Χίμαιρα

Έχει νυχτώσει, όμως ο Φαμπρίτσιο Καστελάνι, ένας φιλόδοξος αρχαιολόγος, είναι ακόμη σκυμμένος πάνω στη δουλειά του. Μελετά το άγαλμα ενός παιδιού, που βρέθηκε ανάμεσα σε ερείπια της εποχής των Ετρούσκων. Ξάφνου το τηλέφωνο χτυπά. Μια μυστηριώδης γυναικεία φωνή του ζητά επιτακτικά να σταματήσει την έρευνά του ενώ μια τρομακτική κραυγή που παγώνει το αίμα σκίζει τη σιγαλιά.
Παράξενα, ανεξήγητα γεγονότα αρχίζουν να συμβαίνου στην περιοχή. Ποιο σκοτεινό μυστήριο καλύπτει το άγαλμα του μικρού παιδιού;





ΚΡΙΤΙΚΗ



Το θρίλερ είναι ένα ακόμη παρεξηγημένο λογοτεχνικό είδος που δεν χαίρει εκτίμησης στους κύκλους των «σοβαρών» συγγραφέων. Η θεματική του, που περιστρέφεται πάντα ή σχεδόν πάντα γύρω από την «κλινική περίπτωση» ενός ψυχωσικού δολοφόνου, μεμονωμένη πάντα περίπτωση στο σώμα της «υγιούς» κοινωνίας, κατά την άποψη ορισμένων «μελετητών», θεωρήθηκε ένδειξη «αρρωστημένης» φαντασίας του συγγραφέα. Πολύ φυσικό, λοιπόν, η γραφή αυτή να κατατάσσεται ανώδυνα στη λαϊκή παραλογοτεχνία. Ωστόσο, ακόμη και στους πλέον εξεζητημένους μύθους του, όπου τον πρώτο λόγο έχει η πρόκληση «επιδερμικής ανατριχίλας», το θρίλερ δεν παύει να είναι η παραμορφωτική αντανάκλαση ενός κόσμου του οποίου οι ξαφνικές «ανώμαλες» παρεκκλίσεις-εκδηλώσεις επαναπροσδιορίζουν το θέμα της δημιουργίας που κάθε άλλο παρά με σοφία έχει «ποιηθεί». Απ' αυτή την άποψη το θρίλερ, στις καλύτερες περιπτώσεις του, αποκαλύπτει με τον πλέον τολμηρό τρόπο τις «ανίατες» ασθένειες της κοινωνίας και το κτηνώδες εσωτερικό πρόσωπο του ανθρώπου.

Ο απαιτητικός αναγνώστης θα το συναντήσει στην ενδιαφέρουσα λογοτεχνική εργασία του σύγχρονου Ιταλού συγγραφέα Βαλέριο Μάσιμο Μανφρέντι. Εχοντας σπουδάσει Κλασική Φιλολογία κι έχοντας ειδικευθεί στην Τοπογραφία του Αρχαίου Κόσμου, ντύνει τους συναρπαστικούς μύθους του με υλικό αντλημένο από την παγκόσμια μυθολογία και Ιστορία. Η περιπέτεια μυστηρίου, το μεταφυσικό θρίλερ και η επιστημονική φαντασία είναι τα είδη που επιλέγει για τη διεκπεραίωσή τους. Τη γραφή του χαρακτηρίζει κινηματογραφική ενάργεια και αμεσότητα εικόνας, ενώ το ταξίδι-διαδρομή που επιχειρεί μέσα στο χρόνο, συνδυάζοντας αποτελεσματικά το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον, προσδίδει μια άλλη διάσταση στο έργο του. Οι ιστορίες του κινούνται συνήθως σε ένα αμφίβολο ημίφως, πάνω από τις οποίες επικρέμαται μια αναπόφευκτη μοίρα που ακολουθεί τον άνθρωπο ακόμη κι όταν έχει εξέλθει από αυτές. Η ατμόσφαιρα στις μυθοπλασίες του είναι κλειστοφοβική, και κατά παράδοξο τρόπο συνεχίζει να υφίσταται και μετά την αναχώρηση των Ερινύων. Ο συγγραφέας τηρεί απολύτως τους κανόνες του είδους με υπολογισμένες δόσεις αγωνίας που κλιμακώνονται σταδιακά, προκειμένου να οδηγήσουν μέσα από τους λαβύρινθους του «δράματος» στη λύση. Μια λύση που είναι συνήθως πολύ πιο εφιαλτική από τα εξωτερικά αποκρουστικά συμβάντα του, αφού ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με το υπόστρωμά της. Εκεί που κατοικεί το μόνο τέρας που ευθύνεται για το εφιαλτικό παραμύθι που «διάβασε»: ο ίδιος ο εαυτός του.

Το θρίλερ του Β.Μ.Μ. το επιβεβαιώνει με τον πλέον ανατριχιαστικό τρόπο, γεγονός που το διαχωρίζει από τα ανάλογα της σειράς, τα «γραμμένα στο πόδι», που αποσκοπούν μόνο στο «ανέβασμα της αδρεναλίνης». Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι ο συγγραφέας «γράφει» την ιστορία του χωρίς να σέβεται τις συνταγές του είδους. Κάθε άλλο μάλιστα. Χρησιμοποιεί κι εκμεταλλεύεται στο έπακρο όλα τα χαρακτηριστικά του. Οι ξαφνικές ανατροπές, τα αινιγματικά απρόοπτα, τα εντυπωσιακά εφέ, τα παράξενα συμβάντα, ακόμα και τα αντικείμενα και οι ήχοι και οι οσμές και τα χρώματα, αλλά και τα σκηνικά και οι φωτισμοί επιστρατεύονται, προκειμένου να δημιουργήσουν την κατάλληλη ατμόσφαιρα μέσα στην οποία ξετυλίγεται η συναρπαστική ιστορία του. Αλλά η άλλη «άγνωστη», άγρια κι εφιαλτική ιστορία που διαδραματίζεται κάτω από αυτήν και που παραπέμπει στη ζωώδη καταγωγή του ανθρώπου, είναι πιο πιο τρομακτική· και σ' αυτήν ο αναγνώστης κατέρχεται αργά, σταθερά, με συνεχώς επιταχυνόμενους ρυθμούς, λες και διολισθαίνει σε ένα αναπόφευκτο τούνελ που θα τον φέρει τελικά πρόσωπο με πρόσωπο με τη συμβολική, και όχι μόνο, «χίμαιρα» που πρέπει να αντιμετωπίσει μαζί με τον άναυδο ήρωα του έργου.

Στη δεδομένη, είναι ο αρχαιολόγος Φαμπρίτσιο Καστελάνι που μελετά το άγαλμα ενός αγοριού στο Μουσείο Ετρουσκικής Τέχνης της Βολτέρα, κατασκευασμένο πριν από είκοσι τέσσερις αιώνες. Η μελαγχολική έκφραση του παιδιού και μια σκιά στο εσωτερικό του, στο ύψος του συκωτιού, έχουν ξεπεράσει το ιστορικό ενδιαφέρον του επιστήμονα κι έχουν ερεθίσει τη φαντασία και το συναίσθημά του. Η έρευνα που έχει ξεκινήσει με ένα περίεργο πάθος, θα τον οδηγήσει τελικά σε μια φρικτή ανακάλυψη. Το αγόρι δολοφονήθηκε. Και τώρα, μέσα από την οδυνηρή σιωπή του, σαν να 'χει νικήσει το χρόνο και το θάνατό του, μοιάζει να του ζητεί τη δικαίωσή του και την τιμωρία του δολοφόνου του. Ο συγκλονισμένος αρχαιολόγος νιώθει πως βρίσκεται μπροστά στην πράξη της ζωής του. Μια πράξη που θα τον καταξιώσει, κυρίως, ως υπαρξιακό άνθρωπο. Γι' αυτό και συνεχίζει με θάρρος. Η αρχαιολογική σκαπάνη του, όμως, θα φέρει στο φως μία ακόμη «αρχαία» φρίκη. Το τρομακτικό τελετουργικό μιας ανθρωποθυσίας, σύμφωνα με την οποία ένας θεωρούμενος ύποπτος φόνου αντιμετώπιζε ένα άγριο θηρίο. Αν το νικούσε, πράγμα απίθανο, ανακηρυσσόταν αθώος, αν, όμως, ηττάτο, τον έθαβαν μαζί με το ζωντανό θηρίο, ώστε να τον κατασπαράζει, υποτίθεται, στην αιωνιότητα. Ο νεκρός, εδώ, είναι ο πατέρας του δολοφονημένου αγοριού.

Η αποκάλυψη αυτή δεν αποδεικνύει μόνο την ευρηματικότητα του συγγραφέα να θέσει υπό δοκιμασία τα νεύρα του αναγνώστη, όσο τις δυνατότητες του είδους, η σωστή μεταχείριση του οποίου μπορεί να προσεγγίσει το ανθρώπινο πρόβλημα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, με το πρόσχημα ενός εντυπωσιακού μύθου, ανιχνεύει την πραγματικότητα του ανθρώπινου τέρατος, την ύπαρξη του οποίου έχει διαπιστώσει και η ψυχανάλυση, και που συνεχίζει να αναπαράγεται μέχρι των ημερών μας. Και είναι αυτό ακριβώς το στοιχείο που προσδίνει μια άλλη διάσταση στο μυθιστόρημα του συγγραφέα, ο οποίος εμμέσως πλην σαφώς καταγγέλλει τις φιλοσοφίες γέννησης και διαιώνισής του. Αυτή η διαιώνιση με την ποικιλία των μορφών του είναι που ευθύνεται ώς έναν βαθμό για την ποιότητα και τη συμπεριφορά όχι μόνο του ατόμου αλλά και της κοινωνίας γενικότερα. Ο Β.Μ.Μ. «αντιγράφει» τις εκδηλώσεις του που τις δημιουργούν. Αυτό εξάλλου τον καταξιώνει ως συγγραφέα, προσδίνοντας παράλληλα λογοτεχνική υπόσταση στο «περιφρονημένο» θρίλερ.




ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 17/01/2003