Εμπόριο γυναικών

Κορίτσια από τη Ρουμανία, την Ουκρανία, τη Λευκορωσία με ψηλές μπότες και κοντές φούστες, Αφρικανές με έξωμα φορέματα στην παγωνιά της χειμωνιάτικης νύχτας, νεαρές Αλβανές με θλιμμένο βλέμμα: πρόσωπα που συναντάς συχνά στην πόλη, σε κατάφωτες λεωφόρους και απόμερα στενά, σε night clubs, ακριβά ξενοδοχεία και εξαθλιωμένα, μικρά διαμερίσματα, πρόσωπα παγιδευμένα σε έναν κύκλο στυγνής εκμετάλλευσης, ωμού εκβιασμού, απειλών, ψυχολογικής και σωματικής βίας.

Η εκμετάλλευση της παράνομης μετανάστευσης έχει προσλάβει στον τομέα της πορνείας ιδιαίτερα χαρακτηριστικά· ο εξαναγκασμός σε εργασία αμέτρητων μεταναστριών, οι οποίες στερούνται τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα και, φυσικά, οποιαδήποτε νομική προστασία, έχει εδραιώσει το δουλεμπόριο και τη μαστροπεία, ενώ πρόσφατες έρευνες αναφέρουν ότι τα κέρδη από αυτήν τη δραστηριότητα αγγίζουν τα 7 δισεκατομμύρια δολάρια.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μία νεαρή κοπέλα θύμα δουλεμπορίου, η οποία έχει ήδη υποταχθεί ψυχολογικά και είναι έτοιμη να εκδοθεί, αξίζει οικονομικά περισσότερο από μία συνομήλική της γυναίκα που έχει μόλις στρατολογηθεί και κουβαλάει μαζί της το φόβο για το άγνωστο. Η αξία του «εμπορεύματος» αυξάνει καθώς αυτό αλλάζει χέρια και τόπο, στη μακρά και επίπονη διαδρομή του από τις χώρες καταγωγής προς τις χώρες προορισμού και από τις αφελείς ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον προς τον τρόμο και την πλήρη συναισθηματική απονέκρωση.

Η παρούσα έρευνα έχει στηριχθεί σε υλικό που προήλθε από κυβερνητικές και μη κυβερνητικές οργανώσεις, την αστυνομία, τη δικαστική εξουσία, επιμέρους μελέτες και συνεντεύξεις τόσο στις διάφορες χώρες καταγωγής, όσο και στους ενδιάμεσους σταθμούς και τους τελικούς προορισμούς των μεταναστευτικών κυμάτων στον ευρωπαϊκό χώρο. Η ανάλυση της Πάολα Μοντζίνι αποτελεί μία σφαιρική οπτική του φαινομένου: επιχειρεί να αναδείξει τους μηχανισμούς του ιδιότυπου αυτού "εμπορίου", εξετάζοντας τις τεχνικές στρατολόγησης των γυναικών, την οργάνωση μεταφοράς τους, καθώς και τις μορφές εκμετάλλευσής τους στο εξωτερικό.







ΚΡΙΤΙΚΗ



Βρέθηκα τις προάλλες στο πάρτι γενεθλίων ενός φίλου, σε μπαρ κοντά στην πλατεία Κοτζιά. Φεύγοντας, βρέθηκα σε ένα τοπίο νυκτερινής Αθήνας που ολίγον υποπτευόμουνα, αλλά ουδόλως εγνώριζα. Η χωνευτική βόλτα μεταβλήθηκε σε ακούσια μπουρδελότσαρκα: στην περιοχή ψωνίζεσαι με κάθε είδους υπάρξεις. Ένα ολόκληρο ανθρώπινο σύμπαν που μου διέφευγε παντελώς. Λίγες μέρες αργότερα, έπεφτε στα χέρια μου το δοκίμιο της Πάολα Μοντζίνι.

Δεν χρειάζεται να διαβάσεις στο αυτάκι του βιβλίου τις ακαδημαϊκές περγαμηνές της συγγραφέως (Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο), για να καταλάβεις ότι πρόκειται για καρπό συστηματικής ερευνητικής δουλειάς. Εκτός από τις άφθονες παραπομπές, στο τέλος βρίσκουμε μια πολυσέλιδη βιβλιογραφία- κυρίως ιταλική και αγγλοσαξονική: το Εμπόριο Γυναικώναποτελεί ένα χρήσιμο βιβλίο αναφοράς για όποιον ενδιαφέρεται να πληροφορηθεί την κατάσταση των πραγμάτων (συμπεριλαμβανομένης και της έρευνας) για τα σύγχρονα κυκλώματα πορνείας και μαστροπείας.



Δουλεμπόριο

Η εικόνα που προκύπτει ανάγλυφα είναι ότι τα τελευταία 15-20 χρόνια συντελείται μια θεαματική παγκοσμιοποίηση του «αρχαιότερου επαγγέλματος» στον κόσμο. Αν εξαιρέσουμε τις εξ αρχής εκούσια και αυτόνομα εκδιδόμενες γυναίκες, έχουμε να κάνουμε με νέου τύπου, sui generis μαζικό δουλεμπόριο: η συγγραφέας το ανατέμνει επιστρατεύοντας φεμινιστικές ευαισθησίες, αλλά και εργαλεία της οικονομικής επιστήμης. Έννοιες όπως προσφορά και ζήτηση, αγορά, κεφάλαιο, κέρδος, τόκοι, εμφανίζονται συχνά- πυκνά. Παράλληλα, γίνεται αναφορά στο έργο του νομπελίστα D. Νorth, που τονίζει τον κοινωνικό- θεσμικό περίγυρο των οικονομικών δραστηριοτήτων.
Από πλευράς προσφοράς, η ανέχεια στις αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής και της Ασίας, αλλά και στα πρώην κομμουνιστικά κράτη, έχει εξωθήσει πλήθος νέων γυναικών στην αναζήτηση της τύχης τους στην αγορά εργασίας των πλούσιων ευρωπαϊκών χωρών (εξ ων, σημειωτέον, και η Ελλάδα). Το μεταναστευτικό αυτό ρεύμα προς την εύπορη «περιοχή Σένγκεν», αποτέλεσμα δυνάμεων έλξης και άπωσης, δεν είναι κατ΄ ανάγκην εξ αρχής προσανατολισμένο στην πορνεία: μπορεί οι γυναίκες αυτές να θέλουν να εργαστούν ως οικιακές βοηθοί ή σε αγροτικές ασχολίες, αλλά να εξαπατηθούν-παγιδευτούν στην προσπάθειά τους να μεταναστεύσουν. Κάτι τέτοιο συμβαίνει κατά κόρον, με αποτέλεσμα την άσκηση βίας πάνω τους ως στοιχείο της «εκπαίδευσής τους», της υποταγής και υπαγωγής τους στο κύκλωμα της πορνείας. Παράλληλα και συνδυαστικά, έχουμε οικονομική βία: οι γυναίκες αυτές επιβαρύνονται με ένα σημαντικό «χρέος», που είναι το κόστος μετανάστευσης (υψηλό, λόγω παρανομίας και λαδωμάτων) προσαυξημένο με υψηλούς τόκους και ποικίλα «καπέλα». Για να το αποπληρώσουν, πρέπει να εργαστούν σκληρά για ένα χρονικό διάστημα που υπερβαίνει συνήθως το ένα έτος και ενίοτε φτάνει την τετραετία.



Εξειδίκευση

Από πλευράς «ζήτησης», η συγγραφέας επισημαίνει ότι στις πλούσιες χώρες η αύξηση της ευμάρειας και η δίνη του καταναλωτισμού, σε συνδυασμό με τη σεξουαλική απελευθέρωση και τη διάδοση του Διαδικτύου, οδήγησε στην άνθηση μίας νέου τύπου αγοράς σεξ. Εν αντιθέσει με τα παραδοσιακά μπορντέλα, έχουμε να κάνουμε με πιο εξειδικευμένες υπηρεσίες: είτε κατ΄ οίκον «υψηλών προδιαγραφών» και ανάλογου κόστους, είτε ιντερνετικού είδους, είτε φθηνού πεζοδρομιακού τύπουόπου μάλιστα οι τιμές έχουν παραμείνει χαμηλές, καθηλωμένες λόγω υπερπροσφοράς. Οι πελάτες (που προτιμούν να εθελοτυφλούν) μπορεί να είναι νέοι, ευκατάστατοι, κοινωνικά καταξιωμένοι: ενίοτε πρόκειται για παρέες αγοριών που δένονται περισσότερο μεταξύ τους συνουσιαζόμενοι με την ίδια γυναίκα που ψαρεύουν στον δρόμο.

Κατ΄ εξοχήν νέο φαινόμενο αποτελεί, βέβαια, ο σεξουαλικός τουρισμός, ιδίως στη Νοτιοανατολική Ασία: εδώ η Ταϊλάνδη, που πρωτομπήκε στον χορό επί πολέμου του Βιετνάμ, έχει σαφές «συγκριτικό πλεονέκτημα» και διατηρεί τα πρωτεία, αντλώντας έτσι σημαντικό συνάλλαγμα (με την κυβέρνηση να κάνει τα στραβά μάτια). Υπάρχει όμως και ένας λιγότερο ανεπτυγμένος σεξουαλικός τουρισμός όχι ανδρών, αλλά γυναικών, προς χώρες της Αφρικής και της Καραϊβικής.

Εν κατακλείδι, το βιβλίο παρέχει πλήθος πληροφοριών, στατιστικών στοιχείων, αλλά και προβληματισμών γύρω από τους διαφορετικούς τρόπους θέασης-αντιμετώπισης του διεθνούς αυτού προβλήματος (λ.χ. καταστολή- απαγόρευση ή ρύθμιση;). Αν απέφευγε τις πολλές επικαλύψεις και οργάνωνε πιο πυκνά το πλούσιο υλικό του, θα αποτελούσε όχι απλώς καλό, αλλά έξοχο ανάγνωσμα.



ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ

ΤΑ ΝΕΑ 3-11-2007