Το Γκάρντεν πάρτι

Η συλλογή διηγημάτων της Κάθρην Μάνσφηλντ (τρίτη κατά σειρά) Το Γκάρντεν πάρτι είναι ένα έργο ωριμότητας. Δεκαπέντε διηγήματα που τυπώθηκαν το 1922, ένα χρόνο προτού πεθάνει η Μάνσφηλντ στο Φονταινεμπλώ της Γαλλίας. Στο πρώτο μια μέρα που ξημερώνει υπέροχη, στο τελευταίο μια νύχτα που πέφτει ζοφερή. Ανάμεσά τους, όλα: το φαφούτικο χαμόγελο ενός μωρού, το άρωμα της λεβάντας, η μοναξιά, ο φόβος του θανάτου, μια παλιά πιατέλα με νεροκάρδαμα λουσμένα στον ήλιο, η ένταση και η ποικιλία της στιγμής, η διαπεραίωση της οδύνης σε συμφιλιωτικό αίσθημα, η ευτυχία τού να είσαι ζωντανός. Τα χαρακτηριστικά της ποίησης: οικονομία, φρεσκάδα, αιφνιδιασμός.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Η Λάουρα, μια μικρούλα αστή, αγωνιά για το πάρτι που διοργανώνει η μητέρα της στον κήπο της έπαυλής τους, έχοντας μεταμορφώσει το γεγονός μέσα της σε κάτι μαγικό. Η κρέμα ...κόβει όταν μαθαίνει για τον θάνατο, το ίδιο απόγευμα, λίγο πριν αρχίσει η γιορτή, ενός νεαρού εργάτη στην κοντινή φτωχογειτονιά. Η κοπελίτσα γνωρίζοντας εξ επαφής την «άλλη πλευρά» της ζωής, όταν μεταφέρει στην τρώγλη του νεκρού κάποια γλυκά και άνθη, χειρονομία βεβιασμένης αβρότητας της μητέρας της προς την οικογένεια του τελευταίου, μένει με κάποια αρχετυπικά ερωτήματα στα χείλη. Ο αδελφός της Λόρι, όταν αυτή επιστρέφει με μαύρη έκπληξη από την επίσκεψη, δεν μπορεί, βέβαια να της απαντήσει: « Μην κλαις», είπε η ζεστή, τρυφερή φωνή του. «Οχι», έκανε με λυγμούς η Λάουρα. «Ηταν απολύτως υπέροχα. Ομως, Λόρι, ...η ζωή δεν είναι...;», τρεμούλιασε η φωνή της, «δεν είναι...;» Αλλά δεν μπορούσε να εξηγήσει τι είναι η ζωή. Δεν είχε σημασία. Εκείνος είχε καταλάβει. «Ναι, δεν είναι, γλυκό μου...;» είπε ο Λόρι. (Από το ομώνυμο διήγημα της συλλογής)

Δείγμα γραφής της κλασικής πλέον για τα αγγλοσαξονικά γράμματα Κάθριν Μάνσφιλντ (1888- 1923), γεννημένης στη Νέα Ζηλανδία, από μια συλλογή διηγημάτων που είδε το φως πριν η πεζογράφος πεθάνει. Το συγκεκριμένο βιβλίο έπεσε σε θαυμάσια χέρια στα ελληνικά: η Μαρία Λαϊνά κατόρθωσε να μεταδώσει την παλλόμενη μελαγχολία και την ευγενική (ίσως και σωτήρια) ομολογία ήττας απέναντι στην πραγματικότητα που νομίζω ότι διακρίνει την πρόζα τής τόσο αισθαντικής Μάνσφιλντ.

Στα δεκαπέντε, ανόμοια μεταξύ τους σε έκταση, διηγήματα της παρούσης συλλογής κυριαρχούν πορτρέτα γυναικών. Πολλά τα αυτοβιογραφικά στοιχεία που ενοφθαλμίζει η συγγραφέας στις ιστορίες διαφόρων ομοφύλων της. Τα πρόσωπα αυτά, αν και δεν μπορούν να συμφιλιωθούν αρχικά με τους υπαρξιακούς νόμους και τις κοινωνικές συμβάσεις, εντούτοις μοιάζουν να συντονίζουν το αναπνευστικό τους σύστημα στις «ξένες» ατμόσφαιρες με μια τρυφερή εγκατάλειψη, αδύναμα, όπως προείπα, μπροστά στην κυριαρχία μιας Φύσης μυστηριακής μέσα στην απόλυτα ρυθμισμένη ...διαταραχή της.

Ο κόσμος κατά Μάνσφιλντ οργανώνει τις αντιθέσεις του επιφυλάσσοντας ποικίλους ρόλους «κομπάρσων» σε μια παράσταση που μέσα στο ωραίο της παράλογο ξέρει καλά να μοιράζει σκηνές, να υπαγορεύει σημαίνουσες σιωπές και εκκρεμμότητες, να ρίχνει την αυλαία με σοφή ακρίβεια. Κάπως έτσι, τέλος πάντων, μας αφήνει η Κ.Μ. να πιστεύουμε ότι κάνει παιχνίδι η μοίρα με τις ανθρώπινες διαδρομές, σε κάποια τοπία, όπου ειδικότερα κινείται η γυναίκα, σχεδόν μόνη και αυτοφυής.

Το άλλο φύλο, και όταν ακόμα πρωταγωνιστεί («Τα περιστέρια»), τα χαρακτηριστικά του νιώθεις να καθορίζονται από τη βούληση της απρόσιτης γυναίκας, που απορρίπτει τον έρωτα του αρσενικού. Γενικά ο άντρας στα έργα της Μάνσφιλντ, κι όταν δεν είναι πρόδηλα αρνητικός συντελεστής, μένει στο περιθώριο ή απλώς συνοδεύει το κεντρικό πρόσωπο, που είναι γυναίκα και δέκτης των βασικών κραδασμών της πραγματικότητος.

Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι το γυναικείο φύλο πριμοδοτείται άχαρα και στενόκαρδα έναντι της άλλης πλευράς. Δεν διακρίνεις ανάμεσα στα «στρατόπεδα» κάποιες διαχωριστικές, κόκκινες γραμμές: απλώς στη γυναίκα οφείλεται, μοιάζει να λέει ανενδοίαστα η Μάνσφιλντ, μια πιο εξεταστική ματιά, δεδομένης της δραματικότητάς της σε φυσικό και κοινωνικό επίπεδο. Και για του λόγου το ασφαλές σκιτσάρει τις θηλυκές φιγούρες της σε διάφορα «πατρόν».

Η Φύση στο διήγημα «Στον κόρφο» γίνεται ένα απροκάλυπτο πλαίσιο ζωής του θηλυκού, έτσι καθώς περιγράφεται σε απαλούς και θλιμμένους τόνους. Η αναπαραστατική δεξιότητα της Μ. λεπτουργεί δημιουργώντας την πιο ευάγωγη επικοινωνία ανάμεσα στο γενικότερο περιβάλλον και στον γυναικείο ψυχισμό. Στο κομμάτι «Οι κόρες του αείμνηστου συνταγματάρχη» το προηγούμενο σκηνικό περιορίζεται σε ένα αστικό εσωτερικό, όπου τα παραδοσιακά, βρετανικά ήθη υπό μορφήν τέφρας πνίγουν τις δύο γεροντοκόρες, απογόνους του αυστηρού στρατιωτικού, σε ταχυδράμα που η θριλερική του, στο βάθος, υφή θυμίζει Χένρι Τζέιμς.

Στο μόνο πρωτοπρόσωπο διήγημα του βιβλίου, στη «Νεαρή κοπέλα», η άνεση και η κομψότητα της γραφής στην κατάδειξη των ψυχικών και συναισθηματικών αδιεξόδων μιας γυναίκας έχει προοικονομήσει την απαιτητική κινηματογραφική ανάλογη αισθητική.

Η ανθρώπινη πινακοθήκη της Μάνσφιλντ είναι πλούσια, ενώ από το ηχείο αυτής της ιδιαίτερα ευαίσθητης πρόσληψης ακούγονται οι πιο διαφορετικές φωνές. Χωρίς ποτέ να κάνει κοινωνιολογικού τύπου σχόλια, η Μ. μπορεί να διαχειρίζεται τα πιο δημαγωγικά υλικά (π.χ. βλέπε τη «Ζωή της γριάς κυρίας Πάρκερ») με τον πιο διακριτικό τρόπο. Το πιο σίγουρο είναι ότι η άθλια μοίρα κάποιων ταπεινών και καταφρονεμένων στα χέρια άλλων, λιγότερο απαιτητικών συγγραφέων, θα υπέφερε από γλυκασμούς και ρητορείες. Ομως η Μ., που διαθέτει κοινωνικές κεραίες, γιατί δεν βάζει παρωπίδες απέναντι στην ταξικότητα, έχει εντούτοις ως στόχο πάντα την καρδιά του προβλήματος. Δηλαδή το πάσχον υπαρξιακά άτομο, που δοκιμάζεται κάτω από κάθε είδους συνθήκη. Οπότε αντιλαμβάνεσαι το εξωτερικό «ρούχο» να αποβάλλεται και να προτείνονται διαχρονικοί χαρακτήρες, αφού το βλέμμα του παρατηρητή είναι καρφωμένο εντατικά πάνω τους και όχι στην ανεκδοτολογία που τους συνοδεύει.

Και φυσικά το κύριο θέμα της, που λανθάνει υπόκωφα μάλιστα, είναι ο χρόνος, ένα μέγεθος που κατά τον τετριμμένο πια ορισμό όλοι νιώθουμε, αλλά κανείς μας δεν μπορεί να το περιγράψει. Η Μάνσφιλντ στη σύντομη ζωή της ανέλαβε μέσα από την, πυρετώδη σε ρυθμούς γραφής και πεδία βάθους, πρόζα της να προσεγγίσει αυτό το φαινόμενο, προσπαθώντας να συγκρατήσει εικόνες διαφεύγουσες και εσωτερικές, αδιόρατες μετακινήσεις. Ταυτόχρονα μελαγχολικός λάτρης της ζωής, δεν καθηλώθηκε σε νοσταλγικές, ρετρό αναπολήσεις, αλλά ενδιαφέρθηκε πρωτίστως να συνθέσει παρτιτούρες για τη θηλυκή υπόθεση, για τη χαρά τού υπάρχειν, ως μια ιδιαίτερη μονάδα, ως γυναίκα, που ακουμπά πιο σταθερά στο φαινόμενο του βίου, αφήνοντας πίσω της κείμενα σαν σύντομα αντάτζιο για ανεκπλήρωτα αισθήματα και ανολοκλήρωτες ηδονές.

Εντυπωσιάζει ακόμα η οικονομία της, η σοφή «διαρρύθμιση» των χώρων της. Ελεγε για τον Τσέχοφ ότι κακώς έχει ειπωθεί ότι αν του δινόταν περισσότερος χρόνος θα έγραφε πιο ολοκληρωμένα, ότι δήθεν «θα περιέγραφε τη βροχή, και τη μαμή και τον γιατρό να πίνουν τσάι. Η αλήθεια είναι πως μόνον τόσα μπορείς να βάλεις μέσα σε μια ιστορία...». Πόσο δίκιο είχε... Αυτήν, όμως, την αλήθεια δεν την παραδεχόμαστε εύκολα και επιζητούμε να πούμε, μαξιμαλιστικά, όσα περισσότερα μπορούμε. Φαινόμενα των καιρών...



ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 09/02/2007