Για μια σύγχρονη παιδαγωγική

Δεν είναι τυχαίο που η ανθρωπότητα έχει «ανακαλύψει» στην πορεία της ιστορίας της ειδικούς τρόπους για την εκπαίδευση έξω από τους «φυσικούς» (στους οποίους νοείται όχι μόνο η οικογένεια, για παράδειγμα, που είναι πολύ λίγο κάτι τέτοιο, αλλά περισσότερο η συνηθισμένη συμβίωση των εφήβων με τους ενήλικους), και που ανάμεσα σ’ αυτούς τους ειδικούς τόπους και τους άλλους κοινωνικούς θεσμούς –σήμερα σχολείο και οικογένεια, σχολείο και παραγωγή– ή συνοπτικά, ανάμεσα σε σχολείο και κοινωνία εγκαθιδρύονται σχέσεις διαρκούς αναζήτησης νέων προσαρμογών. Πώς αυτοί οι ειδικοί τόποι της εκπαίδευσης διαμορφώθηκαν στην πορεία της ιστορίας, πώς τείνουν να αναδιαμορφωθούν σήμερα, είναι πλέον τώρα αναντίρρητα αντικείμενα ειδικής παιδαγωγικής έρευνας. Και φαίνεται ότι η πρώτη προϋπόθεση κάθε έρευνας αυτού του τύπου δεν μπορεί να μην είναι ακριβώς, η διαπίστωση της ιστορικότητας κι έτσι της αναπόφευκτης μεταβατικότητας κάθε υφιστάμενου σχηματισμού. Όχι μόνο αυτό, αλλά ακόμη και της αυθαιρετότητάς του σχετικά με τον ανθρώπινο ορθολογισμό, εφόσον κανένα οργανικό αποτέλεσμα της ιστορίας του δεν το ήθελε και δεν το κανόνισε μέχρι τώρα ο άνθρωπος.