Η αναδιοργάνωσις της Γεροντικής Μητροπόλεως Εφέσου

Η επιστημονική ενασχόλησις με ζητήματα της συγχρόνου εκκλησιαστικής ιστορίας τυγχάνει μία διαρκής πρόκλησις δια την εις βάθος κατανόησιν της συμβολής της Εκκλησίας εις την διαμόρφωσιν των νέων κοινωνικοπολιτιστικών δεδομένων εκάστης εποχής, αμέσως συνδεδεμένων μετά της πολυκύμαντου και αλιπλήκτου πορείας του Γένους των Ρωμιών. Όταν, μάλιστα, αύτη η προσπάθεια σχετίζηται μετά της προσεγγίσεως της δράσεως της Πρωτοθρόνου Εκκλησίας, του Οικουμενικού Πατριαρχείου, εις μίαν πολύπαθον περιοχήν, ως είναι η Μικρά Ασία, και δη κατά την περίοδον εκείνην των αρχών του 20ού αιώνος, ήτις εχαρακτηρίζετο από την δριμείαν και κλιμακουμένην ανταγωνιστικήν διάθεσιν μεταξύ αντιπάλων εθνικιστικών ιδεολογιών οίτινες διεξεδίκουν εθνικόν λόγον και πολιτικόν ρόλον εις τα εδάφη της υπό κατάρρευσιν τελούσης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το εγχείρημα τυγχάνει άκρως συναρπαστικόν και το ταξίδιον προς την ολοκλήρωσιν της σχετικής ερευνητικής και συγγραφικής ενασχολήσεως εύδρομον.
Η αναδιάταξις του εθνοθρησκευτικού χώρου της οθωμανικής διοικήσεως αποτελεί, πλέον, κατά τα τελευταία έτη, αντικείμενον ενδελεχούς και συστηματικοποιημένης επιστημονικής προσεγγίσεως. Η περίπτωσις της αναδιοργανώσεως της Επαρχίας Εφέσου κατά το πρώτον τέταρτον του παρελθόντος αιώνος, και δη η προσέγγισις του Εφεσιακού ή Κυδωνιακού Μητροπολιτικού ζητήματος, αποτελεί χαρακτηριστικήν περίπτωσιν αντανακλαστικής αναπροσαρμογής της κεντρικής εκκλησιαστικής διοικήσεως εις τα αιτούμενα των καιρών, εις την προσπάθειαν να αντιμετωπισθώσι τα νέα δεδομένα άτινα ανέκυπτον εντός του πλαισίου μιας εν εξελίξει ιστορικής και τραυματικής εν ταυτώ εθνοποιηπκής κοσμογονίας.
Εκ ταύτης της θέσεως, θα ήθελον, εν πρώτοις, να εκφράσω την οφειλομένην μοι ευγνωμοσύνην προς την Α. Θειοτάτην Παναγιότητα, τον Οικουμενικόν Πατριάρχην κ.κ. Βαρθολομαίον, τον εισελθόντα, χάριτι Θεού, από έτους και πλέον, εις την τετάρτην δεκαετίαν της ευκλεούς και ανεπανάληπτου εξ ιστορικής σκοπιάς πατριαρχίας Του, τη ευλογία του Οποίου εξεπονήθη η παρούσα μελέτη. [...]