Τυπωθήτω (Imprimatur)

Σεπτέμβριος 1683. Οι Τούρκοι πολιορκούν τη Βιέννη. Η πανώλης απειλεί τη Ρώμη. Στις υπόγειες στοές, στα μυστικά τυπογραφεία και στα αλχημιστικά εργαστήρια της αιώνιας πόλης, ο Άτο Μελάνι, αββάς, ευνούχος, διπλωμάτης και κατάσκοπος στην υπηρεσία του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου ΙΔ', παίζει μια θανάσιμη παρτίδα ενάντια στην πανούκλα και σε μια μυστηριώδη δολοφονία. Από το αποτέλεσμα της παρτίδας αυτής διακυβεύεται το ίδιο το μέλλον της Ευρώπης.
Αυτή είναι η αφετηρία του Τυπωθήτω, ενός εκρηκτικού ιστορικού μυθιστορήματος, που μας μεταφέρει στην καρδιά των πολιτικών και θρησκευτικών δολοπλοκιών των μεγάλων αυλών της Δυτικής Ευρώπης, ενώ παράλληλα μυεί τον αναγνώστη στη μουσική μπαρόκ, στην αστρολογία και τις επιστήμες της εποχής.


Χρειάστηκαν δέκα χρόνα έρευνας και μελέτης, ώστε να αποκαλυφθεί ένα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα κρυμμένα μυστικά του παπισμού.


«Συνταρακτικά ντοκουμένα, που ανακαλύφθηκαν στα αρχεία του Βατικανού... Επιτέλους αποκαλύφθηκε ένα μυστικό, κρυμμένο για αιώνες».

The Sunday Times

ΚΡΙΤΙΚΗ



Βρισκόμαστε στη Ρώμη, την 11η Σεπτεμβρίου(!) του 1683. Ο μυστηριώδης θάνατος ενός γάλλου ευγενή θα σταθεί αφορμή ώστε οι ένοικοι του πανδοχείου του Ντοντσέλο να τεθούν σε αυστηρή καραντίνα, υπό τον φόβο μιας νέας επιδημίας πανούκλας. Την ίδια άλλωστε εποχή η αρρώστια θερίζει στην πολιορκούμενη Βιέννη, κάνοντας το φάντασμα των Οθωμανών να πλανάται απειλητικά πάνω από τη χριστιανική Ευρώπη. Οι ένοικοι του πανδοχείου συνθέτουν ένα μωσαϊκό όλων των κυρίαρχων θρησκευτικών και φιλοσοφικών ρευμάτων της εποχής: ένας ισπανός ιησουίτης, ένας ναπολιτάνος αστρολόγος, ένας γιανσενιστής, ένα γιατρός-αλχημιστής, ένας μουσικός κ.ά. Ωστόσο, κεντρικό πρόσωπο και ατμομηχανή της αφήγησης θα είναι ο καστράτο Ατο Μελάνι, πράκτορας του Λουδοβίκου ΙΔ' και κάτοχος πολλών μυστικών από τις βασιλικές αυλές του 17ου αιώνα. Με βοηθό και παραστάτη τον κοντόσωμο παραγιό του πανδοχείου, θα προσπαθήσει να διαλευκάνει τα αίτια του ξαφνικού θανάτου του γάλλου ευγενούς και θα φέρει στο φως τη συνωμοσία που εξυφαίνεται εκείνες τις ημέρες στα υπόγεια της Αιώνιας Πόλης, και που έχει ως στόχο της τον προκαθήμενο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, τον πάπα Ιννοκέντιο IA'.

Το αρχικό στήσιμο της πλοκής - κλειστός χώρος, πτώμα που αναζητά δολοφόνο, ένας «ερευνητής» με τον βοηθό του - φέρνει στον νου τους Δέκα μικρούς νέγρους της Αγκαθα Κρίστι, όμως σύντομα αντιλαμβάνεται κανείς ότι αν υπάρχει ένα μυθιστόρημα αναφοράς για το Τυπωθήτω, αυτό δεν μπορεί να είναι άλλο από το Ονομα του Ρόδου. Ειδικά από τη στιγμή που εντοπίζεται η μυστική καταπακτή στο υπόγειο του πανδοχείου και ο νεαρός παραγιός με τον μέντορά του αρχίζουν να περιδιαβαίνουν τις σκοτεινές και δύσοσμες στοές που διατρέχουν απ' άκρου εις άκρον τη Ρώμη, η πλοκή εγκαταλείπει τον ευθύγραμμο χαρακτήρα της και μετατρέπεται σε ένα μεγάλο ποτάμι με πολλές μικρότερες διακλαδώσεις, στις οποίες χάνονται, κυριολεκτικά και μεταφορικά, οι δύο ήρωες. H Ιστορία εισβάλλει από παντού, μετατρέποντας φαινομενικά ασήμαντα συμβάντα σε κομβικά ιστορικά γεγονότα. Αλλοτε μέσα από τις αποκαλυπτικές διηγήσεις του Ατο Μελάνι και άλλοτε μέσα από τις εξιστορήσεις των υπόλοιπων ενοίκων του πανδοχείου, η δράση μεταφέρεται από την αυλή του Λουδοβίκου ΙΔ' σε εκείνη των Αψβούργων, και από την πολιορκούμενη Βιέννη στα άδυτα του Βατικανού· από τις δοξασίες των αστρολόγων και τα απαγορευμένα βιβλία τους, στα έργα των μεγάλων μυστικιστών και αλχημιστών της εποχής.



Τρία ζητήματα



H Ρίτα Μονάλντι, πτυχιούχος Κλασικής Φιλολογίας ειδικευμένη στην Ιστορία των Θρησκειών, και ο Φραντσέσκο Σόρτι, μουσικολόγος, ειδικευμένος στη μουσική του 18ου αιώνα, χρειάστηκαν δέκα χρόνια ερευνών για να ολοκληρώσουν το ογκώδες και πυκνογραμμένο αυτό μυθιστόρημα. Ολα τα πρόσωπα, πλην του παραγιού βεβαίως, είναι ιστορικές προσωπικότητες, ορισμένες εκ των οποίων διαδραμάτισαν σημαντικούς ρόλους στην εποχή τους. Επιπλέον, έχουν όλα, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, διανυκτερεύσει στο εν λόγω πανδοχείο. Είναι ωστόσο φανερό ότι, παρά την εντυπωσιακή παράθεση πληθώρας στοιχείων από ποικίλες πτυχές της ζωής, της τέχνης, της φιλοσοφίας και των πολιτικών ισορροπιών της εποχής, τρία είναι τα κεντρικά ιστορικά ζητήματα στα οποία επιθυμούν να επέμβουν «αναθεωρητικά» οι δύο συγγραφείς, και πάνω σε αυτά έχουν ρίξει το μεγαλύτερο βάρος της έρευνάς τους.

Το πρώτο αφορά την αποκατάσταση της αλήθειας γύρω από την προσωπικότητα του Νικόλαου Φουκέ, του ξακουστού υπουργού Οικονομικών του Λουδοβίκου ΙΔ', καθώς και τη δράση του ανθρώπου που τον υπονόμευσε και τον έστειλε στη φυλακή, του Ζαν-Μπατίστ Κολμπέρ. Ο Φουκέ είναι, σύμφωνα με τους δύο συγγραφείς, προσωπικότητα σκόπιμα παραγνωρισμένη, κάτι που φανερώνουν τόσο τα ντοκουμέντα από την πολύχρονη δίκη του στο Παρίσι όσο και τα παραποιημένα στοιχεία αναφορικά με τον θάνατό του. Το δεύτερο ζήτημα αφορά τον ρόλο του ίδιου του Λουδοβίκου ΙΔ' κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Βιέννης. Σύμφωνα με τα στοιχεία των Μονάλντι και Σόρτι, o «Βασιλιάς Ηλιος» φαίνεται να έκανε υπογείως ό,τι περνούσε από το χέρι του για να βοηθήσει τους Τούρκους, προσβλέποντας πιθανότατα σε μια μελλοντική συγκυριαρχία μαζί τους στην Ευρώπη. Το τρίτο, και πράγματι φαρμακερό, κεντρικό ιστορικό ζήτημα αφορά τα περίφημα δάνεια του πάπα Ιννοκέντιου IA' προς τον Γουλιέλμο της Οράγγης, τα οποία φαίνεται πως ενίσχυσαν τον πρίγκιπα στο να προσαρτήσει το βασίλειο της Αγγλίας και να εγκαθιδρύσει εκεί το «αιρετικό» προτεσταντικό δόγμα. Ο πάπας φέρεται έτσι να προτίμησε να ενισχύσει έναν φυσικό αντίπαλο του καθολικισμού, προκειμένου να διασφαλίσει την εκταμίευση των ποικίλων δανείων που είχε εκχωρήσει σε διάφορους μεγαλοσχήμονες της εποχής. Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε ότι ο Ιννοκέντιος IA' υπήρξε πρόσωπο ηθικά αμφιλεγόμενο ακόμη και για την ίδια την Καθολική Εκκλησία, η οποία προχώρησε στην οσιοποίησή του μόλις το 1956, δηλαδή περισσότερα από διακόσια χρόνια μετά τον θάνατό του.



Το πραγματολογικό υλικό



Τυπωθήτω - imprimatur στα λατινικά - σημαίνει στην καθολική ορολογία η άδεια που δίνεται από τις εκκλησιαστικές αρχές για να εκτυπωθεί κάποιο έργο. Ωστόσο, το βιβλίο των Μονάλντι και Σόρτι δεν βρήκε τον δρόμο του προς το κοινό δίχως προβλήματα, ειδικά στην Ιταλία, όπου ο οίκος Mondatori, ιδιοκτησίας Μπερλουσκόνι, φαίνεται πως το τελευταίο πράγμα που θα επιθυμούσε είναι μια σύγκρουση με το Βατικανό. Εξ ου και οι δύο συγγραφείς δηλώνουν απερίφραστα ότι τα επόμενα βιβλία τους θα κυκλοφορήσουν πρώτα στο εξωτερικό και μετά στην Ιταλία - και πάντως όχι από τον Mondatori. Οι Μονάλντι και Σόρτι έχουν στα σκαριά τρία ακόμη βιβλία που με το Imprimatur θα συναποτελέσουν μια τετραλογία. Είναι τα Secretum, Veritas, και Mysterium, οι τίτλοι των οποίων αν διαβαστούν στη σειρά σημαίνουν, σε ελεύθερη μετάφραση: «όσα μυστικά κι αν αποκαλυφθούν, η αλήθεια θα παραμείνει μυστήριο».

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι το Τυπωθήτω, παρά το άφθονο πραγματολογικό και ιστορικό υλικό του - συνταγές, απίθανα γιατροσόφια, μουσικολογικοί όροι, σπάνια φιλοσοφικά συγγράμματα, αναφορές σε σημαντικές ή ασήμαντες προσωπικότητες της εποχής - ευτύχησε στην απόδοσή του στα ελληνικά, προσφέροντας έτσι στον αναγνώστη, εκτός από απόλαυση, την ακρίβεια που πρέπει να συνοδεύει ένα ιστορικό μυθιστόρημα με επιστημονικές αξιώσεις.



Κώστας Κατσουλάρης (συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ, 02-11-2003