Η επιστροφή από την Τροία

Πένθος και πόνος σκιάζουν την επιστροφή των Αχαιών μετά την πτώση της Τροίας. Ο Αίαντας ο Λοκρός αντιμετωπίζει τη οργή του Ποσειδώνα, ο Αγαμέμνονας δολοφονείται από τον Αίγισθο και την Κλυταιμνήστρα, ο Οδυσσέας υποχρεώνεται σε ατελείωτες περιπλανήσεις. Ο Διομήδης, προδομένος από τη σύζυγό του, αναγκάζεται να φύγει από το Αργος και να αναζητήσει μια νέα πατρίδα για τον ίδιο και τους πιστούς συντρόφους του στα αφιλόξενα χώματα της Εσπερίας. Η εχθρική φύση και οι άγριοι λαοί κατατρέχουν τους κουρασμένους πολεμιστές, ώσπου ο Διομήδης βρίσκεται για μια ακόμα φορά αντιμέτωπος με τον Αινεία και συμπλέκεται μαζί του στην τελευταία μονομαχία. Όμως το όνειρο για την κατάκτηση της ειρήνης και την ίδρυση ενός νέου βασιλείου δε θα αποτρέψει την ολοκλήρωση της τραγωδίας που κυνηγά τον τελευταίο ομηρικό ήρωα.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Μπορεί οι Αχαιοί να έκαψαν και να κατέστρεψαν την Τροία συθέμελα, μπορεί να κόρεσαν τη δίψα τους για αίμα, εκδίκηση και χρυσάφι, όμως η επιστροφή τους στην πατρίδα σημαδεύτηκε από την εκδικητική μανία των στοιχείων της φύσης αλλά και ορισμένων θεών που θεώρησαν την άλωση του «Ιερού Πτολιέθρου» ανίερη ύβρη και πρωτοφανέρωτη ξιπασιά. Η τραγική μοίρα θα θέσει τον Αίαντα τον Λοκρό αντιμέτωπο με την οργή του Ποσειδώνα, θα ρίξει (χρησιμοποιώντας το χέρι του Αίγισθου) το βασιλικό σφάγιο του Αγαμέμνονα στα πόδια της Κλυταιμνήστρας, θα εξακοντίσει τον ναυαγισμένο Οδυσσέα στις πιο αφιλόξενες ακτές. Ιδια τύχη θα έχει και ο τελευταίος ομηρικός ήρωας, ο πολύπειρος Διομήδης, που μπορεί να αξιώθηκε τον νόστο, αλλά προδομένος από την ομοκρέβατη σύζυγό του αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Αργος και κατέφυγε με λιγοστούς πιστούς συντρόφους στα τραχιά και ομιχλώδη χώματα της Εσπερίας, της σημερινής Ιταλίας. Εδώ θα περιπλανηθεί στα Γαλάζια Βουνά, ώσπου να βρεθεί ξανά αντιμέτωπος με τον Αινεία σε μια ύστατη δραματική μονομαχία.

Ετσι τουλάχιστον το θέλει η έμπνευση του συγγραφέα Βαλέριο Μάσιμο Μανφρέντι που σφραγίζει με την ύστατη αυτή επική περιπέτεια του Διομήδη το τέλος του κόσμου των Αχαιών και σημαίνει την απαρχή ενός καινούργιου, του ρωμαϊκού, που σε λίγους αιώνες θα εξουσιάσει όλη την οικουμένη. Ο συγγραφέας, που όντας ένας από τους σημαντικούς μελετητές του αρχαίου κόσμου έχει ανασκάψει πολλά σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος στη λεκάνη της Μεσογείου και έχει εκδώσει πλήθος ενδιαφέρουσες μελέτες ­ μεταξύ των οποίων και μια τριλογία για τον Μέγα Αλέξανδρο (1998) ­, σημειώνει στο επιλογικό του κείμενο ότι φιλοδοξία του είναι να καλύψει με τη διήγησή του το κενό των χαμένων επών του τρωικού κύκλου. Ειδικότερα το κενό που έχουν ανακαλύψει οι μελετητές ανάμεσα στα γεγονότα που διαδραματίστηκαν αμέσως μετά το τέλος του πολέμου και εκείνα που περιγράφονται στις ραψωδίες γ/ και δ/ της «Οδύσσειας».

Ο Μανφρέντι σημειώνει ότι η πορεία του Διομήδη στην ιταλική γη και τα στοιχεία λατρείας στο πρόσωπό του, που εντοπίζονται και στις δύο ακτές της Αδριατικής, τον ώθησαν να παρακολουθήσει και να αναστήσει μυθιστορηματικά τις περιπέτειες αυτού του σημαντικού ομηρικού ήρωα. Η διήγησή του κινείται με αρκετή ελευθερία ενώ χρονολογικό σημείο αναφοράς παραμένει η ύστερη Εποχή του Χαλκού. Σίγουρα είναι άνιση και άτοπη η σύγκριση των επών του Ομήρου με το δημιούργημα του Μανφρέντι, όμως θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι υπάρχει αρκετή ποίηση στις σελίδες αυτού του μυθιστορήματος και μια «ηθελημένη» ομηρική οπτική που δίνει στο τελικό αποτέλεσμα τον δραματικό κραδασμό των ιστορικών γεγονότων καθώς και μια ατμόσφαιρα μοιραιότητας: «Το πλοίο τινάχτηκε προς τα μπροστά, σπρωγμένο από τον άνεμο που είχε στην πρύμνη του και από τη δύναμη εκατό χεριών, και όρμησε ίσια στα βράχια. Η καρίνα χτύπησε στα βράχια κι έσπασε, το πλοίο βόγκηξε σαν πληγωμένο κήτος, έπειτα η πρύμνη του σηκώθηκε ψηλά και η πλώρη του βυθίστηκε. Ενα τεράστιο κύμα χτύπησε τότε το σκαρί που είχε κομματιαστεί από τη φοβερή σύγκρουση και το παρέσυρε στην άβυσσο. Η τρικυμία μαινόταν για πολλές ώρες ακόμα με πελώρια κύματα και ο ουρανός έγινε πιο μαύρος κι από τη νύχτα. Κόπασε μόνο προς το βράδυ, όταν μια ψυχρή ακτίνα του ήλιου άνοιξε δρόμο ανάμεσα στα γκρίζα σύννεφα. Σηκώθηκε τότε από τα έρημα βράχια ένα σμήνος από θαλασσοπούλια. Μια διομήδεια με μεγάλα, άσπρα φτερά σηκώθηκε ψηλότερα από τις άλλες και πέταξε όλο και πιο ψηλά, βγάζοντας διαπεραστικές πονεμένες κραυγές, προς ένα άνοιγμα ανάμεσα στα σύννεφα, ώσπου την κατάπιε το σκοτάδι και χάθηκε».



ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΟΥΛΙΑΡΑΚΗΣ

ΤΟ ΒΗΜΑ, 30-09-2001