Ανθρωπογνωσία και ηθική στον Όμηρο Ιλιάδα

Η ηρωική ποίηση, υμνώντας το κατορθώματα των δικών μας ηρώων, υιοθετεί κατά κανόνα τη δική μας προοπτική ως αυτονόητη και δίκαιη. Γενικότερα, οε ποια χώρα η φιλοπατρία και η ανδρεία δεν θεωρούνιαι ύψιστες αρετές: Ο Όμηρος, παρ' όλον που σέβεται αυτή την πραγματικότητα, βλέπει και τα αποτελέσματά της. Απομυθοποιεί τη δική μας πλευρά τοποθετούμενος και στη θέση των αντίπαλων: και αυτοί είναι ανδρείοι, είναι άνθρωποι ίδιοι με εμάς.


Στην προομηρική παράδοση ο Αχιλλέας ήταν για την παλληκαριά του, των "Αχαιών ο πρώτος": σκότωνε τους πιο πολλούς Τρώες. Αλλά περισσότερη δόξα τού άξιζε επειδή θα χανόταν νέος. Ο Όμηρος όμως δεν θεωρεί τη δόξα αρκετό αντίβαρο για να χαθεί ένας άνθρωπος και μέσα από τον πρόωρο θάνατο του ήρωα θα ανατάμει την πράγματικότητα του ίδιου του πολέμου.


Γιατί πολεμά ο Αχιλλέας: Παρ' όλον που προσπαθεί να πιαστεί από τη ζωή, πρέπει να κάνει το καθήκον του, να δείξει την ανδρεία του διότι μόνο έτσι η κοινωνία τον δέχεται. Υλοποιεί την ηρωική ιδεολογία αποτελώντας και το θύμα της: όταν θα θριαμβεύσει σκοτώνοντας τον μεγάλο αντίπαλο Έκτορα, θα φτάσει και το δικό του τέλος.


Αν τον Αχιλλέα τον χρησιμοποιεί η κοινωνία στους πολεμικούς σκοπούς της, ο ίδιος είναι ανεύθυνος; Δύο δρόμοι ανοίγονται μπροστά του (ραψωδία Ι): να πεθάνει νέος και να κερδίσει τη δόξα ή να μακροημερεύσει με την οικογένεια του άσημος στον τόπο του: θα τον καθορίσει η "κατάσταση" μέσα στην οποία βρέθηκε ή θα αποφασίσει ο ίδιος κυρίαρχα;


Ο Όμηρος δεν μιλά με έννοιες όπως οι φιλόσοφοι, αλλά με γεγονότα - όπως οι αθηναίοι Τραγικοί. Γι' αυτό εκθέτουμε με συντομία τη σειρά των εξελίξεων προσπαθώντας να βρούμε τα νοήματά τους.