0
Your Καλαθι
Ο λεξιλάγνος
Έκπτωση
30%
30%
Περιγραφή
... Πώς μπορούσα να αγαπάω έτσι κάποιαν που ποτέ δεν θα μπορούσα να δω ή να γνωρίσω, εκείνο ακριβώς το πρόσωπο που πάνω απ' όλα τα άλλα ήταν για μένα το πιο μακρινό, το περισσότερο μοιραία διαχωρισμένο; Ποιοί φοβεροί καημοί, που ακόμα δεν είχα νιώσει, δεν μου είχαν ακόμα αποκαλυφτεί, μου επιφυλάσσονταν με όλα τούτα; 'Ηταν μήπως αυτή η τιμωρία, η εξιλέωση, το τέρμα, η μαύρη τρύπα μέσα στην οποία στο τέλος θα εξαφανιζόμουν; Ακόμα και τότε όμως, ήξερα ότι από τον εαυτό μου δεν θα εξαφανιζόμουν. Θα συνέχιζα την άφθαρτη πορεία μου, μέρα με την μέρα, εβδομάδα με τη βδομάδα, χρόνο με το χρόνο, και δεν θα κατέρρεα και κανείς ποτέ δεν θα άκουγε τα ουρλιαχτά μου. Αυτό ήταν το χειρότερο απ' όλα. Και μ' αυτή τη χειρίστη κατάσταση ήταν συνυφασμένο το γεγονός και το θαύμα του έρωτα, με όλη του την τρυφεράδα και τα οράματά του και την αγνή του χαρά...
ΚΡΙΤΙΚΗ
Ο «Λεξιλάγνος», το 17ο μυθιστόρημα της Αγγλίδας Αϊρις Μέρντοχ (1919-1999), γράφτηκε το 1975, και διαθέτει πληθωρική αφήγηση, περίτεχνη πλοκή και αλησμόνητους χαρακτήρες, που το κάνουν να υπερέχει από ένα κοινό μυθιστόρημα ιδεών. Εδώ, όπως και σε άλλα μυθιστορήματά της, παρουσιάζονται οι συγγραφικές της εμμονές μαζί με το αίτημα της υπέρβασης του εαυτού. Οι χαρακτήρες της πάλλονται από τα συναισθήματά τους και από μια αγωνιώδη αναζήτηση, αναζήτηση που παίρνει συχνά το πρόσωπο του απόλυτου έρωτα ή μιας ιδέας που συνήθως αποβαίνει καταστρεπτική. Σε όλο της, το έργο, υπάρχουν πλήθος βασανισμένων καλλιτεχνών, άνθρωποι που πασχίζουν να δημιουργήσουν έναν κόσμο πέρα από τον καθημερινό, να συμφιλιωθούν με την πραγματικότητα και τον εαυτό τους, χαρακτήρες που βασανίζονται από το προσωπικό τους δράμα, όπως για παράδειγμα ο μυθιστοριογράφος στο «Μαύρο πρίγκιπα» ή ο ποιητής στο «Ονειρο του Μπρούνο». Στον «Λεξιλάγνο» όμως, ο κεντρικός ήρωας, Χίλαρι Μπερντ είναι ένας καλλιτέχνης δίχως τέχνη, ο οποίος επιθυμεί και πασχίζει να κάνει τον κόσμο να συμμορφωθεί με τα σχέδιά του. Η πραγματικότητα όμως και η ζωή πάντα σχεδόν του αντιστέκονται και μόνο προς το τέλος της αφήγησης συνειδητοποιεί πως η αντίσταση αυτή καθ' αυτή είναι μέρος της δημιουργίας του εαυτού. Το παρελθόν πάντα ελέγχει το παρόν περισσότερο από όσο είναι σε θέση να γνωρίζει, και ο Χίλαρι θα υποταχθεί στο τέλος στην απόλυτη εξουσία μιας μη ελεγχόμενης τάξης η οποία του επιβάλλεται, θα αφεθεί στο αδιόρατο πλάνο μιας ζωής στην οποία δεν υπάρχει λύτρωση -θέμα για το οποίο η Μέρντοχ έχει μιλήσει πειστικά και σε άλλα μυθιστορήματά της.
Η επανάληψη ως τιμωρία
Ο Χίλαρι Μπερντ είναι ένα νόθο παιδί που μεγάλωσε κάπου στο Βορρά με μια άσπλαχνη θεία και μια ανήμπορη μικρή αδελφή. Τα θλιβερά παιδικά του χρόνια τού δημιούργησαν θυμό και οργή για τον κόσμο. Στην εφηβεία ανακαλύπτει πως διαθέτει μια ιδιαίτερη ικανότητα που τον μεταμορφώνει: μπορεί να χειρίζεται τις λέξεις, μαθαίνει εύκολα ξένες γλώσσες και η οικειότητα που δημιουργεί μαζί τους τον καθιστά έναν ικανότατο γραμματολόγο. Διαβάζει ποίηση, όχι για την απόλαυση αλλά για τις λέξεις και τη γραμματική. Εύκολα αποκτά ακαδημαϊκούς τίτλους και αρχίζει την καριέρα του στην Οξφόρδη, όπου και δημιουργεί καινούργιες φιλίες. Αλλά η ιδιοσυγκρασία του δεν αντέχει για πολύ μια τέτοια τάξη. Η πανεπιστημιακή του καριέρα τερματίζεται καταστροφικά, μετά την ερωτική του περιπέτεια με τη γυναίκα του φίλου και συναδέλφου του Γκάναρ Τζόπλινγκ, το θάνατο της οποίας προκάλεσε άθελά του.
Η αφήγηση αρχίζει είκοσι χρόνια αργότερα. Ο Χίλαρι βρίσκεται στο Λονδίνο και εργάζεται ως υπάλληλος γραφείου όταν το παρελθόν επιστρέφει και τον στοιχειώνει, στο πρόσωπο του Γκάναρ. Τότε, μέσα από την επανάληψη της εμπειρίας προσπαθεί να το διαπραγματευθεί και να εξιλεωθεί στα μάτια του ανθρώπου που είχε βλάψει. Τον αφήνει να τον χειριστεί ως «εργαλείο» και να εκτονώσει πάνω του το συσσωρευμένο θυμό του. Αλλά, η προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεών του με τον παλιό του φίλο δεν τον εμποδίζει από μια ακόμα μοιραία πράξη, την επανάληψη της πρώτης τραυματικής εμπειρίας και έτσι, αντί να θεραπεύσει τις ενοχές του και να λυτρωθεί, ωθείται βαθύτερα μέσα στο τραύμα του.
Μέρες και συναντήσεις
Γύρω από τον Χίλαρι υπάρχουν δευτερεύοντες, εύκολα αναγνωρίσιμοι χαρακτήρες που επιλέγονται κυρίως από τον τρόπο που διεκδικούν μερίδιο στη ζωή και στη σκέψη του. Ολοι εξαρτώνται από αυτόν με έναν ακαθόριστο τρόπο και η σχέση τους μαζί του παρουσιάζεται ανάλογα με το πώς αυτοί χειρίζονται τα διλήμματά του -κάθε μέρα της βδομάδας ο Χίλαρι την περνάει με κάποιον διαφορετικό και την επόμενη βδομάδα τους επισκέπτεται ξανά με τη σειρά. Η Δευτέρα είναι η μέρα του Κλίφορντ Λαρ, έμπιστος του Χίλαρι, ομοφυλόφιλος, με κυνικές απόψεις και απόλυτες θέσεις, τις Τρίτες επισκέπτεται ένα ζευγάρι μεσοαστών συναδέλφων του, τις Τετάρτες τον Αρθρουρ, έναν πράο και άκακο συνάδελφό του και αρραβωνιαστικό της αδελφής του Κριστάλ, που το όνομά της δηλώνει καθαρότητα και διαύγεια. Από την αφήγηση περνάνε πλήθος προσώπων όπως η ερωμένη του Τόμι που παρουσιάζεται εξαρτημένη συναισθηματικά και ελπίζει κάποια στιγμή να την παντρευτεί, το φάντασμα της Αν, πρώτης ερωμένης του Χίλαρι, μια ομάδα συναδέλφων, άχρωμων υπαλλήλων, ο συγκάτοικός του Κρίστοφερ και οι φίλοι του. Ολοι αυτοί συνθέτουν την τοιχογραφία του Λονδίνου της δεκαετίας του '70 με τους χίπις και τη σεξουαλική απελευθέρωση, τους πειραματισμούς με ουσίες, άνθρωποι που οι συντηρητικές τους καταβολές, τα μυστικά και οι ενοχές τους δεν τους επιτρέπουν παρά να μιλούν και να στοχάζονται πάνω στον έρωτα παρά να προωθούν τις επιθυμίες τους.
Στα δίκτυα της πλοκής
Ολα μοιάζουν καλά οργανωμένα, η πλοκή συναρπάζει τον αναγνώστη που αρνείται να εγκαταλείψει το ογκώδες αυτό μυθιστόρημα, αλλά μετά τις 400 σελίδες βλέπουμε πως η Μέρντοχ η οποία έχει σχεδιάσει την ιστορία της σύμφωνα με τους χαρακτήρες και τις συνήθειές τους, δίνει την ευκαιρία στους δευτερεύοντες χαρακτήρες να παρουσιαστούν επαρκώς και να μεταμορφωθούν μέσα από μια ουσιαστική αλλαγή στη ζωή τους ενώ αφήνει τον Χίλαρι, γύρω από τον οποίο διαμορφώνεται η πλοκή, να παραμένει αναλλοίωτος, δέσμιος των αρχικών του διλημμάτων, εκτός από έναν ανεπαίσθητο υπαινιγμό μετατόπισης προς το τέλος του βιβλίου. Η άρνηση και η αντίσταση του ήρωα στην αλλαγή είναι και το πρόβλημα γύρω από το οποίο περιστρέφεται η αφήγηση, πρόβλημα το οποίο παραμένει ανεπίλυτο. Με τη φωνή του ήρωά της, καθώς η ιστορία πλησιάζει προς το τέλος, η Μέρντοχ μας λέει:
«Φυσικά και έχω μετανιώσει για όσα έχω κάνει. Εχω μετανιώσει για όλες αυτές τις λανθασμένες επιλογές με τα καταστροφικά αποτελέσματα... Ολα παρέμειναν για μένα, καταφανώς περιπλεγμένα, η μετάνοια, οι τύψεις, η πικρία, η βιαιότητα και το μίσος. Και ούτε για τραγωδία επρόκειτο. Δεν είχα ούτε την παρηγοριά μιας τέτοιας σκοπιάς των πραγμάτων. Η τραγωδία ανήκει στην τέχνη. Η ζωή δεν έχει τραγωδίες» (σελ. 575).
Η αναζήτηση μιας προσωπικής ηθικής που θα εξάγει από τον καθημερινό κόσμο ένα ιδιωτικό όραμα, μια πίστη όχι θρησκευτική αλλά πίστη που θα βασίζεται στην ανθρώπινη ικανότητα για την επιβολή μιας έστω και προσωρινής τάξης στο χάος, είναι θέμα στο οποίο επανέρχεται η Μέρντοχ, η οποία περιγράφει με μοναδικό τρόπο την αγωνία του ανθρώπου να γνωρίσει το Θεό σε μια εποχή που αμφισβητεί την ύπαρξή του. Αυτή είναι και η σκληρή μοίρα στην οποία καταδικάζει τον ήρωά της. Τον βάζει από την αρχή της αφήγησης να κατέρχεται στην προσωπική του κόλαση και να βασανίζεται από την υποψία πως όλοι γύρω του είναι κάτοχοι μιας αλήθειας στην οποία ο ίδιος δεν έχει πρόσβαση. Ο Χίλαρι, όπως και άλλοι ήρωες σε άλλα μυθιστορήματα της Μέρντοχ, τυφλώνεται από τις ίδιες του τις φαντασιώσεις, καταδιώκεται από τα φαντάσματα που κατασκεύασε, ερωτεύεται παράλογα και παράτολμα, και γοητεύεται από άτομα που περιγράφονται ως ξεχωριστά, σχεδόν υπερφυσικά.
Η Μέρντοχ συνέχισε και στα επόμενα μυθιστορήματά της να περιγράφει την ουτοπική και ψευδαισθησιακή δύναμη του έρωτα, να ανατέμνει τη δύναμή του και να παρασύρει τους χαρακτήρες σε ατέλειωτες χορογραφίες οριακών δοκιμασιών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 04/05/2001
ΚΡΙΤΙΚΗ
Ο «Λεξιλάγνος», το 17ο μυθιστόρημα της Αγγλίδας Αϊρις Μέρντοχ (1919-1999), γράφτηκε το 1975, και διαθέτει πληθωρική αφήγηση, περίτεχνη πλοκή και αλησμόνητους χαρακτήρες, που το κάνουν να υπερέχει από ένα κοινό μυθιστόρημα ιδεών. Εδώ, όπως και σε άλλα μυθιστορήματά της, παρουσιάζονται οι συγγραφικές της εμμονές μαζί με το αίτημα της υπέρβασης του εαυτού. Οι χαρακτήρες της πάλλονται από τα συναισθήματά τους και από μια αγωνιώδη αναζήτηση, αναζήτηση που παίρνει συχνά το πρόσωπο του απόλυτου έρωτα ή μιας ιδέας που συνήθως αποβαίνει καταστρεπτική. Σε όλο της, το έργο, υπάρχουν πλήθος βασανισμένων καλλιτεχνών, άνθρωποι που πασχίζουν να δημιουργήσουν έναν κόσμο πέρα από τον καθημερινό, να συμφιλιωθούν με την πραγματικότητα και τον εαυτό τους, χαρακτήρες που βασανίζονται από το προσωπικό τους δράμα, όπως για παράδειγμα ο μυθιστοριογράφος στο «Μαύρο πρίγκιπα» ή ο ποιητής στο «Ονειρο του Μπρούνο». Στον «Λεξιλάγνο» όμως, ο κεντρικός ήρωας, Χίλαρι Μπερντ είναι ένας καλλιτέχνης δίχως τέχνη, ο οποίος επιθυμεί και πασχίζει να κάνει τον κόσμο να συμμορφωθεί με τα σχέδιά του. Η πραγματικότητα όμως και η ζωή πάντα σχεδόν του αντιστέκονται και μόνο προς το τέλος της αφήγησης συνειδητοποιεί πως η αντίσταση αυτή καθ' αυτή είναι μέρος της δημιουργίας του εαυτού. Το παρελθόν πάντα ελέγχει το παρόν περισσότερο από όσο είναι σε θέση να γνωρίζει, και ο Χίλαρι θα υποταχθεί στο τέλος στην απόλυτη εξουσία μιας μη ελεγχόμενης τάξης η οποία του επιβάλλεται, θα αφεθεί στο αδιόρατο πλάνο μιας ζωής στην οποία δεν υπάρχει λύτρωση -θέμα για το οποίο η Μέρντοχ έχει μιλήσει πειστικά και σε άλλα μυθιστορήματά της.
Η επανάληψη ως τιμωρία
Ο Χίλαρι Μπερντ είναι ένα νόθο παιδί που μεγάλωσε κάπου στο Βορρά με μια άσπλαχνη θεία και μια ανήμπορη μικρή αδελφή. Τα θλιβερά παιδικά του χρόνια τού δημιούργησαν θυμό και οργή για τον κόσμο. Στην εφηβεία ανακαλύπτει πως διαθέτει μια ιδιαίτερη ικανότητα που τον μεταμορφώνει: μπορεί να χειρίζεται τις λέξεις, μαθαίνει εύκολα ξένες γλώσσες και η οικειότητα που δημιουργεί μαζί τους τον καθιστά έναν ικανότατο γραμματολόγο. Διαβάζει ποίηση, όχι για την απόλαυση αλλά για τις λέξεις και τη γραμματική. Εύκολα αποκτά ακαδημαϊκούς τίτλους και αρχίζει την καριέρα του στην Οξφόρδη, όπου και δημιουργεί καινούργιες φιλίες. Αλλά η ιδιοσυγκρασία του δεν αντέχει για πολύ μια τέτοια τάξη. Η πανεπιστημιακή του καριέρα τερματίζεται καταστροφικά, μετά την ερωτική του περιπέτεια με τη γυναίκα του φίλου και συναδέλφου του Γκάναρ Τζόπλινγκ, το θάνατο της οποίας προκάλεσε άθελά του.
Η αφήγηση αρχίζει είκοσι χρόνια αργότερα. Ο Χίλαρι βρίσκεται στο Λονδίνο και εργάζεται ως υπάλληλος γραφείου όταν το παρελθόν επιστρέφει και τον στοιχειώνει, στο πρόσωπο του Γκάναρ. Τότε, μέσα από την επανάληψη της εμπειρίας προσπαθεί να το διαπραγματευθεί και να εξιλεωθεί στα μάτια του ανθρώπου που είχε βλάψει. Τον αφήνει να τον χειριστεί ως «εργαλείο» και να εκτονώσει πάνω του το συσσωρευμένο θυμό του. Αλλά, η προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεών του με τον παλιό του φίλο δεν τον εμποδίζει από μια ακόμα μοιραία πράξη, την επανάληψη της πρώτης τραυματικής εμπειρίας και έτσι, αντί να θεραπεύσει τις ενοχές του και να λυτρωθεί, ωθείται βαθύτερα μέσα στο τραύμα του.
Μέρες και συναντήσεις
Γύρω από τον Χίλαρι υπάρχουν δευτερεύοντες, εύκολα αναγνωρίσιμοι χαρακτήρες που επιλέγονται κυρίως από τον τρόπο που διεκδικούν μερίδιο στη ζωή και στη σκέψη του. Ολοι εξαρτώνται από αυτόν με έναν ακαθόριστο τρόπο και η σχέση τους μαζί του παρουσιάζεται ανάλογα με το πώς αυτοί χειρίζονται τα διλήμματά του -κάθε μέρα της βδομάδας ο Χίλαρι την περνάει με κάποιον διαφορετικό και την επόμενη βδομάδα τους επισκέπτεται ξανά με τη σειρά. Η Δευτέρα είναι η μέρα του Κλίφορντ Λαρ, έμπιστος του Χίλαρι, ομοφυλόφιλος, με κυνικές απόψεις και απόλυτες θέσεις, τις Τρίτες επισκέπτεται ένα ζευγάρι μεσοαστών συναδέλφων του, τις Τετάρτες τον Αρθρουρ, έναν πράο και άκακο συνάδελφό του και αρραβωνιαστικό της αδελφής του Κριστάλ, που το όνομά της δηλώνει καθαρότητα και διαύγεια. Από την αφήγηση περνάνε πλήθος προσώπων όπως η ερωμένη του Τόμι που παρουσιάζεται εξαρτημένη συναισθηματικά και ελπίζει κάποια στιγμή να την παντρευτεί, το φάντασμα της Αν, πρώτης ερωμένης του Χίλαρι, μια ομάδα συναδέλφων, άχρωμων υπαλλήλων, ο συγκάτοικός του Κρίστοφερ και οι φίλοι του. Ολοι αυτοί συνθέτουν την τοιχογραφία του Λονδίνου της δεκαετίας του '70 με τους χίπις και τη σεξουαλική απελευθέρωση, τους πειραματισμούς με ουσίες, άνθρωποι που οι συντηρητικές τους καταβολές, τα μυστικά και οι ενοχές τους δεν τους επιτρέπουν παρά να μιλούν και να στοχάζονται πάνω στον έρωτα παρά να προωθούν τις επιθυμίες τους.
Στα δίκτυα της πλοκής
Ολα μοιάζουν καλά οργανωμένα, η πλοκή συναρπάζει τον αναγνώστη που αρνείται να εγκαταλείψει το ογκώδες αυτό μυθιστόρημα, αλλά μετά τις 400 σελίδες βλέπουμε πως η Μέρντοχ η οποία έχει σχεδιάσει την ιστορία της σύμφωνα με τους χαρακτήρες και τις συνήθειές τους, δίνει την ευκαιρία στους δευτερεύοντες χαρακτήρες να παρουσιαστούν επαρκώς και να μεταμορφωθούν μέσα από μια ουσιαστική αλλαγή στη ζωή τους ενώ αφήνει τον Χίλαρι, γύρω από τον οποίο διαμορφώνεται η πλοκή, να παραμένει αναλλοίωτος, δέσμιος των αρχικών του διλημμάτων, εκτός από έναν ανεπαίσθητο υπαινιγμό μετατόπισης προς το τέλος του βιβλίου. Η άρνηση και η αντίσταση του ήρωα στην αλλαγή είναι και το πρόβλημα γύρω από το οποίο περιστρέφεται η αφήγηση, πρόβλημα το οποίο παραμένει ανεπίλυτο. Με τη φωνή του ήρωά της, καθώς η ιστορία πλησιάζει προς το τέλος, η Μέρντοχ μας λέει:
«Φυσικά και έχω μετανιώσει για όσα έχω κάνει. Εχω μετανιώσει για όλες αυτές τις λανθασμένες επιλογές με τα καταστροφικά αποτελέσματα... Ολα παρέμειναν για μένα, καταφανώς περιπλεγμένα, η μετάνοια, οι τύψεις, η πικρία, η βιαιότητα και το μίσος. Και ούτε για τραγωδία επρόκειτο. Δεν είχα ούτε την παρηγοριά μιας τέτοιας σκοπιάς των πραγμάτων. Η τραγωδία ανήκει στην τέχνη. Η ζωή δεν έχει τραγωδίες» (σελ. 575).
Η αναζήτηση μιας προσωπικής ηθικής που θα εξάγει από τον καθημερινό κόσμο ένα ιδιωτικό όραμα, μια πίστη όχι θρησκευτική αλλά πίστη που θα βασίζεται στην ανθρώπινη ικανότητα για την επιβολή μιας έστω και προσωρινής τάξης στο χάος, είναι θέμα στο οποίο επανέρχεται η Μέρντοχ, η οποία περιγράφει με μοναδικό τρόπο την αγωνία του ανθρώπου να γνωρίσει το Θεό σε μια εποχή που αμφισβητεί την ύπαρξή του. Αυτή είναι και η σκληρή μοίρα στην οποία καταδικάζει τον ήρωά της. Τον βάζει από την αρχή της αφήγησης να κατέρχεται στην προσωπική του κόλαση και να βασανίζεται από την υποψία πως όλοι γύρω του είναι κάτοχοι μιας αλήθειας στην οποία ο ίδιος δεν έχει πρόσβαση. Ο Χίλαρι, όπως και άλλοι ήρωες σε άλλα μυθιστορήματα της Μέρντοχ, τυφλώνεται από τις ίδιες του τις φαντασιώσεις, καταδιώκεται από τα φαντάσματα που κατασκεύασε, ερωτεύεται παράλογα και παράτολμα, και γοητεύεται από άτομα που περιγράφονται ως ξεχωριστά, σχεδόν υπερφυσικά.
Η Μέρντοχ συνέχισε και στα επόμενα μυθιστορήματά της να περιγράφει την ουτοπική και ψευδαισθησιακή δύναμη του έρωτα, να ανατέμνει τη δύναμή του και να παρασύρει τους χαρακτήρες σε ατέλειωτες χορογραφίες οριακών δοκιμασιών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 04/05/2001
Κριτικές
Δεν βρέθηκαν δημοσιεύσεις
