Ήταν όλοι τους τόσο καλά παιδιά...

Το κολέγιο Βαλβέρ, στα περίχωρα του Παρισιού, έχει για οικότροφους «καλά παιδιά», λίγο πολύ εγκαταλελειμμμένα από τις οικογένειές τους -ανθρώπους πλούσιους ή κατεστραμμένους, άστατους, κοσμοπολίτες, ύποπτους. Εδώ συναντούμε για πρώτη φορά και τη μικρή Μπιζού η οποία πρωταγωνίστησε αρκετά χρόνια μετά στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Π. Μοντιανό που κυκλοφορεί επίσης από τις εκδόσεις ΠΟΛΙΣ.
Τα παιδιά αυτά κάνουν εκεί τις σπουδές τους, πλέκουν φιλίες μεταξύ τους και με τους καθηγητές τους, τύπους συνήθως γραφικούς. Έπειτα, η ζωή τα σκορπίζει.
Τα χρόνια περνούν. Είκοσι στη σειρά. Χάρη στην καταπληκτική μνήμη του και στην περιέργειά του, ο αφηγητής -πιθανόν ο ίδιος ο Μοντιανό- ζωντανεύει την παλιά ατμόσφαιρα, διεξάγοντας συνάμα ένα είδος έρευνας για την τύχη των παλιών συμμαθητών του.
Οι αναμνήσεις σμίγουν ασταμάτητα με το παρόν, στην πορεία μιας πραγματικότητας γεμάτης όνειρα και νοσταλγία. Τα πρόσωπα της ιστορίας προβάλλουν μέσα από τη σκιά και συντροφεύουν τον αναγνώστη σαν οικεία φαντάσματα, συχνά μελαγχολικά και δυστυχή, χαμένα στη δίνη του χρόνου και της ζωής, αιχμάλωτα πάντα της παιδικής τους ηλικίας.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



ΣE ENA KΟΛEΓIΟ ΣTA ΠEPIXΩPA TΟY METAΠΟΛEMIKΟY ΠAPIΣIΟY ΦYTΟZΩΟYN TA ΠIΟ ΠAPAΞENA AΓΟPIA TΟY KΟΣMΟY. IΔIA KAI AΠAPAΛΛAXTA ME TΟYΣ EΦHBΟYΣ ΠΟY ΓNΩPIZETE, ME TH ΔIAΦΟPA ΟTI ENΔIAΦEPΘHKE ΓI' AYTA ENAΣ KAT' EΞΟXHN AKATATAKTΟΣ ΣYΓΓPAΦEAΣ.



Στον μικρόκοσμο των αποφοίτων του κολεγίου Βαρβέρ τίποτα δεν είναι σταθερό και προβλέψιμο. H θέση και η ορμή των νεαρών πρωταγωνιστών είναι αδύνατον να προσδιοριστούν, αφού ο συγγραφέας πότε τους χάνει και πότε τους βρίσκει, αλλά σε διαφορετική πάντοτε κατάσταση. Τα κενά που παρουσιάζει το σενάριο, όπως θα λέγαμε στο σινεμά, ή οι «συνέχειες» και «ασυνέχειες», όπως θα λέγαμε στην κβαντομηχανική, αποτελούν το κλειδί του βιβλίου. Και πράγματι: Στην αρχική τους φάση τα «καλά παιδιά», παρατημένα από γονείς κατά το πλείστον ξεπεσμένους μεγαλοαστούς και αναξιοπαθούντες κολαμπορατέρ των Γερμανών, βολοδέρνουν στις αλέες οικοτροφείου-σχολείου δημιουργώντας φιλίες με τους συμμαθητές τους ή με κάποιους ιδιόρρυθμους καθηγητές. Είκοσι χρόνια αργότερα, ο αφηγητής μας τους πετυχαίνει όλως τυχαίως σε σύμπαντα ανοίκεια και πάντως εντελώς διάφορα από τις προδιαγραφές τους. Όπου δεν τα βγάζει πέρα η λογική συνεπαγωγή, αμέσως πιάνει δουλειά ο νόμος της «απροσδιοριστίας»...



Όλως τυχαίως



Ο μικρός Γιότλαντ, το ανατρεπτικό στοιχείο του κολεγίου, μετατρέπεται σε κλασική φιγούρα αποτυχημένου μπουρζουά. Ο Ντεζοντό που οδηγούσε από τα δεκάξι του το σπορ αυτοκίνητο του «ντάντι» και κάπνιζε αμερικάνικα τσιγάρα, καταντάει ένα επιφανές ραμολί που το μανιπουλάρει μια ύποπτη σύζυγος και ένας εξίσου ύποπτος «γιατρός». Ο λεπταίσθητος Σαρέλ, που μαθητής πήγαινε στην Κομεντί Φρανσαίζ και μάθαινε ιππασία, είκοσι χρόνια μετά κυνηγάει την άγρια πλευρά του αγοραίου έρωτα στις αποβάθρες και στα σκοτεινά σημεία της Γκαρ ντι Νορ. H καημένη η Μαρτίν πήγε χαμένη, αφού από λάθος υπολογισμούς πέφτει στον έρωτα ενός πρώην ρουφιάνου και νυν δόκιμου ζιγκολό. Ο καθηγητής της Χημείας που κάποτε άκουγε και στο παρατσούκλι «νεκρός», κάμποσα χρόνια αργότερα νεκροζώντανος και κρυπτομοφιλόφυλος, ξεκοκαλίζει τη συνταξούλα του με τον Στεφάν, το γκαρσόνι, ενώ ο σούπερ αθλητής του κολεγίου, ο Μακ Φόουλς, πολλά χρόνια αργότερα προβάρει τον θανατό του βουτώντας στο κενό από το μπαλκόνι ενός πανάκριβου ξενοδοχείου.

Προσοχή: Ό,τι διαβάσατε παραπάνω δεν είναι αφηγήματα μνήμης και νοσταλγίας, αλλά ακριβώς το αντίθετο. Με πρόσχημα τις φιλικές αυτές έννοιες ο Πατρίκ Μοντιανό γλυκαίνει τον αναγνώστη, κοινώς «του την στήνει», τον παρασύρει σε μέρη που ποτέ δεν θα πήγαινε μόνος του. Στο χάος του μικρόκοσμου. Εκεί που η κλασική φυσική, η ψυχολογία και η ηθική θα έσκιζαν τα πτυχία τους, ενώ η επιστήμη της Ιστορίας οπωσδήποτε θα έβαζε τα κλάματα.



Διόλου απίθανο



Τι είναι αυτό που κάνει τους μαθητές του κολεγίου Βαρβερ ξεχωριστούς; Μα ό,τι ακριβώς κάνει τα φωτόνια να διαφέρουν μεταξύ τους: απολύτως τίποτα και συγχρόνως τα... πάντα. Έτσι εξηγείται και η γοητεία που ασκεί ο συγγραφέας στους απανταχού πιστούς του. Αν ήταν υποχρεωτικό να διαλέξω κάποιο από τα οκτώ έργα του που κυκλοφορούν από καιρό στην ελληνική αγορά, θα ξεχώριζα την βραβευμένη «Οδό των σκοτεινών μαγαζιών» και τις «Κυριακές του Αυγούστου». Αν πάλι έπρεπε να προτείνω ένα πραγματικό αριστούργημα, θα έβαζα το χέρι μου στη φωτιά για την ταινία του Λουί Μαλ «Λακόμπ Λυσιέν» σε σενάριο του ίδιου του Πατρίκ Μοντιανό. Οι Μοντιανομανείς ξέρουν ήδη τι εννοώ. Οι υπόλοιποι, καιρός είναι να το μάθουν. Το άρτι εκδοθέν μυθιστόρημα «Ήταν όλοι τους τόσο καλά παιδιά» είναι μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να ανοίξουν παρτίδες με τον τρόπο που βλέπει τα ανθρώπινα ο Φλαμανδο-εβραιο-ιταλο-αιγύπτιος «Γάλλος» συγγραφέας. Για την περίπτωσή του, η παγκόσμια κριτική έχει καταλήξει μόνον περιγραφικά. Είναι, λένε, ένας obsede που με πεδίο αναφοράς την γερμανική κατοχή, ψάχνει τους μηχανισμούς που μετατρέπουν ένα κανονικό άνθρωπο σε «κανονικό καταδότη»...

H πουριτανική Αριστερά ας μη βιαστεί να παραταχθεί εις φάλαγγα κατ' άνδρα. Αυτή η λογοτεχνία δεν είναι πολιτική ούτε βέβαια ψυχολογική. Βασισμένη καθώς είναι στους νόμους της απροσδιοριστίας, της τυχαιότητας και της πιθανοκρατίας είναι ίσως μια λογοτεχνία που εκλαϊκεύει την κβαντομηχανική αποδεικνύοντας ότι και το πιο ασήμαντο ανθρωπάκι μπορεί να επέμβει στην Ιστορία (και στην ιστορία του), αρκεί να σκοντάψει πάνω στο κατάλληλο συναπάντημα που θα το εκτρέψει από την πορεία του για να παραδώσει εξ ολοκλήρου τη μοίρα του στο τυχαίο.



ΣΤΟ ΑΠΟΓΕΙΟ ΤΗΣ ΔΟΞΑΣ

«Ένας φωτογράφος του Παρί Ματς, πολύ μεγαλύτερός του, τον συμπάθησε και τον έμπασε σ' ένα κύκλωμα λιγότερο μεγαλοαστικό από εκείνο που συναναστρεφόταν μέχρι τότε. Έτσι, στο Μπελ Φερονιέρ και στο Μπαρ ντε Τεάτρ συνάντησε μερικά κόβερ γκερλ και διάφορες στάρλετ. Μα η πιο σημαντική συνάντηση γι' αυτόν ήταν με την Ανέτ Στρόιμπεργκ.

Ξαναείδε την Ανέτ τον επόμενο χειμώνα, σε μια νυχτερινή μπουάτ στη Μεζέβ, και τη στιγμή που γίνονταν οι συστάσεις άναψε τυχαία ένα φλας. H φωτογραφία δημοσιεύτηκε ολοσέλιδη σε κάποιο περιοδικό με την ακόλουθη λεζάντα: "Τα αστέρια του σινεμά και η αφρόκρεμα του Παρισιού συναντιούνται μετά το σκι". Ο Φιλίπ Γιότλαντ, ίνδαλμα ήδη του δέκατου έκτου Διαμερίσματος της πιο σικ περιοχής του Παρισιού, φωτογραφημένος με την Ανέτ Στρόιμπεργκ, στα δεκαεννιά του χρόνια είχε φτάσει στο απόγειο της δόξας. Μετά το στρατιωτικό ένιωσε για πρώτη φορά αμυδρά πως είχε αρχίσει να γερνάει».



ΡΟΥΛΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

ΤΑ ΝΕΑ, 05-06-2004