Έγκλημα στο Κολωνάκι ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

Το «Έγκλημα στο Κολωνάκι», το πρώτο μυθιστόρημα που δημοσίευσε ο Μαρής με το πραγματικό του όνομα (Γιάννης Τσιριμώκος) το 1953, αρχίζει με το τηλεφώνημα που δέχεται στην άγρια νύχτα ο ζωγράφοςΚαρνέζης από τον χρηματιστή Φλωρά. Όταν η καμαριέρα βρίσκει τον ζωγράφο νεκρό στο διαμέρισμά του στην οδό Σκουφά, η καλή αθηναϊκλη κοινωνία αναστατώνεται και οι υποψίες βαραίνουν τον χρηματιστή. Η αστυνομία δείχνει απρόθυμη να ερευνήσει περαιτέρω την υπόθεση, ώσπου δράση θα αναλάβει ο αστυνόμος Μπέκας και ο δημοσιογράφος Μακρής, το άλτερ έγκο του συγγραφέα…
Οι ήρωες του Μαρή κινούνται στα «καλά προάστια» της Αθήνας αλλά και στις εργατικές συνοικίες της πρωτεύουσας και του Πειραιά. Η συναρπαστική δράση εκτυλίσσεται σε καμπαρέ, σε γραφεία εφημερίδων και στα μυθικά καφενεία της εποχής: «Βυζάντιον», «Ζαχαράτος», «Φλόκας» και «Ζόναρς».


ΚΡΙΤΙΚΗ



Καθώς συμπληρώθηκαν είκοσι χρόνια από τον θάνατο του Γιάννη Μαρή (13 Νοεμβρίου 1979) ο εκδοτικός οίκος Ατλαντίς προχωρεί στην έκδοση μερικών ακόμη μυθιστορημάτων του ώστε να ολοκληρωθούν τα άπαντα του συγγραφέα. Δεδομένου ότι δεν προβλέπονται οιουδήποτε είδους εκδηλώσεις για την επέτειο, τούτο το κείμενο ας αποτελέσει έναν μικρό φόρο τιμής στον εισηγητή του αστυνομικού μυθιστορήματος στην Ελλάδα, τον ανατόμο της μετεμφυλιακής αθηναϊκής κοινωνίας. Είναι γνωστό ότι ενόσω ζούσε το έργο του Μαρή άφηνε αδιάφορη την κριτική, ενώ η διανόηση, κατά παράδοση αριστερή, στεκόταν περιφρονητικά απέναντί του. Είχε καταπιαστεί με τα «ελαφρά» αναγνώσματα και αυτό το «έγκλημα» τον τοποθετούσε αυτόχρημα στην παραλογοτεχνία. Σήμερα όμως το όνομά του εξακολουθεί να είναι σημείο αναφοράς, ενώ ο ήρωάς του, ο θρυλικός αστυνόμος Μπέκας, παραμένει μια εμβληματική λογοτεχνική φιγούρα, φαινόμενο μοναδικό στη χώρα μας (αν εξαιρέσουμε τον Καζαντζάκη με τον Ζορμπά του, ποιος άλλος συγγραφέας το έχει επιτύχει αυτό;). Περιοδικά του κάνουν αφιερώματα, φιλόλογοι προβαίνουν σε ανακοινώσεις σε συνέδρια, γράφονται γι' αυτόν άρθρα και ειδικοί αναλύουν το έργο του. «Υπάρχει μια μαγεία στην ανάγνωση του Μαρή που αναζητά την ερμηνεία της» τονίζει ο Β. Τσοκόπουλος («Διαβάζω», αρ. 356, Οκτώβριος 1995), για να προσθέσει ότι «τυπολογικά η γραφή του Μαρή έχει συγγένειες με τον Καραγάτση».

Ο Μαρής υπήρξε ο δημιουργός της σχολής ελλήνων αστυνομικών συγγραφέων που σημάδεψαν τις δεκαετίες του '50 και του '60. Εκτός ίσως από τον Νίκο Μαράκη, αστυνομικό συντάκτη στο «Βήμα» και στα «Νέα», τον δημιουργό του αστυνόμου Τζιμ Κάρβα που ως χαρακτήρας στηρίζεται στον Λέμι Κόσιον, πράκτορα του FBI, δεν είχαν όλοι την ίδια μ' εκείνον επιτυχία. Οι σύγχρονοι συγγραφείς που τολμούν να καλλιεργούν και να υπηρετούν το αστυνομικό ανάγνωσμα οφείλουν πολλά σε αυτό τον πρωτοπόρο, αφού τους έχει επηρεάσει τόσο στη θεματολογία όσο και στην ανάπτυξη της πλοκής (κάποιοι εξ αυτών το δηλώνουν και δημοσίως). Ο Ανδρέας Αποστολίδης στο τελευταίο του βιβλίο Αστυνομικές ιστορίες για πέντε δεκαετίες και στο διήγημα «Ποιος σκότωσε το Μάνθο Χαραλαμπίδη;» θέτει ως υπότιτλο την εξής φράση: «Διακοπές στην Ύδρα» του Γιάννη Μαρή.

Από όλους τους ανθρώπινους χαρακτήρες που έπλασε ο Μαρής (δημοσιογράφους, εφοπλιστές, βιομηχάνους, αρχιτέκτονες, ηθοποιούς, ζωγράφους κ.ά.) ο πιο ολοκληρωμένος βέβαια είναι ο Μπέκας, ο κοντόχοντρος αστυνομικός με το μουστάκι α λα Χίτλερ, με το παλιομοδίτικο κοστούμι και το δήθεν νυσταγμένο βλέμμα, που θυμίζει συνοικιακό μπακάλη. Φτιαγμένος στα πρότυπα του αστυνόμου Μεγκρέ, ο Μπέκας είναι τίμιος, επίμονος, οξυδερκής και σκληρός όταν οι περιστάσεις το απαιτούν. Στα τέσσερα μυθιστορήματα που παρουσιάζονται εδώ ­τα αρτιότερα­ ο Μπέκας πρωταγωνιστεί στα δύο, στο τρίτο εμφανίζεται στο τέλος, ενώ από το τέταρτο απουσιάζει εντελώς.

Το «Έγκλημα στο Κολωνάκι» αρχίζει με το τηλεφώνημα που παίρνει ο ζωγράφος Καρνέζης από έναν φίλο του, τον χρηματιστή Φλωρά. Όταν η καμαριέρα του βρίσκει τον ζωγράφο νεκρό στο διαμέρισμά του στην οδό Σκουφά ­του έχουν σπάσει το κεφάλι με μικρό χάλκινο άγαλμα του Ερμή του Πραξιτέλη­, η καλή αθηναϊκή κοινωνία αναστατώνεται και οι υποψίες πέφτουν πάνω στον χρηματιστή. Όλα δείχνουν ότι πρόκειται για έγκλημα τιμής, ένα συνηθισμένο έγκλημα πάθους, φαινόμενο πολύ συνηθισμένο στην Αθήνα του '50. Η αστυνομία έχοντας στα χέρια της τον βασικό ύποπτο δεν θέλει να προχωρήσει σε περαιτέρω έρευνες για την ανακάλυψη του δολοφόνου, κάτι που αναγκάζεται να κάνει ένας ιδιώτης, ο γιος του προφυλακισμένου, συνεπικουρούμενος από μια νεαρή γυναίκα. Με τον Μπέκα να μπαίνει δυναμικά στο παιχνίδι, μαζί με τον φίλο του, τον δημοσιογράφο Μακρή ­το alter ego του συγγραφέα­, η υπόθεση ξεκαθαρίζει αποδεικνύοντας ότι παρά τις αρχικές ενδείξεις το έγκλημα δεν είχε κίνητρο το πάθος αλλά το συμφέρον.

Ο Μαρής αρχίζει τη συγγραφική του καριέρα βάζοντας τους αστούς ήρωές του να περιπλανώνται στους δρόμους της Αθήνας, του Πειραιά και κάποιων εργατικών συνοικιών και να συναγελάζονται με αξιοσέβαστα και μη πρόσωπα, γαλλίδες χορεύτριες, ζιγκολό, πλούσιες κυρίες που μοιχεύονται, ενώ δεν παραλείπει να εμφανίσει και αμερικανούς στρατιώτες που διασκεδάζουν ­ η Ελλάδα τότε είχε περιέλθει οριστικά στην αμερικανική σφαίρα επιρροής. Καμπαρέ, γραφεία εφημερίδων, βιβλιοπωλεία, καφενεία («Βυζάντιον», «Ζαχαράτος», «Φλόκας», «Zonar's») είναι οι χώροι όπου εκτυλίσσεται η δράση, η οποία ενίοτε μεταφέρεται με τη μέθοδο του φλας μπακ στην κατοχική Αθήνα. Στο αρχετυπικό αυτό μυθιστόρημα υπάρχουν όλα τα βασικά στοιχεία της αστυνομικής λογοτεχνίας, εκείνα που συναντώνται συχνότερα στα περισσότερα δείγματα του είδους, άρα συνιστάται ενθέρμως σε κάθε εκκολαπτόμενο αστυνομικό συγγραφέα που οφείλει να το μελετήσει ώστε να πάρει ιδέες για να γράψει το δικό του.

Φίλιππος Φιλίππου, ΤΟ ΒΗΜΑ, 14-11-1999