0
Your Καλαθι
Οικογένειες και οικογενειακή θεραπεία
Περιγραφή
Το βιβλίο Οικογένειες και οικογενειακή θεραπείαείναι αναμφισβήτητα το πιό σημαντικό έργο στο χώρο της οικογενειακής θεραπείας. Είναι ένα εγχειρίδιο ορόσημο, που θα διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό το έργο του δασκάλου της οικογενειακής θεραπείας και θεωρίας, αλλά και ένα εξαιρετικό βοήθημα για το σπουδαστή που εκπαιδεύεται στην οικογενειακή θεραπεία· ένα βιβλίο που θα τον ανταμείψει σε πολλά επίπεδα... Ο Minuchin σε αυτό το εύληπτο και συναρπαστικό βιβλίο έχει συνδέσει τις πιό περίπλοκες θεωρητικές προσεγγίσεις, παρουσιάζοντάς τες με ένα απλό και άμεσο τρόπο μέσα από τα διάφορα παραδείγματα που παραθέτει, επιτυγχάνοντας έτσι μια δημιουργική σύνθεση.
ΚΡΙΤΙΚΗ
Οι συνεδρίες του διάσημου αμερικανού ψυχοθεραπευτή Σαλβαντόρ Μινούτσιν με έξι οικογένειες, είτε φυσιολογικές είτε προβληματικές. Οι συγκρούσεις και οι προτάσεις αναδόμησης των οικογενειακών σχέσεων.
Το βιβλίο Οικογένειες και Οικογενειακή Θεραπεία εκδόθηκε το 1974 και είναι το δεύτερο βιβλίο του Σαλβαντόρ Μινούτσιν (Salvador Minuchin) μετά το Οικογένειες στις φτωχογειτονιές («Families of the Slums») του 1967. Θεωρείται ένα από τα θεμελιώδη βιβλία της οικογενειακής θεραπείας και ο συγγραφέας του είναι αναμφίβολα ένας από τους πατέρες αυτής της ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης που αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη από τη δεκαετία του '50. Ειδικότερα μετά το βιβλίο αυτό ο Μινούτσιν απέκτησε την ιδιότητα του εκπροσώπου της δομικής προσέγγισης στο πλαίσιο της συστημικής ψυχοθεραπείας οικογένειας.
Οπως λέει ο ίδιος ο Μινούτσιν, «η δομική οικογενειακή θεραπεία είναι ένα οργανωμένο σύνολο από θεωρίες και τεχνικές το οποίο προσεγγίζει το άτομο μέσα στο κοινωνικό του περιβάλλον. Η θεραπεία που βασίζεται σε αυτό το γενικό πλαίσιο στοχεύει στην αλλαγή της οργάνωσης της οικογένειας. Οταν η δομή της οικογενειακής ομάδας μετασχηματίζεται, οι θέσεις των μελών σε αυτή την ομάδα μεταβάλλονται ανάλογα. Ετσι αλλάζουν με τη σειρά τους και οι εμπειρίες του κάθε ξεχωριστού μέλους» (σελ. 36).
Σε αυτό το βιβλίο ο Μινούτσιν καταγράφει τις συνεδρίες με έξι διαφορετικές οικογένειες, δύο από τις οποίες είναι «φυσιολογικές», οικογένειες δηλαδή που αντιμετώπισαν τις δυσκολίες της ανάπτυξής τους με σχετική επιτυχία, ενώ οι άλλες τέσσερις παρουσίασαν κάποιο πρόβλημα και απευθύνθηκαν σε θεραπευτές. Δύο από τις συνεδρίες πραγματοποιήθηκαν από τον Μπραούλιο Μοντάλβο και τον Καρλ Χουίτεκερ. Ο αναγνώστης μπορεί έτσι να έλθει σε επαφή με διαφορετικούς τρόπους διαχείρισης συνεδριών, παρ' όλο που γίνονται από θεραπευτές που ανήκουν στο ίδιο επιστημολογικό μοντέλο.
Ο θεραπευτικός διάλογος καταγράφεται με παράλληλη παρουσίαση των παρατηρήσεων του θεραπευτή. Ο συγγραφέας δίνει έμφαση στην ανάπτυξη της θεραπευτικής σχέσης και των τεχνικών που εν συνεχεία χρησιμοποιούνται από τον θεραπευτή για να προκαλέσει την αλλαγή. Αυτή η περιγραφική μεθοδολογία προωθεί τον αναγνώστη στην ουσία της θεραπευτικής διαδικασίας.
Στο πέμπτο κεφάλαιο ο Μινούτσιν περιγράφει τη μέθοδο που χρησιμοποιεί για να σχεδιάσει τον χάρτη των οικογενειακών σχέσεων υποδεικνύοντας σημαντικούς παράγοντες όπως η υπαγωγή σε συμμαχίες, η φύση των ορίων μεταξύ των γενεών και ο τρόπος με τον οποίον είναι δομημένα τα υποσυστήματα. Η γραφική αναπαράσταση των σχέσεων στο εσωτερικό της οικογένειας καθώς και της οργάνωσης του οικογενειακού συστήματος είναι μια μέθοδος εξαιρετικά χρήσιμη για τον θεραπευτή που του επιτρέπει να εξοικονομεί χρόνο και να εστιάζει στα κεντρικά σημεία. Ο χάρτης των οικογενειακών σχέσεων χρησιμεύει ως βάση στον θεραπευτή για τις παρεμβάσεις αναδόμησης της οικογένειας. Επιπλέον κατά τη διάρκεια της θεραπείας ο χάρτης δίνει τη δυνατότητα στον θεραπευτή να αξιολογήσει τις αλλαγές της οικογενειακής δομής. Το βιβλίο του Μινούτσιν είναι ένα από τα λίγα στον χώρο της οικογενειακής θεραπείας που περιγράφει συνεδρίες με «φυσιολογικές» οικογένειες. Είναι πρόδηλο το ενδιαφέρον του συγγραφέα στην κατανόηση των στρατηγικών που υιοθετεί μια οικογένεια για να ξεπεραστούν οι δυσκολίες που η ζωή και η εξέλιξή της παρουσιάζουν συνεχώς.
Το ενδιαφέρον για τη «φυσιολογικότητα», που ξεκινάει από την προσπάθεια κατανόησης των μηχανισμών που επιτρέπουν σε μία οικογένεια να λειτουργεί με ικανοποιητικό τρόπο, ακόμη και με την παρουσία εσωτερικών και εξωτερικών εντάσεων, δημιούργησε μια παρανόηση των θεραπευτικών στόχων του Μινούτσιν που δέχθηκε κριτική ότι θέλησε να μορφώσει και να αλλάξει τη δυσλειτουργική οικογένεια σύμφωνα με ένα καθορισμένο μοντέλο οργάνωσης.
Η εικόνα θεραπευτή που ο Μινούτσιν προτείνει είναι ενός θεραπευτή ενεργού, δυναμικού, προκλητικού. Η κάθε κίνησή του σχηματίζεται με βάση τα ερεθίσματα που η συγκεκριμένη οικογένεια του δίνει και τις παρεμβάσεις που μπορεί να «αντέξει». Οι σημαντικότερες τεχνικές είναι εκείνες που καθορίζουν τη θεραπευτική σχέση, τη σχέση δηλαδή μεταξύ του θεραπευτή και της οικογένειας. Ο Μινούτσιν περιγράφει τις τεχνικές της προσαρμογής (accommodation) και της σύνδεσης (joining) ως απαραίτητη προϋπόθεση για τη χρήση πιο παρεμβατικών τεχνικών που τείνουν να προκαλέσουν την αλλαγή της οικογένειας διά μέσου της αναδόμησής της, όπως οι τεχνικές ενδυνάμωσης (intensification), αναπαράστασης (enactment), αποσταθεροποίησης κτλ.
Ο Μινούτσιν υπογραμμίζει τακτικά τη σημασία της σχέσης που ο θεραπευτής δημιουργεί με την οικογένεια βασισμένος στον σεβασμό και στην εμπιστοσύνη των εξελικτικών δυνατοτήτων της, ακόμη και όταν το σύστημα δείχνει δυσλειτουργικό. Ο σκοπός του θεραπευτή είναι να προκαλέσει την ενεργοποίηση των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ίδιας της οικογένειας.
Το βιβλίο Οικογένειες και Οικογενειακή Θεραπεία είναι ένα θεμελιώδες βιβλίο για τους θεραπευτές οικογένειας αλλά και για εκείνους που από άλλη θεωρητική προσέγγιση εργάζονται με οικογενειακά συστήματα στα πλαίσια των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Είναι προπάντων ένα επιστημονικό βιβλίο, με κατεύθυνση καθαρώς κλινική, με θεωρητικές επεξεργασίες σύνθετες αλλά και συγχρόνως ξεκάθαρες. Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Αυτό που διαφαίνεται σε αυτό και σε άλλα βιβλία του Μινούτσιν είναι ότι ο ίδιος είναι ένας σπουδαίος αφηγητής ανθρωπίνων ιστοριών.
Οι συγγραφικές ικανότητές του καθιστούν τα βιβλία του ενδιαφέροντα και στους μη ειδικούς, σε εκείνους που θέτουν ερωτήματα για την πολυπλοκότητα των ανθρωπίνων σχέσεων και ειδικότερα των οικογενειακών.
Πριν από οκτώ χρόνια ο Σ. Μινούτσιν βρέθηκε στην Αθήνα, προσκαλεσμένος από τον κ. Β. Τομαρά και την υπογράφουσα, για να εποπτεύσει το θεραπευτικό μας έργο στο πλαίσιο του Ιατρείου Οικογένειας του Αιγινήτειου Νοσοκομείου. Συγχρόνως οργανώσαμε τότε ένα σεμινάριο στο οποίο συμμετείχαν 300 άτομα. Στα εγκώμιά μας για τη συγγραφική δεινότητά του απήντησε ότι η λογοτεχνία υπήρξε ανέκαθεν το μεγάλο πάθος του και ότι, αν δεν είχε γίνει θεραπευτής, θα του άρεσε να γράφει μυθιστορήματα και θεατρικά έργα.
Η ιδιότητα του αφηγητή ιστοριών είναι ένα μοντέρνο στοιχείο στο έργο του που παραδόξως τον φέρνει κοντά στην αφηγηματική προσέγγιση, πολύ δημοφιλή την τελευταία δεκαετία στη συστημική κοινότητα. Ο ίδιος ο Μινούτσιν τοποθετήθηκε ενάντια στις ριζοσπαστικές θέσεις αυτής της προσέγγισης που αρνείται το κυβερνητικό μοντέλο, φέρνει ξανά σε πρώτο πλάνο το άτομο και τοποθετεί σε δεύτερο επίπεδο τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις των ατόμων. Στο έργο του Μινούτσιν και τα δύο επίπεδα αποκτούν την ίδια βαρύτητα: το άτομο και το σύστημα. Πλησιάζει τις δύο αυτές οντότητες με το ίδιο ενδιαφέρον, περιέργεια και σεβασμό.
Η ελληνική έκδοση του βιβλίου Οικογένειες και Οικογενειακή Θεραπεία, με την επιμέλεια του κ. Φ. Αναγνωστόπουλου, καλύπτει ένα μεγάλο κενό και συμβάλλει σε έναν πολύτιμο εμπλουτισμό στον χώρο της ψυχοθεραπείας και της συστημικής ψυχοθεραπείας ειδικότερα.
Βαλέρια Πομίνι
ΤΟ ΒΗΜΑ, 26-11-2000
Κριτικές
Δεν βρέθηκαν δημοσιεύσεις
