Πλάτωνας όχι Πρόζακ!

Αυτό το βιβλίο βασίζεται στους μεγαλύτερους φιλόσοφους και στις σημαντικότερες φιλοσοφικές θεωρίες της ιστορίας για να σας δείξει πώς να προσεγγίζετε τα σημαντικά θέματα της ζωής σας. Ασχολείται με τα προβλήματα που όλου αντιμετωπίζουν: το χειρισμό των ερωτικών σχέσεων, την ηθική διαβίωση, την αντιμετώπιση του θανάτου, την αλλαγή καριέρας και την εύρεση νοήματος στη ζωή. Δεν έχουν όλα τα προβλήματα λύση αλλά, ακόμα και αν δεν μπορεί να βρεθεί λύση, υπάρχει ένας τρόπος χειρισμού τους έτσι ώστε να μπορούμε να συνεχίσουμε τη ζωή μας. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, είτε λύνοντας είτε αντιμετωπίζοντας τα προβλήματα, αυτό το βιβλίο μπορεί να σας καθοδηγήσει: αντί να προσφέρει επιφανειακές ή σχετιζόμενες με την παθολογία ψευδοϊατρικές προσεγγίσεις του τύπου της Νέας Εποχής, παρουσιάζει δοκιμασμένη από το χρόνο γνώση ειδικά προσαρμοσμένη στο να σας βοηθήσει να ζήσετε με πληρότητα και ακεραιότητα σε έναν όλο και πιο προκλητικό κόσμο.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Αυτή είναι η πρώτη και η κύρια διαφορά ανάμεσα στους φιλόσοφους, τους λογοτέχνες και τους δερματολόγους. Οι τελευταίοι, οι οποίοι ασχολούνται με σπυριά, εκζέματα και αλοιφές για εξωτερική χρήση, χρειάζονται άδεια εξασκήσεως του επαγγέλματος την οποία αποκτούν αφού μαθητεύσουν σε μια ειδική σχολή και κριθούν από άλλους οι οποίοι γνωρίζουν, κατά τεκμήριο, καλύτερα τη σχέση των σπυριών, των εκζεμάτων με τις αλοιφές που είναι κατάλληλες μόνο για εξωτερική χρήση.

Κανείς δεν έγινε φιλόσοφος επειδή πέρασε επιτυχώς τις εξετάσεις της Φιλοσοφικής Σχολής - αν και μερικοί πιστεύουν ότι μπορούν να γίνουν λογοτέχνες παρακολουθώντας μαθήματα «δημιουργικής γραφής», όμως αυτό είναι άλλο θέμα.

Ήταν η βασική σκέψη που είχα κάνει πριν από μερικά χρόνια όταν είχα διαβάσει στο περιοδικό «Εξπρές» ένα μεγάλο ρεπορτάζ για τη λειτουργία των φιλοσοφικών καφενείων στο Παρίσι. Είχα διαβάσει τότε ότι για τη λειτουργία τους δεν απαιτούνταν πολλά πράγματα: έφτανε ένα καφενείο, ένας φιλόσοφος και μερικοί απλοί άνθρωποι οι οποίοι θέλουν «να το φιλοσοφήσουν».

Και καλά το καφενείο και οι «απλοί άνθρωποι». Ο φιλόσοφος όμως; Πού βρίσκει κανείς φιλοσόφους την σήμερον ημέρα; Πώς ντύνονται, πώς περνούν τον καιρό τους, τι γνώμη έχουν για την κίνηση στους δρόμους, τα έργα των Ολυμπιακών Αγώνων ή το διαζύγιο της Μαίρης και του Γιώργου;

Την απάντηση την πήρα από τον ογκώδη τόμο που φέρει τον τίτλο «Πλάτωνας, όχι Πρόζακ!». Ο φιλόσοφος είναι ένας άνθρωπος ο οποίος έχει διαβάσει όλη τη φιλοσοφία και έχει την ικανότητα να απαντήσει σε οποιοδήποτε ερώτημα του θέσεις ανά πάσα στιγμή με μία «σκέψη» η οποία και θα αποτελεί τη λύση του προβλήματος που θέτει το εν λόγω ερώτημα. Μη βιάζεστε, γιατί δεν φτάνει μόνο αυτό. Θα πρέπει οι απαντήσεις του να είναι τόσο καίριες, ώστε να μην είσαι εσύ αναγκασμένος να μπεις στον κόπο να διαβάσεις φιλοσοφία, αφού κατά τεκμήριο όταν αντιμετωπίζεις επείγοντα προβλήματα δεν έχεις τον χρόνο να διαβάσεις.



Περί ανάγνωσης



Αν ας πούμε κάποιος έχει πρόβλημα με τους ποιητές - δεν τους χωνεύει, τον ενοχλούν, ή απλώς δεν τους καταλαβαίνει - δεν έχει νόημα να του πεις «διάβασε την αρχή από το Δέκατο Βιβλίο της Πολιτείας του Πλάτωνα». Θα πρέπει να του αναφέρεις τα χωρία όπου ο εν λόγω φιλόσοφος εξηγεί γιατί πρέπει να εξορισθούν συλλήβδην όλοι από το ιδανικό του πολίτευμα για να καταλάβει ο άνθρωπος. Στη σελ. 20 τού «Πλάτωνας όχι Πρόζακ», ο συγγραφέας λέει ρητά ότι δεν πρέπει να διαβάσουμε την Πολιτεία. Αρκεί να διαβάσουμε το δικό του βιβλίο.

Ένας φιλόσοφος όμως δεν είναι απλώς διαβασμένος. Πρέπει και να ξέρει ως πού «τον παίρνει», πού σταματούν οι αρμοδιότητες της δικής του ειδικότητας και πού αρχίζουν οι αρμοδιότητες των άλλων ειδικών. Σε πολλούς, όπως λέει πάντα ο συγγραφέας, είναι καλύτερο να τους χορηγήσεις Πρόζακ παρά Νίτσε. Πριν αρχίσει να φιλοσοφεί με το υποψήφιο θύμα του, ο φιλόσοφος θα πρέπει να κάνει τη σωστή διάγνωση - αν ο άνθρωπος είναι κατάλληλος για θύμα ή όχι.

Γιατί αν δεν το καταλάβατε ώς τώρα, ήρθε η ώρα να του πούμε ανοιχτά: η φιλοσοφία είναι μέθοδος ψυχοθεραπείας και ο φιλόσοφος είναι ένα είδος ψυχοθεραπευτή ο οποίος με τις κατάλληλες παραπομπές μπορεί να απαντήσει σε ερωτήματα, να λύσει κόμπους και να αποτρέψει την περαιτέρω εξάπλωση της νόσου. Μετά την ήττα των ιδεολόγων του μαρξισμού-λενινισμού, των ιερέων του χριστιανισμού και του φροϋδισμού, η μόνη λύση που μας μένει είναι η φιλοσοφία.



Παραδείγματα



Η Σόνια για παράδειγμα ξεπέρασε το πρόβλημα που είχε με τη μητέρα της με μία δόση Αριστοτέλη και ένα τσιτάτο Πρωταγόρα, ενώ στη Μάργκαρετ, η οποία αντιμετώπιζε το φοβερό μεταφυσικό πρόβλημα για το αν τα παιδιά της έπρεπε να δουλεύουν για να βγάζουν χαρτζιλίκι ή όχι, χρειάστηκε και λίγος Νίτσε, εκτός από τον πανταχού παρόντα Αριστοτέλη και εκείνον τον παμπόνηρο Κομφούκιο ο οποίος κατάφερε να γλιτώσει από τον μαοϊσμό και τη μορφωτική επανάσταση.



Για να σοβαρευτούμε όμως.



Όση καλή θέληση κι αν διαθέτεις, είναι πολύ δύσκολο να πάρεις το παρόν πόνημα στα σοβαρά - ο Πίτερ Σέλλερς θα είχε κάνει θραύση στον ρόλο του φιλόσοφου-θεραπευτή. Όμως, από την άλλη, δεν μπορείς να αγνοήσεις το φαινόμενο του οποίου σύμπτωμα αποτελεί η λογική που διέπει το «Πλάτωνας, όχι Πρόζακ!». Κοιτάζοντάς το είχα πράγματι την εντύπωση ότι κάποιος μου περιγράφει με εξαιρετική ακρίβεια το είδος της πνευματικής μετάλλαξης που μας οδηγεί στο νεφέλωμα του Νέου Μεσαίωνα. Όλοι το φοβόμαστε, όλοι το αισθανόμαστε να έρχεται, όμως δυσκολευόμαστε να το περιγράψουμε γιατί μας λείπουν οι κατάλληλες λέξεις.

Σκεφτόμουν ακόμη ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι για να απαγορεύεις τη σκέψη. Μπορείς να καις τα βιβλία, όπως έκανε η χριστιανική Εκκλησία στον Μεσαίωνα, οι ναζί τον εικοστό αιώνα και η απολυταρχική εξουσία στο κινηματογραφικό αριστούργημα του Τρυφώ, το Φαρενάιτ 451. Μπορείς να στέλνεις τους συγγραφείς στα γκουλάγκ, όπως έκανε η σοβιετική εξουσία, ή να τους ρίχνεις φυλακή, όπως κάνει ακόμη ο Κάστρο, για να μην αγνοήσουμε και το σύστημα της άγρυπνης παρακολούθησης από τον Μεγάλο Αδελφό στο 1984 του Όργουελ.

Μπορείς όμως να ακυρώσεις τη σκέψη μετατρέποντάς τη σε χρήσιμο εργαλείο «do it yourself» - κάτι ανάμεσα σε πολυκατσάβιδο και αντιβιοτικό. Δεν ξέρω τι απ' όλα είναι το χειρότερο. Εκείνο που ξέρω είναι ότι όλες αυτές οι μέθοδοι, από το σύγχρονο μάρκετινγκ ώς τις μεσαιωνικές πυρές, προσπαθούν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο να αποδείξουν ότι η ανάγνωση είναι είτε άχρηστη είτε βλαβερή αφού η σκέψη μπορεί κάλλιστα να αντικατασταθεί είτε από τα τσιτάτα της Γραφής είτε από τα τσιτάτα του μαρξισμού-λενινισμού είτε από τα θεραπευτικά τσιτάτα του Πλάτωνα.

Κι εκείνο που ξέρω είναι ότι όσο κρατούσα στα χέρια μου το πόνημα αυτό αναλογιζόμουν με ευγνωμοσύνη τον καθηγητή μου που μπήκε στην τάξη στην αρχή της σχολικής χρονιάς - Δευτέρα Γυμνασίου πηγαίναμε τότε - για να μας μάθει να ψελλίζουμε τις πρώτες φράσεις στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών.



ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΤΑ ΝΕΑ, 03-05-2003