Ο πανικός

Οι ιστορίες που ακολουθούν και που έχουν από τον ίδιο τον συγγραφέα καταχωρηθεί σ' αυτό το βιβλίο είναι απόλυτα ενδεικτικές της νοοτροπίας και της ψυχοσύνθεσης του Μωπασσάν. Ελάχιστες έχουν κοινά σημεία μεταξύ τους κι αυτό, όπου συμβαίνει, οφείλεται σε παρεμφερή κοινωνικά ερεθίσματα κι όχι σ' επανάληψη απ' την πλευρά του συγγραφέα.
Στα 100 χρόνια που 'χουν μεσολαβήσει απ' τη Γαλλική Επανάσταση έχει διαμορφωθεί διαφορετική τάξη πραγμάτων. Ο Μωπασσάν χρησιμοποιεί για ήρωες χαρακτηριστικούς τύπους απ' όλα τα κοινωνικά στρώματα. Στην πένα του η περιγραφή γίνεται εικόνα, η λεπτομέρεια γίνεται μελέτη. Στους ήρωές του θα βρούμε στοιχειά του χαρακτήρα μας, θ' ακούσουμε δικές μας απόκρυφες σκέψεις κι επιθυμίες. Ο συγγραφέας σπανία κρίνει ή κατακρίνει. Συνηθέστερα παρουσιάζει τον άνθρωπο έτσι όπως είναι πραγματικά, εγωιστής έστω κι αν δείχνει πως θυσιάζεται για τους άλλους, τσιγκούνης έστω κι αν βρίσκει προφάσεις για να μη φανεί τέτοιος, κακός έστω κι αν φοράει προσωπείο. Κανένας ανθρώπινος τύπος δεν τον αφήνει ασυγκίνητο.
Όμως, παρά τη ρεαλιστική αταραξία πού γενικά τον διακρίνει, υπάρχουν θέματα οπού η υποκειμενική του θέση είναι περισσότερο από φανερή παρ' όλο πού δεν είναι ποτέ άμεσα διατυπωμένη. Στις ιστορίες οπού βασικά πρόσωπα είναι οι γυναίκες, για παράδειγμα, εύκολα θα καταλάβει ο αναγνώστης πώς ο συγγραφέας διαπλάθει τους γυναικείους χαρακτήρες μέσ' απ' την υποκειμενική του θεώρηση και μόνο. Η σχέση του με το "άλλο φύλο" - σύμφωνα πάντα με τις υπάρχουσες μαρτυρίες - ήταν προβληματική. Οι δεσμοί πού δημιούργησε με γυναίκες "παντός είδους" ήταν απόλυτα εφήμεροι και γενικά επιφανειακοί. Σε καμιά περίπτωση δε μπόρεσε ο συγγραφέας να βρει στο πρόσωπο της γυναίκας το ιδανικό όπως το 'χε σχηματοποιήσει η φαντασία του, παρ όλο πού έψαξε πολύ για να το βρει.
Μέσ' απ' τον ανυπόκριτο ρεαλισμό πού τον χαρακτηρίζει, ξεσπάει εκεί οπού τα ερεθίσματα τον προκαλούν, σε μια καθολική αποστροφή προς ανθρώπους και καταστάσεις πού, με το πρόσχημα του καθοδηγητή, επεμβαίνουν στη ζωή και στη σκέψη του ανθρώπου για να τον κάνουν υποχείριό τους. Είναι αδιανόητο για την ανεξάρτητη φύση του Μωπασσάν το ότι ο καθημερινός, ο απλοϊκός άνθρωπος, ακόμα κι ο διανοούμενος, πρέπει να σκύβει το κεφάλι στην οποιαδήποτε εκτίμηση σωστή ή λαθεμένη πού θα κάνει για λογαριασμό του ο εκπρόσωπος της εξουσίας, της όποιας εξουσίας : πολιτικής ή εκκλησιαστικής. Η καταπίεση είναι πάνω απ' τα όρια της αντοχής πού αισθάνεται να διαθέτει απ' οπού κι αν προέρχεται.