Βιθυνίας Εγκώμιον

Την δε Βιθυνία από μεν της Ανατολής ορίζουσι Παφλαγόνες τε και Μαριανδυνοί και την Επικτήτων τινές, από δε την άρκτων η Ποντική Θάλαττα η από των εκβολών του Σαγγαρίου μέχρι του στόματος του κατά Βυζάντιον και Χαλκηδόνα, από δε δύσεως η Προποντίς , προς νότου δ’ η τε Μυσία και η Επίκτητος καλουμένη Φρυγία, η δ’ αυτή και Ελλησποντιακή Φρυγία καλουμένη.

Η χώρα αυτή έλαβε την έκτασιν ταύτην δια των κατακτήσεων των εγχωρίων Βιθυνών ηγεμόνων μετά τον θάνατον του Λυσιμάχου το 281 π.χ. ,οι οποίοι συγχρόνως ίδρυσαν πολλάς νέας πόλεις επί της θέσεως παλαιών… Την Αντιγόνεια- Νίκαια, την Μυρλεία, την Προύσα παρά θαλάσση, την Προύσα παρά Υπίω, την Προύσα παρά Ολύμπο, την Βρυάς, την Απολλωνία παρά Ρυνδάκο… Με τη δημιουργία των πόλεων ακολουθεί και η δημιουργία αγαλμάτων των προστάτιδων θεοτήτων, όπως της Αθηνάς, της Άρτεμης, της Κυβέλης, της Περσεφόνης, της Τύχης, της Δήμητρας, της Υγείας, του Έρωτα, του Ερμή, του Ποσειδώνα, του Βάκχου, του Απόλλωνα, του Ασκληπιού, του Ηρακλή, του Ήλιου…

…Από τους πρώτους αιώνες μ.Χ. ο χριστιανισμός βρήκε πρόσφορο το έδαφος στη Βιθυνία, αλλά και την εξουσία απέναντί του, με αποτέλεσμα χιλιάδες μάρτυρες… και στο έδαφος
της σήμερα – έστω και ερειπωμένα – βλέπουμε να υπάρχουν εκατοντάδες εκκλησίες , μοναστήρια και αγιάσματα.