Ο Μέγας Αλέξανδρος Ι

ΚΡΙΤΙΚΗ




Στη διάρκεια του αιώνα που τελειώνει δάσκαλοι, παιδαγωγοί και συγγραφείς έχουν χύσει πολύ μελάνι για τη διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας στο σχολείο. Και δικαίως, γιατί η Ιστορία, εκτός του ότι μεταφέρει ιδεολογία που εμποτίζει αργά αλλά σταθερά τη σκέψη των παιδιών, προσφέρει και έναν όγκο πληροφοριών που συνήθως πολύ απέχουν από τα ενδιαφέροντα των διδασκομένων.

Το ερώτημα λοιπόν είναι πώς αυτό το μάθημα θα γίνει ενδιαφέρον και θελκτικό για τα δύο μέρη της εκπαιδευτικής διαδικασίας, τους μαθητές και τους δασκάλους τους. Μεμονωμένα οι εκπαιδευτικοί φυσικά και πειραματίζονται και δοκιμάζουν νέες παιδαγωγικές μεθόδους. Επιπλέον η βιβλιογραφία που απευθύνεται στους νέους είναι αρκετά πλούσια και τους βοηθά στο έργο τους.

Η ελληνική βιβλιοπαραγωγή των τελευταίων χρόνων, όσον αφορά τα βιβλία ιστορικής κατεύθυνσης, πατώντας πάνω στα χνάρια μεγάλων εκδοτικών οίκων του εξωτερικού έχει να επιδείξει βιβλία με ευρεία θεματολογία και ενδιαφέρουσα δομή: μικρά αποσπασματικά κείμενα, εξαιρετικά πλούσια εικονογράφηση, πολλές πληροφορίες. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτά τα βιβλία μοιάζουν με εκθέματα στις αίθουσες ενός μουσείου.

Μια άλλη άποψη για ιστορικά βιβλία που απευθύνονται στους νέους είναι η αξιοποίηση των αρχαίων γραπτών πηγών. Αυτό όμως είναι κάτι που δικαιολογημένα φοβίζει, γιατί τίθενται σαφή και πραγματικά ερωτήματα όπως: Ποια είναι η καλή μετάφραση; Πώς θα απομονωθούν και ποια κομμάτια; Πώς θα συνδεθούν μεταξύ τους ώστε να βγαίνει νόημα; Τι μπορεί να γίνει με τις μακροσκελείς βαρετές περιγραφές;

Έχει επιχειρηθεί αρκετές φορές να παρουσιαστούν αποσπάσματα αρχαίων κειμένων σε εκδόσεις που θα μπορούσαν να διαβαστούν από τους νέους και ενδεχομένως να αξιοποιηθούν από τους εκπαιδευτικούς. Ένα τέτοιο βιβλίο είναι και αυτό που παρουσιάζεται σήμερα.

Στο έργο «Στις Πηγές της Ιστορίας ­ Ο Μέγας Αλέξανδρος», ο συγγραφέας Δημήτρης Μανίνης παρουσιάζει τη ζωή του Μεγάλου Αλεξάνδρου από τη γέννηση ως τον θάνατό του συνθέτοντας κείμενα από τον Αρριανό, τον Πλούταρχο και τον Κόιντο Ρούφο. Το έργο αποτελείται από πέντε αυτοτελείς τόμους. Οι δύο πρώτοι αναφέρονται στην παιδική ηλικία, στα νεανικά χρόνια του Αλεξάνδρου και στην εκστρατεία εναντίον των Περσών. Οι άλλοι τρεις αναφέρονται στην καθυπόταξη διαφόρων ασιατικών φυλών καθώς και στην εκστρατεία στην Ινδία, στον θάνατο του Αλεξάνδρου και στον περίπλου του Νεάρχου. Η παράθεση των αρχαίων πηγών σε ενιαίο υφολογικά κείμενο έγινε προσεκτικά και οι επεμβάσεις αφορούν δύο περιπτώσεις: όπου εκφωνούνται μεγάλοι λόγοι, οπότε συμπυκνώνονται, και σε περιπτώσεις παράθεσης ονομάτων και τοπωνυμίων, οπότε κρατούνται τα κυριότερα ονόματα και τοπωνύμια ώστε να δίνεται η αίσθηση του γεωγραφικού χώρου. Επιπλέον λίγες, απαραίτητες υποσημειώσεις επεξηγούν όρους που αναφέρονται στο κείμενο.

Πώς μπορούν να αξιοποιηθούν τα βιβλία τούτα; Κατ' αρχήν στην τάξη: είναι σίγουρο ότι οι περιγραφές των μαχών και της δράσης του Αλέξανδρου και των συντρόφων του είναι πολύ πιο συναρπαστικά ειπωμένες από τους αρχαίους συγγραφείς παρά όπως εμφανίζονται στα σχολικά εγχειρίδια. Από την άλλη, τα βιβλία αυτά αποτελούν έτσι κι αλλιώς ένα γοητευτικό ανάγνωσμα όπου με άξονα τη δράση του Αλέξανδρου παρουσιάζονται πλευρές της αρχαιότητας που ερεθίζουν τα νεανικά μυαλά. Τέτοια θέματα είναι η μυθολογία, η πολεμική τακτική, η στρατιωτική οργάνωση, η τεχνολογία, οι συνήθειες και τα έθιμα, η ναυσιπλοΐα, οι φανταστικές διηγήσεις ακόμη και η τερατολογία.

Τα βιβλία αυτά αποτελούν ένα ολοκληρωμένο σύνολο απαλλαγμένο από σύγχρονες εκτιμήσεις ιδεολογικού περιεχομένου, αφήνοντας τον αναγνώστη να βγάλει μόνος του συμπεράσματα.

Μαρίζα Ντεκάστρο, ΤΟ ΒΗΜΑ, 22-03-1998