Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού

Ο κομμουνισμός για τον Μαρξ, λοιπόν, δεν είναι η ελευθερία καθ' εαυτή, αλλά δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την ελευθερία, αφού η ελευθερία σημαίνει πάνω απ' όλα ΕΥΘΥΝΗ. Ο κομμουνισμός καθ' εαυτός μπορεί να πάρει και αυταρχικές μορφές. Αυτός ο κομμουνισμός το μόνο που καταφέρνει είναι να πνίγει την αυτενέργεια της κοινωνίας και να διαιωνίζει την ατομική και κοινωνική ετερονομία.
Το πέρασμα από την κοινωνία των ιδιωτών στην ανθρώπινη κοινωνία, από τις κοινωνικές σχέσεις ανάμεσα στα πράγματα στις ανθρώπινες κοινωνικές σχέσεις, από την αλλοτριωμένη πρακτική στην ανθρώπινη ποίηση, αυτός είναι ο πραγματικός κομμουνισμός.
Κι αυτός ο κομμουνισμός είναι ουσιωδώς αναρχικός, ακόμα κι αν ο Μαρξ δεν το ονόμασε έτσι...