Ο σέντερ φορ δολοφονήθηκε το σούρουπο

Η σχέση αθλητισμού και πολιτισμού είναι συχνά παρεξηγημένη. Στη χώρα μας συστεγάζονται στο ίδιο υπουργείο, στο πλαίσιο μιας παράξενης –αν όχι αρρωστημένης– σχέσης. Η σειρά ΣΠΟΡ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ έρχεται να επαναπροσδιορίσει αυτή τη σχέση με γέφυρα τον μυθιστορηματικό λόγο.



Στα γραφεία του πλουσιότερου ποδοσφαιρικού συλλόγου όλου του κόσμου φτάνει μια ανώνυμη επιστολή. Κάποιοι απειλούν ότι θα δολοφονηθεί ο σέντερ φορ Τζακ Μόρτιμερ που υπέγραψε πρόσφατα συμβόλαιο με την ομάδα. Οι επικεφαλής του συλλόγου αναθέτουν στον ντετέκτιβ Πέπε Καρβάλιο τις έρευνες, αλλά τον παρουσιάζουν ως ψυχολόγο της ομάδας ώστε να μπορεί να κινείται άνετα μέσα στον κόσμο του αθλητισμού δίχως να κινήσει τις υποψίες του Τύπου. Τα ίχνη οδηγούν σε μια υπόθεση κερδοσκοπίας με τις τιμές των οικοπέδων, όπου εμπλέκονται ο πρόεδρος ενός συνοικιακού ποδοσφαιρικού συλλόγου στην περιφέρεια της Βαρκελώνης και εν αγνοία του ο σέντερ φορ της ομάδας, μια παλιά δόξα που έχει ξεπέσει. Όλες αυτές οι συμπτώσεις περιπλέκουν ακόμα περισσότερο τις έρευνες για τον εντοπισμό του εμπνευστή των απειλητικών επιστολών.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο πολυπράγμων Μονταλμπάν βάλθηκε να μας παραπλανήσει με τον τίτλο του βιβλίου του, που γράφτηκε το 1988, και εντάσσεται στη σειρά που έχει ως κεντρικό ήρωα έναν ντετέκτιβ, τον Πέπε Καρβάλιο.


Η επιλογή του σέντερ φορ παραπέμπει σε αθλητικό μυθιστόρημα, αλλά δεν είναι κατεξοχήν τέτοιο. Ούτε στα κλασικά αστυνομικά μυθιστορήματα μπορείτε να το εντάξετε, διότι η έννοια του μυστηρίου είναι η τελευταία που απασχολεί το συγγραφέα. Να φανταστείτε ότι ο δράστης του εγκλήματος αποκαλύπτεται πολύ νωρίτερα από την 309η, και τελευταία, σελίδα του βιβλίου.


Ακόμα και με το χρονικό προσδιορισμό του φόνου, το σούρουπο δηλαδή, σκοπίμως μάς ξεγελάει ο Μονταλμπάν. Ο τρόπος με τον οποίο καταγράφει τις έντονες κοινωνικές ανησυχίες του (αυτή τη διάσταση δίνει και στο ποδόσφαιρο) δεν επιτρέπει καμία αχτίδα φωτός, δεν μας δίνει καμία ελπίδα διαφυγής. Η σκοτεινή περιπλάνησή του καταλήγει στο αδιέξοδο που σχεδίασαν, όπως γράφει, «οι σφετεριστές της ελευθερίας και της ελπίδας, της ποίησης και της νίκης».


Ο Καταλανός συγγραφέας βγάζει κοροϊδευτικά τη γλώσσα ακόμα και στις πιο μεγάλες αγάπες της ζωής του. Στην, προ των Ολυμπιακών Αγώνων 1992, Βαρκελώνη αποφασίζει να δώσει τη χαριστική βολή με το χέρι μιας πόρνης (Μάρτα), που θέλοντας να ξεφύγει από τη μίζερη ζωή της θυμάται μια ταινία επιστημονικής φαντασίας, «για μια μολυσμένη πολιτεία, οι ήρωες της οποίας καταδιώκονται και σκοτώνονται στη μάχη που δίνουν οι άνθρωποι με ρομπότ που έχουν ανθρώπινη μορφή».


Οσο για το ποδόσφαιρο, ο Μονταλμπάν το παρουσιάζει ως έναν μοχλό αστείρευτης πίεσης των ισχυρών σε βάρος των αδυνάτων. Ειδικά στην ομάδα που λάτρεψε, την Μπαρτσελόνα, αναγνωρίζει πως έχει μια ενδιαφέρουσα πολιτισμική συνιστώσα, από κει και πέρα όμως ομολογεί πως είναι ζήτημα συνείδησης. Από το ποιος δίνει μορφή σε αυτή την «ιδέα» που ενσαρκώρνεται στη μάζα. «Η μάζα είναι ανόητη, και το ποδοσφαιρικό κοινό, ένα συλλογικό υποκείμενο πολύ παιδαριώδες και νευρωτικό, άρα πολύ εύπλαστο, ως υλικό».


Φτάνει στο σημείο να καταδικάσει εκείνους που κινούν τα νήματα (παράγοντες και ατζέντηδες) και να καταρρίψει το μύθο των ποδοσφαιριστών που λατρεύονται ως «ήρωες» από τις μάζες. Δεν ανέχεται τους ψευδεπίγραφους ήρωες ο συγγραφέας: «Ο ήρωας του αθλητισμού αντικαθιστά στις πολιτισμένες χώρες, όπου οι πόλεμοι είναι πλέον αδύνατοι μεταξύ τους, τους τοπικούς Ναπολέοντες, και οι αθλητικοί παράγοντες τους Θεούς που βάζουν τάξη στο χάος».


Και πώς περιγράφει αυτό το χάος; Παρουσιάζοντας έναν κατακερματισμένο κοινωνικό ιστό, όπου όλα δείχνουν να τελούν υπό έλεγχο, και να είναι ισορροπημένα, αλλά πίσω από αυτή την απατηλή εικόνα παραμονεύει η εξόντωση: «Ο κόσμος δεν πιστεύει πια σε τίποτα. Οι κοινωνίες χωρίς πίστη είναι γεμάτες από εθελοντές ελεύθερους σκοπευτές!»


Επομένως, ούτε με μυθιστόρημα έχουμε να κάνουμε. Μπορεί το σενάριο και οι πρωταγωνιστές του να βγήκαν από τη φαντασία του Μονταλμπάν, το δράμα τους όμως εκτυλίσσεται στην κοινωνία των ζωντανών. «Οι ήρωές του χορεύουν πάντα ανάμεσα στη μυθοπλασία και την παραγματικότητα», όπως πολύ εύστοχα παρατήρησε ένας Αυστραλός δημοσιογράφος, ο Μάικλ Κέσλερ, προλογίζοντας την τελευταία συνέντευξη που έδωσε στη ζωή του ο συγγραφέας.


Τώρα που το σκέφτομαι καλύτερα, ο Μονταλμπάν δεν αφήνει σχεδόν τίποτα ασχολίαστο σε αυτή την πολυσέλιδη καταγγελία του. Θύμα ο ίδιος της βαρβαρότητας του φρανκικού καθεστώτος, αποδοκιμάζει με την ίδια ένταση εκείνους που στάθηκαν στο άλλο άκρο, τον κομμουνισμό: «Οι αληθινοί κομμουνιστές εναντιώνονται στα πάντα, γιατί αυτό που θέλουν είναι να σπάνε τα αρχ... της εξουσίας, ώστε να την καταλάβουν κάποια στιγμή, και μετά να κάνουν ό,τι γουστάρουν, χωρίς να νοιάζονται για τη γνώμη κανενός άλλου»!


Οι νεοφιλελεύθεροι γνωρίζουν ...πανωλεθρία από την πένα του Μονταλμπάν. Ως κήρυκας του δικού τους δόγματος παρουσιάζεται ο «ιερέας» της κερδοσκοπίας και του κυνισμού, που από τα 30 χρόνια του οικοδόμησε μια δημοσια εικόνα δημοκρατικής εντιμότητας και τόλμης! Πόνεσε πολύ αυτό, έτσι δεν είναι;


Στην υποκρισία και τον ξεπεσμό δίνει τη μορφή μιας συνηθισμένης γυναίκας. Είτε αυτή πουλάει το κορμί της για δύο χιλιάδες πεσέτες είτε κοιμάται ανέμελη στο πλευρό του τυχοδιώκτη συζύγου της «και στέλνει ριπές ξινίλας με το ροχαλητό της προς τη λάμπα από κρύσταλλο Μουράνο, από τη δε σχισμή των χειλιών της ξεγλιστράει μια λεπτή γραμμή σάλιου -τόσο πολύ απολαμβάνει τον ύπνο της».


Ο Μονταλμπάν παιδεύεται πολύ με ένα από τα πλέον απατηλά όνειρα της καθημερινότητάς μας, τη δόξα. Για τον πιο πολυδιαφημισμένο ποδοσφαιριστή του «παραμυθιού» του η αντιμετώπιση είναι άκρως ειρωνική: «Μόλις εξαφανίστηκαν από την αίθουσα οι δημοσιογράφοι και οι φωτορεπόρτερ, ο Μόρτιμερ έχασε το φωτοστέφανο του Θεού των μεγάλων και μικρών περιοχών, κι έμοιαζε με παιδάκι που βρέθηκε σε λάθος σαλόνι, με λάθος παρέα»!


Είναι λιγότερος επικριτικός απέναντι στις μάζες των φιλάθλων, καθώς αντιλαμβάνεται ότι από κάπου πρέπει κι αυτές να πάρουν λίγο οξυγόνο: «Οι θεατές φεύγουν από το γήπεδο της Μπαρτσελόνα με ανοιχτά τα τρανζίστορ, για να μη χάσουν ούτε λεπτομέρεια από τα παρεπόμενα του αγώνα που τελείωσε. Αλλά να μάθουν και τα αποτελέσματα στους άλλους αγώνες. Και τα προγνωστικά για την επόμενη αγωνιστική. Και τις βαθμολογίες. Και τα επεισόδια. Και τις κρίσεις για τους διαιτητές. Είναι απαραίτητα όλα αυτά για την επιβίωση στις 5 εργάσιμες μέρες που θα επακολουθήσουν. Οι παίκτες έχουν πάψει πια να είναι οι παράγοντες της γιορτής. Ενας στρατός από νεαρούς ραδιοφωνικούς ρεπόρτερ είναι έτοιμος να στύψει στάλα στάλα το υπόλειμμα από το ελιξίριο των μαχών και των ηρώων τους».


Αναγνωρίζετε σε αυτούς τους θεατές κάποιον δικό σας άνθρωπο; Μήπως τον ίδιο σας τον εαυτό;



ΗΛΙΑΣ ΔΡΥΜΩΝΑΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 09/06/2006