Ηπειροσουλιώτες στο Αγρίνιο (1823-1845)

Αυτό το πόνημα εντάσσεται στην κατηγορία της τοπικής εργογραφίας και αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της, καθότι φέρνει στο φως της δημοσιότητας γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην περιπλάνηση των ανέστιων Σουλιωτών, οι οποίοι είχαν εκπατριστεί στις 15/28 Δεκεμβρίου 1803 για την Κέρκυρα. Κατά την επανάσταση του 1821 και κυρίως μετά το 1828 παρουσιάζονται μετακινήσεις άμαχων ελληνικών πληθυσμών από διάφορες περιοχές της Ελλάδας (Θρακομακεδόνες, Ηπειρώτες, Θεσσαλοί, Κρήτες, βλάχοι, νησιώτες, σαρακατσάνοι, καραγκούνηδες, μικροί πληθυσμοί από Σέρβους, Βουλγάρους, κ.ά.), με τελικό προορισμό την ενδοχώρα της Ρούμελης, των Κυκλάδων, αλλά και της Πελοποννήσου. Δραματικές υπήρξαν επίσης και οι μετοικήσεις των Σουλιωτών που εκπατρίστηκαν ολοκληρωτικά για την Κέρκυρα, έμειναν εκεί επί δεκαεπτά χρόνια και γύρισαν στο Σούλι (το 1820), φιλώντας τα πάτρια χώματά τους και δα-κρυρροώντας τα έραναν με αναφιλητά, αλλά και με πόνο ψυχής. Έφυγαν ξανά οι Σουλιώτες από την πατρίδα τους και για πάντα στο τέλος Αυγούστου του 1822, υφιστάμενοι ανείπωτη ταλαιπωρία, περιπλανώμενοι από τόπο σε τόπο, όπως σε Κεφαλλονιά-Λευκάδα (Κάλαμος, Καστός, Μεγανήσι), Αιτωλοακαρνανία (Αγρίνιο, Μεσολόγγι, Ναύπακτος, Βόνιτσα και Ξηρόμερο), γενόμενοι πολλές φορές βορά υποσχέσεων από την επίσημη διοίκηση για εποίκηση και μόνιμη εγκατάστασή τους σε ελληνικό έδαφος, στην αρχή για το Νεόκαστρο Πυλίας Μεσσηνίας, ακολούθως για το Ζαπάντι Αγρινίου, μετά για το Λάλα Ηλείας, την Επίδαυρο Αργολίδας και τέλος ξανά -ως Ηπειροσουλιώτες πλέον- στο Ζαπάντι Αγρινίου, στο Αγρίνιο, στο Μεσολόγγι, στη Ναύπακτο και γενικότερα στη Βόνιτσα και στο Ξηρόμερο. Ως γείτονες με την Αιτωλοακαρνανία, οι Ηπειροσουλιώτες προτίμησαν να κατοικήσουν σε αυτή την περιοχή και κυρίως στο εύφορο Αγρίνιο (Βραχώρι), καθώς και στα χωριά και στις επαρχίες πέριξ αυτού, με την ελπίδα της επιστροφής τους κάποια στιγμή στην πραγματική ποθητή πατρίδα τους, το Σούλι της Θεσπρωτίας. Αυτή η περιπλάνηση των Ηπειροσουλιωτών στα 1823-1845 και η τελική εγκατάσταση-εποίκησή τους στην Αιτωλοακαρνανία εξετάζεται μέσα από πρωτογενείς ιστορικές πηγές των Γενικών Αρχείων του Κράτους, των Αρχείων της Εθνικής Παλιγγενεσίας, καθώς και από μελέτες επιφανών ιστορικών του 19ου αιώνα. Τα με επιμονή και υπομονή ανέκδοτα ιστορικά στοιχεία συλλέχθηκαν με πολυετή έρευνα και κόπο, καταγράφηκαν και παρουσιάζονται από τον καταγόμενο εξ Αρχοντοχωρίου Ξηρομέρου Αιτωλοακαρνανίας ιστορικό ερευνητή Νικόλαο Θ. Μήτση.