικά γεγονότα: το ζήτημα "Άνθρωπος", το πρόβλημα της ανθρωπότητας, έστεκε όσο ποτέ άλλοτε ακέραιο και απαιτητικό ενώπιον της πνευματικής συνείδησης, καθώς και η συνειδητή παραδοχή ότι πνεύμα και πολιτική δεν μπορούν να διαχωριστούν με σαφήνεια· ότι η πίστη του γερμανικού αστικού κόσμου στη δυνατότητα του ενός ανθρώπου να είναι απολιτικός πνευματικός άνθρωπος υπήρξε μια πλάνη· ότι η κουλτούρα διατρέχει τον σοβαρότερο κίνδυνο όταν της λείπει το πολιτικό ένστικτο και η πολιτική βούληση. Εν ολίγοις η δημοκρατική ομολογία πάσχιζε να βγει από τα χείλη μου, ήθελε να κατατεθεί. Το χρωστώ στον καλό φύλακα-αγγελό μου που δεν της αντιστάθηκα».
Τόμας Μανν