Συνεκπαίδευση και αναπηρία

Η πολυετής εμπειρία στο χώρο της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης καταδεικνύει περίτρανα πως οποιαδήποτε προσπάθεια χωροταξικής, κοινωνικής ή λειτουργικής ενσωμάτωσης των ατόμων με αναπηρία, τόσο στο εκπαιδευτικό σύστημα όσο και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, προσκρούει συχνά σε άδηλες αντιλήψεις για τις πραγματικές δυνατότητες των ατόμων με αναπηρία καθώς και την πραγματική αξία της εκπαιδευτικής, κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξής τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, να συντηρούνται μέχρι σήμερα οι εκπαιδευτικές ανισότητες που γέννησε ο διαχωρισμός των σχολικών μονάδων ειδικής και γενικής αγωγής. Η ανάδειξη των αντιλήψεων, οι οποίες πολύ συχνά παρακωλύουν την εφαρμογή μοντέλων συνεκπαίδευσης είναι δυνατό να οδηγήσει στην υιοθέτηση πρακτικών τροποποίησής τους και την εδραίωση αλληλοαποδοχής και θετικών στάσεων προς τη συνεκπαίδευση ατόμων με αναπηρία.

Το βιβλίο αυτό είχε ως αφετηρία του από μία εκτενή έρευνα σχετικά με τις κοινωνικές αναπαραστάσεις των ομάδων που εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία -γονείς, μαθητές/τριες, εκπαιδευτικοί- για τη συνεκπαίδευση ατόμων με αναπηρία. Στο πλαίσιο της κοινωνικής ψυχολογίας οι κοινωνικές αναπαραστάσεις ορίζονται ως οι τρόποι με τους οποίους κατανοείται και συμβολίζεται ο κόσμος. Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις προσδιορίζουν τη δράση των ατόμων, αναδιαμορφώνονται διαρκώς μέσω διαπροσωπικών αλληλεπιδράσεων και ενεργοποιούν κοινωνικο-ψυχολογικούς μηχανισμούς οι οποίοι επηρεάζουν τη δράση. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, οι ομάδες που εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία θεωρούν ότι οι δυνατότητες συνεκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρία εξαρτώνται σε σημαντικό βαθμό από το είδος της αναπηρίας.

Στο παρόν πόνημα αναπτύσσεται η άποψη ότι τέτοιου είδους κοινωνικές αναπαραστάσεις είναι απαραίτητο να τροποποιηθούν, ώστε να θετικοποιηθούν οι ρητές και άρρητες πρακτικές των εμπλεκομένων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Με αυτόν τον τρόπο θα καταστεί δυνατή η ουσιαστική εφαρμογή και θα διασφαλιστεί η βιωσιμότητα οποιασδήποτε νομοθετικής ρύθμισης σχετικά με τη συνεκπαίδευση, η οποία με τη σειρά της θα σημάνει ουσιαστική πρόοδο στην αποδοχή των ατόμων με αναπηρία από το κοινωνικό σύνολο και στην ένταξή τους σε αυτό.