Αρχαϊκή επική ποίηση

Με τον προκείμενο τόμο συμπληρώνεται το ερευνητικό και συγγραφικό πρόγραμμα «Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση» που εκπονήθηκε υπό την αιγίδα του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας και το οποίο συντονίζει ο ομότιμος καθηγητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Δ. Ν. Μαρωνίτης. Στα πλαίσια αυτού του προγράμματος έχουν ήδη εκδοθεί τα βιβλία Α.-Φ. Χριστίδης, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, Θ. Παπαγγελής, Η Ρώμη και ο κόσμος της, Φ. Κακριδής, Αρχαία ελληνική γραμματολογία και Β. Κάλφας & Γ. Ζωγραφίδης, Αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι. Το βιβλίο των Δ. Ν. Μαρωνίτη & Λ. Πόλκα είναι μια εισαγωγή στην αρχαϊκή επική ποίηση, με έμφαση στα δύο ομηρικά έπη, προορισμένη για διαταξική υποστήριξη της διδασκαλίας τους στο Γυμνάσιο.

Η Εισαγωγή ορίζει το ευρύτερο πλαίσιο της ομηρικής ποίησης: Aνιχνεύει την ταυτότητα του Ομήρου και την υποθετική σχέση των ομηρικών επών με την ιστορία. Σχολιάζει το ύφος και τη γλώσσα, τον τρόπο σύνθεσης, εκφοράς και πρόσληψής τους, καθώς και τις αναλογικές ομοιότητες και διαφορές Ιλιάδας και Οδύσσειας.
Το Πρώτο Mέρος αναγνωρίζει τους όρους και προτείνει ορισμούς της ομηρικής αφήγησης. Διακρίνει τον μύθο από την πλοκή των δύο επών και την τεχνική από την τέχνη τους. Παρουσιάζει τους ανώνυμους και επώνυμους αοιδούς της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, που αποτελούν προδρομικά είδωλα των ραψωδών. Συστήνει την παραδοσιακή αοιδή σε σύγκριση και διάκριση προς την εξωτερική αφήγηση του ποιητή και προς τις εσωτερικές διηγήσεις των ηρώων.
Το Δεύτερο Mέρος αναφέρεται στο αφηγηματολογικό πρόβλημα του ρόλου των ομηρικών θεών, αν δηλαδή εκτός από τον θεολογικό τους ρόλο διεκπεραιώνουν και ποιητική αποστολή καθορίζοντας (ή συγκαθορίζοντας μαζί με τον ποιητή) την εξέλιξη του μύθου και κυρίως την πλοκή των ομηρικών επών. Εξετάζεται καταρχήν ο ποιητικός ρόλος των Μουσών και στη συνέχεια των ολυμπίων θεών.
Το Tρίτο Mέρος αφιερώνεται στην ομηρική αρεταλογία. Η αρετή, το αποφασιστικότερο σήμα για το ήθος των ομηρικών ηρώων, oρίζει τη στάθμη του ομηρικού πολιτισμού σε πολεμικό αλλά και σε μεταπολεμικό περιβάλλον. Πυρηνικό στοιχείο, τέλος, της ομηρικής αρετής αναδεικνύεται το κλέος, το οποίο μετασχηματίζεται από την πολεμική και δραματική Ιλιάδα στη μεταπολεμική και μεταδραματική Οδύσσεια.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΡΕΓΚΑΚΟΣ, Καθηγητής στο Τμήμα Φιλολογίας του ΑΠΘ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 24/04/2008