Τα μυστήρια της Αριστεράς

Αφετηρία αυτού του μικρού δοκιμίου (του οποίου ο τίτλος αποτελεί, βεβαίως, ένα νεύμα συνενοχής στον Ευγένιο Σύη) είναι μια γραπτή απάντηση, το καλοκαίρι του 2012 –την οποία μου ζήτησε ο Πολ Αριές, αρχισυντάκτης της επιθεώρησης Les Zindigne(e)s– σε μια επιστολή του Φλοριάν Γκυγί (Florian Gulli), καθηγητή φιλοσοφίας στη Μπεζανσόν και στελέχους του Κομμουνιστικού Κόμματος και του Μετώπου της Αριστεράς. Στη μακροσκελή εκείνη επιστολή, που τη χαρακτηρίζει μια παραδειγματικά κριτική αυστηρότητα και μια διανοητική εντιμότητα, ο Φλοριάν Γκυγί (ενώ συμφωνούσε σε πολλά σημεία με την κριτική μου στον πολιτισμικό φιλελευθερισμό και στις μυθολογίες της απεριόριστης ανάπτυξης), τελικά, ένιωθε έκπληξη για την επίμονη άρνησή μου να καλέσω τους «κανονικούς ανθρώπους» (Όργουελ), με την αυξανόμενη αγανάκτηση, να παλέψουν υπό την αποκλειστική αιγίδα της «αριστεράς» εναντίον μιας κοινωνίας όλο και πιο ανήθικης, άνισης και αλλοτριωτικής –μιας κοινωνίας της οποίας οι πιο συνεπείς υποστηρικτές Παραδέχονται πως δεν μπορεί να βρει το ψυχολογικό της πρότυπο παρά μόνο μέσα στην «πλεονεξία» (Μίλτον Φρίντμαν) και στον «ορθολογικό εγωισμό» (Άυν Ραντ)

[...]

Επρόκειτο μάλλον για πρόθεση αποκατάστασης αυτού του άλλοτε απελευθερωτικού συμβόλου που, όμως, τριάντα χρόνια συνεχούς και αταλάντευτης προσκόλλησης στον οικονομικό και πολιτισμικό φιλελευθερισμό –ο Φλοριάν Γκυγί το παραδέχεται πρόθυμα– συνέβαλαν τα μέγιστα στο να το δυσφημήσουν στα μάτια των λαϊκών τάξεων, σήμερα πιο αποπροσανατολισμένων και απελπισμένων από ποτέ

[...]

Νομίζω, ωστόσο, πως ζούμε σε μια εποχή όπου –από τη μια πλευρά– η επίσημη αριστερά κατέληξε σταδιακώς να υιοθετήσει ως προνομιακά συμβολικά της χαρακτηριστικά τον «γάμο δίχως περιορισμούς», τη νομιμοποίηση της ινδικής κάνναβης και την οικοδόμηση μιας κατ’ εξοχήν εμπορευματικής Ευρώπης (εις βάρος, κατά συνέπεια, της κατά προτεραιότητα υπεράσπισης όσων ζουν και εργάζονται σε συνθήκες όλο και πιο επισφαλείς, όλο και πιο απάνθρωπες), ενώ –από την άλλη– «οι συχνές υποκλίσεις της δεξιάς στις ‘‘παραδοσιακές αξίες’’ δεν μπορούν να κρύψουν ότι και αυτή στηρίχθηκε στην πρόοδο, στην απεριόριστη οικονομική ανάπτυξη, στον αρπακτικό ατομισμό» (Christopher Lass, The True and Only Heaven: Progress and Its Critics, Νέα Υόρκη, Norton, 1991).
Είναι πλέον καιρός, λοιπόν, να αναρωτηθούμε τι μπορεί να σημαίνει συγκεκριμένα, σήμερα, ο παλιός διαχωρισμός δεξιά / αριστερά, έτσι όπως λειτουργεί μετά την υπόθεση Ντρέυφους.

Πρώτα απ’ όλα, η άρνηση να ξανασυζητηθεί αυτό το πρόβλημα –και να συναγάγουμε έτσι τα διδάγματα από την ιστορία της εποχής μας– εξηγεί κατά μεγάλο μέρος το δραματικό αδιέξοδο στο οποίο βρίσκονται σήμερα όλοι όσοι πιστεύουν ακόμα στη δυνατότητα μιας κοινωνίας ελεύθερης, εξισωτικής και συμβιωτικής ταυτόχρονα. Με άλλα λόγια, αυτής που αποκαλούνταν τον 19ο αιώνα –και από τους Μπακούνιν, Προυντόν και τους Ρώσους ναρόντικους– σοσιαλιστική κοινωνία (και την οποία, συχνά, ο Όργουελ χαρακτήριζε πολύ απλά –και με τρόπο, ασφαλώς, πιο ενοποιητικό– ως μια αξιοπρεπή κοινωνία).