Σουνίτες και Σιίτες

Εδώ και δεκαετίες, στους κόλπους του μουσουλμανικού κόσμου μαίνονται συγκρούσεις που συγκλονίζουν το διεθνές σύστημα. Ο στρατηγικός ανταγωνισμός Σαουδικής Αραβίας και Ιράν, οι εμφύλιες συγκρούσεις στο Ιράκ και τη Συρία, στον απόηχο της Αραβικής Άνοιξης, ή η εμφάνιση του Ισλαμικού Κράτους τη δεκαετία του 2010, είναι εξελίξεις τις οποίες οι Δυτικοί συχνά ανάγουν στο αρχέγονο μίσος ανάμεσα σε σουνίτες και σιίτες, τις δύο μεγάλες «σέχτες» του Ισλάμ. Ωστόσο, κατά κανόνα πρόκειται για μια ανάλυση απλουστευτική, που αγνοεί το πολιτικό πλαίσιο της αναταραχής στη Μέση Ανατολή και, κυρίως, το ιστορικό βάθος των όρων «σουνίτης» και «σιίτης», διάκρισης σχεδόν άγνωστης στη Δυτική κοινή γνώμη πριν από τη δεκαετία του 1970.

Ο John McHugo, πιάνοντας το νήμα από την αρχή, αναλύει την εμφάνιση του σουνιτικού και του σιιτικού Ισλάμ όχι ως τη συγκρότηση δύο χριστιανικού τύπου «αιρέσεων», αλλά ως τη διαμόρφωση, ήδη από τον θάνατο του Μωάμεθ, δύο διακριτών αντιλήψεων για το ποιος δικαιούται να ασκεί τη θρησκευτική εξουσία στη μουσουλμανική κοινότητα. Εξετάζει το κρίσιμο ιστορικό και θεολογικό/νομοκανονικό υπόβαθρο της ενδομουσουλμανικής διαίρεσης, τα χαλιφάτα των Ομμεϋαδών και των Αββασιδών, τη σιιτική αυτοκρατορία των Φατιμιδών, τον μακραίωνο «ψυχρό πόλεμο» ανάμεσα στη σουνιτική Οθωμανική Αυτοκρατορία και το σιιτικό Ιράν, τα πανισλαμικά οράματα των Οθωμανών τον 19ο αιώνα, που δείχνουν να αναβιώνουν στη σύγχρονη Τουρκία, την εμφάνιση του πολιτικού Ισλάμ, τη χειραγώγηση της θρησκείας από τα πολιτικά καθεστώτα στη Μέση Ανατολή, την Ιρανική Επανάσταση του 1979, τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ και τη Δυτική παρουσία στη Μέση Ανατολή τον 20ό και τον 21ο αιώνα. Η συνθετική αυτή αφήγηση ξεδιαλύνει όρους όπως ισμαηλίτες, ασσασίνοι, δρούζοι, αλαουίτες, σούφι, ουαχαμπίτες κ.ά., και αναδεικνύει όλες τις όψεις της διαίρεσης –θρησκευτικές, πολιτικές, κοινωνικές– σε βάθος χρόνου, προσφέροντας στον αναγνώστη ένα μοναδικό κλειδί για να ερμηνεύσει το παρελθόν, το παρόν και την προοπτική του σημερινού Ισλάμ.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Κατάλογος χαρτών
Γλωσσάρι
Πρόλογος

ΜΕΡΟΣ Α΄

Στην αρχή: όταν ακόμη δεν υπήρχαν σουνίτες και σιίτες
Το Ισλάμ αντιμέτωπο με τον εμφύλιο πόλεμο
Περί Ομεϋαδών και Αββασιδών
Η διαίρεση μεταξύ σουνιτών και σιιτών
Περί ισμαηλιτών, ασσασίνων, δρούζων, ζαϊντιτών, γνωστικών σιιτών, αλαουιτών και σούφι
Πώς το Ιράν έγινε σιιτικό
H Οθωμανική Αυτοκρατορία, η Ινδία και η μουσουλμανική Μεταρρύθμιση

ΜΕΡΟΣ Β΄
Ο μακρύς 19ος αιώνας και η έλευση της Δυτικής κυριαρχίας
Μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων
Το γύρισμα της παλίρροιας
Η Ιρανική Επανάσταση και ο πόλεμος Ιράν-Ιράκ
Από την Ιρανική Επανάσταση στην εισβολή στο Ιράκ το 2003
Διευρύνοντας το ρήγμα
Η οικογένεια του Προφήτη
Οι δώδεκα Ιμάμηδες
Ευχαριστίες
Σημειώσεις
Βιβλιογραφία
Πηγές και περαιτέρω ανάγνωση
Ευρετήριο
Κατάλογος χαρτών
Η Αραβία την εποχή του Μωάμεθ
Οι αραβικές κατακτήσεις υπό την ηγεμονία των Ρασιντούν και των Ομεϋαδών
Χάρτης του Ιράν και των γειτονικών χωρών, με τις κυριότερες πόλεις και σύγχρονα πολιτικά σύνορα
H Oθωμανική Αυτοκρατορία στη μέγιστη έκτασή της
Κύριες ισλαμικές χώρες με περιοχές όπου σημειώνεται σουνιτική και σιιτική πληθυσμιακή υπεροχή